Personen- en familierecht
De persoon
Begrippen
personenrecht
= vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als
enkeling
Familierecht
= rechtsgebied binnen het burgerlijk recht dat de regels omvat betreffende de
privaatrechtelijke verhoudingen tussen personen, zoals huwelijk, geregistreerd
partnerschap, echtscheiding, alimentatie en adoptie
Persoon
= elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten
Categorieën van personen
De rechtspersoon
➢ groepering van personen en/of middelen die aan het rechtsverkeer kan deelnemen
als drager van subjectieve rechten en plichten
problemen:
- nood aan systeem voor kapitaalopbouw
- nood aan beperking van aansprakelijkheid
→ ontstaan van een aparte persoon, los van de mens
onderscheid tussen:
publiekrechtelijke rechtspersonen
- gemeenschappen, gewesten, lokale besturen, bpost, proximus
- zij dienen het algemeen belang waarvoor ze specifieke bevoegdheden krijgen
bv
- belastingen heffen, bindende reglementen opstellen, onteigenen
- Vaak onduidelijkheid of het om een privaatrechtelijke dan wel een
publiekrechtelijke persoon gaat
⇒ de regel; de helft + 1 van de aandelen van de overheid
= publiekrechtelijke persoon
,(postnl, bpost, telenet,..)
privaatrechtelijke rechtspersonen
- commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon,
- vb; BV (Besloten Venootschap)
- Niet-commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon
- vb; VZW
- Kan niet zomaar opgestart worden:
- opmaak statuten
- neerleggen dossier
feitelijke verenigingen
- geen aansprakelijkheidsbeperking: persoonlijk verantwoordelijk voor de
daden die je stelt in naam van de vereniging
- vb; jeugdvereniging
- vakbonden willen geen rechtspersoonlijkheid, redenen:
- stakingen zouden via de rechtbank kunnen worden
tegengehouden
- financiële aansprakelijkheid
De natuurlijke persoon
= de mens, met een menselijk lichaam
⇒ bescherming tegen derden; bescherming van de fysieke
integriteit tegen inmenging door derden
⇒ zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam
→ Bescherming van de fysieke integriteit
Algemene regel: het lichaam is onschendbaar
Maar rekening houden met:
- privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders
schenden
- publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang
waardoor dwangmaatregelen mogelijk zijn
, - vb; verplichte vaccinatie tegen polio, gedwongen opname van geesteszieken,
fouillering en arrestatie, douanecontrole
Schending van de fysieke integriteit is slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden
1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?
Geoorloofde medische ingreep - voorwaarden
1. Er moet een medische noodzaak zijn, 3 mogelijkheden:
➢ preventief
➢ diagnostisch
➢ curatief
2. er moet een redelijke proportie bestaan tussen het medisch risico waarmee de
ingreep gepaard gaat en het gunstig resultaat dat het kan opleveren
3. de geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met
gebruikmaking van recente wetenschappelijke kennis en moderne medische
technieken
4. de patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling
Zelfbeschikkingsrecht
= eigen zeggenschap over je lichaam
Grote evolutie doorheen de tijd:
➢ vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van katholieke geloof
➢ gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht
keerpunt: abortuswet in 1990
euthanasie
= het opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigend handelen of het niet nemen van een
noodzakelijke handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt
euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden
Passieve euthanasie: op een dergelijke wijze niet ingrijpen waardoor iemand overlijdt of
uitdooft vb door toediening van morfine
, euthanasie → algemene regels
1. de patiënt bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en
ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd
2. je moet bewust handelingsbekwaam zijn wanneer je je wil tot euthanasie verklaart -
oordeelsbekwaamheid, waardoor euthanasie ook mogelijk is voor minderjarigen
Zwangerschapsafbreking
→ algemene regels
1. de afbreking moet gebeuren voor het einde van de twaalfde week van de
zwangerschap, na de twaalfde week is abortus enkel mogelijk in het geval van een
noodsituatie
2. de abortus moet uitgevoerd worden door een arts, geen verpleegkundige
3. er moet een wachttijd van 6 dagen in acht genomen worden
4. de toestemming van de vrouw moet schriftelijk gebeuren
gematigde abortuswetgeving omwille van katholicisme
zeer controversieel
Bloeddonatie
➢ kosteloos
➢ je moet meerderjarig zijn
➢ maximaal 4x per jaar
➢ beperkte hoeveelheid
niet alle bevolkingsgroepen zijn toegelaten
orgaandonatie
Ex vivo: bij leven
➢ kosteloos
➢ donor moet meerderjarig zijn
➢ schriftelijke toestemming in het bijzijn van een getuige
➢ steeds herroepbaar
Ex mortuo: bij overledenen
De persoon
Begrippen
personenrecht
= vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als
enkeling
Familierecht
= rechtsgebied binnen het burgerlijk recht dat de regels omvat betreffende de
privaatrechtelijke verhoudingen tussen personen, zoals huwelijk, geregistreerd
partnerschap, echtscheiding, alimentatie en adoptie
Persoon
= elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten
Categorieën van personen
De rechtspersoon
➢ groepering van personen en/of middelen die aan het rechtsverkeer kan deelnemen
als drager van subjectieve rechten en plichten
problemen:
- nood aan systeem voor kapitaalopbouw
- nood aan beperking van aansprakelijkheid
→ ontstaan van een aparte persoon, los van de mens
onderscheid tussen:
publiekrechtelijke rechtspersonen
- gemeenschappen, gewesten, lokale besturen, bpost, proximus
- zij dienen het algemeen belang waarvoor ze specifieke bevoegdheden krijgen
bv
- belastingen heffen, bindende reglementen opstellen, onteigenen
- Vaak onduidelijkheid of het om een privaatrechtelijke dan wel een
publiekrechtelijke persoon gaat
⇒ de regel; de helft + 1 van de aandelen van de overheid
= publiekrechtelijke persoon
,(postnl, bpost, telenet,..)
