Heup
Heuppijn komt bij vrouwen 2x zo vaak voor als bij mannen. De incidentie is 14 en de prevalentie is
12,6.
Laterale/Centrale kanaalstenose (radiculopathie)
Anatomie
Kanaalstenose is een neurogene vernauwing aan in het kanaal waar de zenuw doorheen loopt.
Hierdoor kan een zenuw beklemd raken. Komt vaak voor in behandeling met artrose van de heup.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Niet-traumatisch - SLR - Oudere mensen
- Tintelingen - X-SLR
- Pijn in de bil - Krachttesten kennspieren
- Uitstraling - Sensibiliteit dermatomen
- Na lopen of stilstaan - Reflextesten
- Vooroverbuigen geeft
verlichting (dus
bewegingsafhankelijk)
- Atrofie kennspier
- Motorische/sensorische
uitval
- Antalgische houding
- Eventueel reflexafwijkingen
Behandeling
Afhankelijk van de ernst van de klacht wordt gekozen voor een conservatief beleid of operatief
beleid. Behandeling door de fysiotherapeut kan bestaan uit houdingsoefeningen, beweegadviezen en
oefentherapie gericht op verbetering van de beweeglijkheid van de rug en aangrenzende regio’s
(heupen, middenrug), verbetering van de spierkracht van romp en benen, loopafstand vergroten en
vermindering van de neurologische uitval. Dit alles met als doel om een operatie te vermijden of uit
te stellen.
Trochanter major pijnsyndroom
Anatomie
Het trochanter major pijnsyndroom is een tendomyogene/myofasciale aandoening. Het is
gerelateerd aan peesdegeneratie cuffdegeneratie van de heup. Het model van Cook is hierop toe
te passen.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Bilpijn - Palpatie trochanter major - Let op! Eventuele
- Retro-trochantair - Rek in exorotatie 90° flexie triggerpoints in de m. gluteus
- Ischialgie (dorsolaterale - Weerstand in endorotatie 90° medius/minimus, m.
beenpijn) flexie piriformis, m. tensor fascia
- Provocatie bij lang zitten - Weerstand exorotatie in 0° latae, m. quadratus lumborum
- Duchennegang of - Trendelenburg test kunnen voor vergelijkbare pijn
Trendelenburggang zorgen.
- Zeurende en diffuse pijn - Oudere mensen
Behandeling
Fysiotherapeuten schrijven over het algemeen een combinatie van stretch- en krachtoefeningen voor
om de irritatie aan de heup te verminderen en de pijn te verlichten.
,Adductor tendinopathie
Anatomie
Adductor tendinopathie is een peesaandoening, een ontsteking, aan de adductorspieren hoog in de
lies. Palpatie van de pubic clock moet meer duidelijkheid geven over de oorzaak van de pijn. Het zou
namelijk ook osteïtis pubis kunnen zijn.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Lokale pijn in de lies (meestal - Palpatie van pubic clock - Verkorte iliopsoas
Os pubis) - Weerstand van adductoren - Alle andere tendinopathie
- Hypertonie adductoren (pijnprovocatie) symptomen
- Eversiebeperking - Rek van de adductoren - Bij atleten; 0,5%-8% per jaar
homolateraal (pijnprovocatie) / bent knee - Bij voetballers; 10%-18% per
- Beperkte endorotatie 90° fall out jaar
flexie - Adductor squeeze test (45° - Actieve jonge mensen tot 35
flexie) jaar
- Passieve endorotatie (90°
flexie)
Behandeling
Rust houden waardoor herstel plaats kan vinden. Dit wordt vervolgd met Heavy Slow Resistance
training en rekoefeningen.
Coxartrose
Anatomie
Dit is een artrogene aandoening. Het is een slijtageproces van het kraakbeen in de heup.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Zeurende/diffuse pijn - Teken van Drehmann - Vrouw zijn
- ROM beperking - Inspectie ganganalyse - Overgewicht
- (ochtend) stijfheid (voorover gebogen / been in - Co-morbiditeit
- Crepitaties extensie) - Artrose op een andere plek
- Verminder kracht van m. - Radiologisch heupartrose - Oudere personen.
quadriceps cluster:
- Grote radiologisch Leeftijd >60
aantoonbare afwijking Pijn bij palpatie lig.
- Pijn in lies (soms bilpijn) inguinale
- Duchennegang Verminderde ROM
(trendelenburg pas) exo+endo+adductie
- Pijn bij start/langdurige Hard eindgevoel
belasting/neemt toe Verminderde kracht
gedurende de dag. abductoren
- Operatie cluster:
Leeftijd >60
BMI >30
Ochtend stijfheid
Verminderde ROM
extensie+adductie
Pijn bij passieve endo
Behandeling
Conservatief beleid om zolang mogelijk operatie uit te stellen. Dit omdat je maar max. 20 jaar met
,een heup kan doen en je maar 2 keer een nieuwe heup kan krijgen. Oefentherapie met verbeteren
van mobiliteit en krachttraining.
Femoro-acetabulair impingement (FAI)
Anatomie
FAI is een arthrogene pathologie. Er zijn twee verschillende soorten impingement;
De Cam-impingement: botvergroeiing aan de femur halszijde coxa rotunda.
De Pincer-impingement: botvergroeiing aan acetabulaire zijde coxa recta.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Pijn in de lies/bil/lateraal - FADDIR - Komt vaker bij mannen voor
- Diepe pijn - FABER - 14-35% is asymptomatisch
- Eénzijdig - Inspectie ganganalyse - Sportieve adolescenten lopen
- Mank lopen meer risico op FAI
- Beperkte ROM (abductie, - Jongere personen
extensie)
- Crepitaties
Behandeling
Conservatieve beleid is krachttraining van heup en core, stabiliteit en mobiliteit. Bij ernstig geval,
falen van conservatief beleid of topsporters eventuele operatie.
Heupdysplasie/ziekte van Perthes
Anatomie
Heupdysplasie is een ontwikkelingsstoornis die bij de geboorte al voor een gedeelte aanwezig is. De
belangrijkste standsafwijkingen zitten in de kom van de heup. Deze kan te ondiep zijn en te stijl
waardoor deze geen steun biedt aan de kop. Hierdoor kan op den duur het kraakbeen en het labrum
beschadigen en ontstaan dan ook pas de klachten. Voor een juiste diagnose moeten er röntgenfoto’s
worden gemaakt. Een algemeen behandelbeleid voor heupdysplasie bestaat er niet. Kleinere
onderzoeken wijzen op gewichtsreductie, behoud van range of motion, goede kracht van spieren in
en rondom de heup. Operatief beleid is meestal standsverandering van acetabulum. Hierbij is sprake
van 4 graden.
Diagnose is van te voren al gesteld, wij hoeven niet te onderzoeken.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Liespijn - Stuitligging
- Duchennegang / - Familiair
Trendelenburg - Hoog geboortegewicht
- Vrouwelijk geslacht
- Jongere personen
Piriformis syndroom (entrapment n. ischiadicus)
Anatomie
Een piriformis syndroom is pijn aan de m. piriformis. Deze pijn zou veel verschillende oorzaken
kunnen hebben. Een van de oorzaken zou kunnen zijn: hypertonie, scheefstand SI gewricht,
triggerpoint, verkorting piriformis, overbelasting of instabiele lage rug.
Krijg je niet op toets.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Stekende diepe pijn in de bil - Weerstand in exorotatie
- Uitstraling achterkant benen testen
, - Tintelingen en pijn in de lage - Palpatie van de piriformis
rug - Rekken piriformis
- Pijn bij het gaan zitten
- Vagere klachten
LET OP! Het is lastig om bij klachten van het been/bil een goede uitspraak te kunnen doen of de
nociceptieve bron in de heup of LWK gelegen is. Een handreiking hierin zijn de ‘hip only predictoren’:
Verminderde heupendorotatie in 90° heupflexie (14x waarschijnlijker dat het heupgewricht
hierbij betrokken is)
Liespijn (7x waarschijnlijker dat het heupgewricht hierbij betrokken is)
Mank lopen (7x waarschijnlijker dat het heupgewricht hierbij betrokken is)
Uitleg begrippen:
- Duchennegang = waggelgang door verplaatsing van lichaamszwaartepunt naar lateraal. Het
is een teken van heupabductie zwakte of een onderliggende heup pathologie.
- Trendelenburggang = het doorzakken van de heup zodra er steun op wordt genomen door
zwakte van de heup abductoren.