privaatrechtelijke rechtspersonen
- commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon,
- vb; BV (Besloten Venootschap)
- Niet-commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon
- vb; VZW
- Kan niet zomaar opgestart worden:
- opmaak statuten
- neerleggen dossier
feitelijke verenigingen
- geen aansprakelijkheidsbeperking: persoonlijk verantwoordelijk voor de
daden die je stelt in naam van de vereniging
- vb; jeugdvereniging
- vakbonden willen geen rechtspersoonlijkheid, redenen:
- stakingen zouden via de rechtbank kunnen worden
tegengehouden
- financiële aansprakelijkheid
De natuurlijke persoon
= de mens, met een menselijk lichaam
⇒ bescherming tegen derden; bescherming van de fysieke
integriteit tegen inmenging door derden
⇒ zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam
→ Bescherming van de fysieke integriteit
Algemene regel: het lichaam is onschendbaar
Maar rekening houden met:
- privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders
schenden
- publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang
waardoor dwangmaatregelen mogelijk zijn
, - vb; verplichte vaccinatie tegen polio, gedwongen opname van geesteszieken,
fouillering en arrestatie, douanecontrole
Schending van de fysieke integriteit is slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden
1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?
Geoorloofde medische ingreep - voorwaarden
1. Er moet een medische noodzaak zijn, 3 mogelijkheden:
➢ preventief
➢ diagnostisch
➢ curatief
2. er moet een redelijke proportie bestaan tussen het medisch risico waarmee de
ingreep gepaard gaat en het gunstig resultaat dat het kan opleveren
3. de geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met
gebruikmaking van recente wetenschappelijke kennis en moderne medische
technieken
4. de patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling
Zelfbeschikkingsrecht
= eigen zeggenschap over je lichaam
Grote evolutie doorheen de tijd:
➢ vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van katholieke geloof
➢ gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht
keerpunt: abortuswet in 1990
euthanasie
= het opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigend handelen of het niet nemen van een
noodzakelijke handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt
euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden
Passieve euthanasie: op een dergelijke wijze niet ingrijpen waardoor iemand overlijdt of
uitdooft vb door toediening van morfine
, euthanasie → algemene regels
1. de patiënt bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en
ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd
2. je moet bewust handelingsbekwaam zijn wanneer je je wil tot euthanasie verklaart -
oordeelsbekwaamheid, waardoor euthanasie ook mogelijk is voor minderjarigen
Zwangerschapsafbreking
→ algemene regels
1. de afbreking moet gebeuren voor het einde van de twaalfde week van de
zwangerschap, na de twaalfde week is abortus enkel mogelijk in het geval van een
noodsituatie
2. de abortus moet uitgevoerd worden door een arts, geen verpleegkundige
3. er moet een wachttijd van 6 dagen in acht genomen worden
4. de toestemming van de vrouw moet schriftelijk gebeuren
gematigde abortuswetgeving omwille van katholicisme
zeer controversieel
Bloeddonatie
➢ kosteloos
➢ je moet meerderjarig zijn
➢ maximaal 4x per jaar
➢ beperkte hoeveelheid
niet alle bevolkingsgroepen zijn toegelaten
orgaandonatie
Ex vivo: bij leven
➢ kosteloos
➢ donor moet meerderjarig zijn
➢ schriftelijke toestemming in het bijzijn van een getuige
➢ steeds herroepbaar
Ex mortuo: bij overledenen