- Beperking heupextensie = door artrose zien we vaak compensatie in de rug door flexie van
de heup en lordose van de onderrug.
Knie
Kniepijn is samen met rug-, schouder- en nekpijn een van de meest voorkomende klacht aan het
bewegingsapparaat. Incidentie = 33,8 op 1000 personen, Prevalentie = 31,9 op 1000 personen. En
het vaker bij vrouwen voorkomt.
TRAUMATISCH
Voorstekruisband
Anatomie
De belangrijkste functie is het remmen van de voorwaartse beweging van het onderbeen ten
opzichte van het bovenbeen. Daarnaast stabiliseert het de rotatie bewegingen van het onderbeen.
Heeft een gemiddelde lengte van 3,5 tot 4 cm en heeft een dikte van je pinkt. VKB bestaat uit 2
vezelbundels, een anteromediale en een posterolaterale bundel. AM en PL bundel.
Er zijn drie veel beschreven traumamomenten tijdens sportactiviteiten waarbij de voorste kruisband
kan scheuren:
1. De valgus-exorotatie beweging. Hierbij klapt de knie naar binnen en draait de heup naar buiten.
2. Endorotatie. Het naar binnen draaien van het onderbeen t.o.v. het bovenbeen.
3. Hyperextensie. Oftewel een forse overstrekking van de knie.
Een reconstructie komt vaker voor bij jonge dan bij oude mensen. Bijkomende letsels zijn meniscus
schade, mediaal-collateraal bandscheuren, kraakbeenschade en botkneuzingen. De voorste
kruisband is veel dunner dan de achterste kruisband, deze scheur je dus ook gemakkelijker af.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Men voelt een ‘krak’ in de - Lachman - Vrouwelijk geslacht
knie en een doorzakgevoel - Voorste schuiflade - Sporten
- Instabiliteit knie / giving way - Pivotshift - Verminderde
- Haemarthros - VKB-cluster neuromusculaire controle
- Non contact Zwelling
- Pop-sign Snapping
- Vaak met gefixeerde voet Instabiliteit
Heuppijn komt bij vrouwen 2x zo vaak voor als bij mannen. De incidentie is 14 en de prevalentie is
12,6.
Laterale/Centrale kanaalstenose (radiculopathie)
Anatomie
Kanaalstenose is een neurogene vernauwing aan in het kanaal waar de zenuw doorheen loopt.
Hierdoor kan een zenuw beklemd raken. Komt vaak voor in behandeling met artrose van de heup.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Niet-traumatisch - SLR - Oudere mensen
- Tintelingen - X-SLR
- Pijn in de bil - Krachttesten kennspieren
- Uitstraling - Sensibiliteit dermatomen
- Na lopen of stilstaan - Reflextesten
- Vooroverbuigen geeft
verlichting (dus
bewegingsafhankelijk)
- Atrofie kennspier
- Motorische/sensorische
uitval
- Antalgische houding
- Eventueel reflexafwijkingen
Behandeling
Afhankelijk van de ernst van de klacht wordt gekozen voor een conservatief beleid of operatief
beleid. Behandeling door de fysiotherapeut kan bestaan uit houdingsoefeningen, beweegadviezen en
oefentherapie gericht op verbetering van de beweeglijkheid van de rug en aangrenzende regio’s
(heupen, middenrug), verbetering van de spierkracht van romp en benen, loopafstand vergroten en
vermindering van de neurologische uitval. Dit alles met als doel om een operatie te vermijden of uit
te stellen.
Trochanter major pijnsyndroom
Anatomie
Het trochanter major pijnsyndroom is een tendomyogene/myofasciale aandoening. Het is
gerelateerd aan peesdegeneratie cuffdegeneratie van de heup. Het model van Cook is hierop toe
te passen.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Bilpijn - Palpatie trochanter major - Let op! Eventuele
- Retro-trochantair - Rek in exorotatie 90° flexie triggerpoints in de m. gluteus
- Ischialgie (dorsolaterale - Weerstand in endorotatie 90° medius/minimus, m.
beenpijn) flexie piriformis, m. tensor fascia
- Provocatie bij lang zitten - Weerstand exorotatie in 0° latae, m. quadratus lumborum
- Duchennegang of - Trendelenburg test kunnen voor vergelijkbare pijn
Trendelenburggang zorgen.
- Zeurende en diffuse pijn - Oudere mensen
Behandeling
Fysiotherapeuten schrijven over het algemeen een combinatie van stretch- en krachtoefeningen voor
om de irritatie aan de heup te verminderen en de pijn te verlichten.
,Adductor tendinopathie
Anatomie
Adductor tendinopathie is een peesaandoening, een ontsteking, aan de adductorspieren hoog in de
lies. Palpatie van de pubic clock moet meer duidelijkheid geven over de oorzaak van de pijn. Het zou
namelijk ook osteïtis pubis kunnen zijn.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Lokale pijn in de lies (meestal - Palpatie van pubic clock - Verkorte iliopsoas
Os pubis) - Weerstand van adductoren - Alle andere tendinopathie
- Hypertonie adductoren (pijnprovocatie) symptomen
- Eversiebeperking - Rek van de adductoren - Bij atleten; 0,5%-8% per jaar
homolateraal (pijnprovocatie) / bent knee - Bij voetballers; 10%-18% per
- Beperkte endorotatie 90° fall out jaar
flexie - Adductor squeeze test (45° - Actieve jonge mensen tot 35
flexie) jaar
- Passieve endorotatie (90°
flexie)
Behandeling
Rust houden waardoor herstel plaats kan vinden. Dit wordt vervolgd met Heavy Slow Resistance
training en rekoefeningen.
Coxartrose
Anatomie
Dit is een artrogene aandoening. Het is een slijtageproces van het kraakbeen in de heup.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Zeurende/diffuse pijn - Teken van Drehmann - Vrouw zijn
- ROM beperking - Inspectie ganganalyse - Overgewicht
- (ochtend) stijfheid (voorover gebogen / been in - Co-morbiditeit
- Crepitaties extensie) - Artrose op een andere plek
- Verminder kracht van m. - Radiologisch heupartrose - Oudere personen.
quadriceps cluster:
- Grote radiologisch Leeftijd >60
aantoonbare afwijking Pijn bij palpatie lig.
- Pijn in lies (soms bilpijn) inguinale
- Duchennegang Verminderde ROM
(trendelenburg pas) exo+endo+adductie
- Pijn bij start/langdurige Hard eindgevoel
belasting/neemt toe Verminderde kracht
gedurende de dag. abductoren
- Operatie cluster:
Leeftijd >60
BMI >30
Ochtend stijfheid
Verminderde ROM
extensie+adductie
Pijn bij passieve endo
Behandeling
Conservatief beleid om zolang mogelijk operatie uit te stellen. Dit omdat je maar max. 20 jaar met
,een heup kan doen en je maar 2 keer een nieuwe heup kan krijgen. Oefentherapie met verbeteren
van mobiliteit en krachttraining.
Femoro-acetabulair impingement (FAI)
Anatomie
FAI is een arthrogene pathologie. Er zijn twee verschillende soorten impingement;
De Cam-impingement: botvergroeiing aan de femur halszijde coxa rotunda.
De Pincer-impingement: botvergroeiing aan acetabulaire zijde coxa recta.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Pijn in de lies/bil/lateraal - FADDIR - Komt vaker bij mannen voor
- Diepe pijn - FABER - 14-35% is asymptomatisch
- Eénzijdig - Inspectie ganganalyse - Sportieve adolescenten lopen
- Mank lopen meer risico op FAI
- Beperkte ROM (abductie, - Jongere personen
extensie)
- Crepitaties
Behandeling
Conservatieve beleid is krachttraining van heup en core, stabiliteit en mobiliteit. Bij ernstig geval,
falen van conservatief beleid of topsporters eventuele operatie.
Heupdysplasie/ziekte van Perthes
Anatomie
Heupdysplasie is een ontwikkelingsstoornis die bij de geboorte al voor een gedeelte aanwezig is. De
belangrijkste standsafwijkingen zitten in de kom van de heup. Deze kan te ondiep zijn en te stijl
waardoor deze geen steun biedt aan de kop. Hierdoor kan op den duur het kraakbeen en het labrum
beschadigen en ontstaan dan ook pas de klachten. Voor een juiste diagnose moeten er röntgenfoto’s
worden gemaakt. Een algemeen behandelbeleid voor heupdysplasie bestaat er niet. Kleinere
onderzoeken wijzen op gewichtsreductie, behoud van range of motion, goede kracht van spieren in
en rondom de heup. Operatief beleid is meestal standsverandering van acetabulum. Hierbij is sprake
van 4 graden.
Diagnose is van te voren al gesteld, wij hoeven niet te onderzoeken.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Liespijn - Stuitligging
- Duchennegang / - Familiair
Trendelenburg - Hoog geboortegewicht
- Vrouwelijk geslacht
- Jongere personen
Piriformis syndroom (entrapment n. ischiadicus)
Anatomie
Een piriformis syndroom is pijn aan de m. piriformis. Deze pijn zou veel verschillende oorzaken
kunnen hebben. Een van de oorzaken zou kunnen zijn: hypertonie, scheefstand SI gewricht,
triggerpoint, verkorting piriformis, overbelasting of instabiele lage rug.
Krijg je niet op toets.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Stekende diepe pijn in de bil - Weerstand in exorotatie
- Uitstraling achterkant benen testen
, - Tintelingen en pijn in de lage - Palpatie van de piriformis
rug - Rekken piriformis
- Pijn bij het gaan zitten
- Vagere klachten
LET OP! Het is lastig om bij klachten van het been/bil een goede uitspraak te kunnen doen of de
nociceptieve bron in de heup of LWK gelegen is. Een handreiking hierin zijn de ‘hip only predictoren’:
Verminderde heupendorotatie in 90° heupflexie (14x waarschijnlijker dat het heupgewricht
hierbij betrokken is)
Liespijn (7x waarschijnlijker dat het heupgewricht hierbij betrokken is)
Mank lopen (7x waarschijnlijker dat het heupgewricht hierbij betrokken is)
Uitleg begrippen:
- Duchennegang = waggelgang door verplaatsing van lichaamszwaartepunt naar lateraal. Het
is een teken van heupabductie zwakte of een onderliggende heup pathologie.
- Trendelenburggang = het doorzakken van de heup zodra er steun op wordt genomen door
zwakte van de heup abductoren.
- Beperking heupextensie = door artrose zien we vaak compensatie in de rug door flexie van
de heup en lordose van de onderrug.
Knie
Kniepijn is samen met rug-, schouder- en nekpijn een van de meest voorkomende klacht aan het
bewegingsapparaat. Incidentie = 33,8 op 1000 personen, Prevalentie = 31,9 op 1000 personen. En
het vaker bij vrouwen voorkomt.
TRAUMATISCH
Voorstekruisband
Anatomie
De belangrijkste functie is het remmen van de voorwaartse beweging van het onderbeen ten
opzichte van het bovenbeen. Daarnaast stabiliseert het de rotatie bewegingen van het onderbeen.
Heeft een gemiddelde lengte van 3,5 tot 4 cm en heeft een dikte van je pinkt. VKB bestaat uit 2
vezelbundels, een anteromediale en een posterolaterale bundel. AM en PL bundel.
Er zijn drie veel beschreven traumamomenten tijdens sportactiviteiten waarbij de voorste kruisband
kan scheuren:
1. De valgus-exorotatie beweging. Hierbij klapt de knie naar binnen en draait de heup naar buiten.
2. Endorotatie. Het naar binnen draaien van het onderbeen t.o.v. het bovenbeen.
3. Hyperextensie. Oftewel een forse overstrekking van de knie.
Een reconstructie komt vaker voor bij jonge dan bij oude mensen. Bijkomende letsels zijn meniscus
schade, mediaal-collateraal bandscheuren, kraakbeenschade en botkneuzingen. De voorste
kruisband is veel dunner dan de achterste kruisband, deze scheur je dus ook gemakkelijker af.
Anamnestische tekenen Onderzoek Risicofactoren
- Men voelt een ‘krak’ in de - Lachman - Vrouwelijk geslacht
knie en een doorzakgevoel - Voorste schuiflade - Sporten
- Instabiliteit knie / giving way - Pivotshift - Verminderde
- Haemarthros - VKB-cluster neuromusculaire controle
- Non contact Zwelling
- Pop-sign Snapping
- Vaak met gefixeerde voet Instabiliteit
