Methodiek van de Diagnostiek – Hoorcollege I
Introductie
Wat is diagnostiek?
De Bruyn, Ruijssenaars, Pameijer & Van Aarle (2003):
(Klinische) diagnostiek is informatie verzamelen en informatie verwerken over
cliënt en diens omgeving met het oog op het ontwerpen van de meest adequate
aanpak van de problemen die door de cliënt zelf of diens omgeving zijn
gesignaleerd. proces dat gericht is op het oplossen van problemen (meestal
met behulp van interventie)
Het is een zoek en beslissingsproces dat in dialoog met de cliënt en diens
omgeving wordt uitgevoerd met als doel een antwoord te krijgen op de
hulpvraag (sturend in het diagnostische proces) van de cliënt.
Projectgroep toegang Jeugdzorg, Nota, Vanderschaft, Van Yperen (1999):
Diagnostiek is gericht op informatie verzamelen vanuit een heldere
vraagstelling, en deze op expliciete en navolgbare wijze te verweken tot een
antwoord op de hulpvraag van de cliënt.
Pameijer & Beukering (2015):
Diagnostiek als proces van gericht informatie verzamelen en analyseren met als
doel het nemen van een beslissing over de in te zetten aanpak of interventie.
Witteman, van der Heijden & Claes (2014):
Psychodiagnostiek is de oordeelsvorming aangaande psychische disfuncties of
gedragsmoeilijkheden of sterktes waarbij de benadering van het probleem op
de wetenschappelijke psychologie is gebaseerd en waarbij het essentieel is de
persoon of het systeem zodanig te begrijpen dat uit de structurering van diens
probleem relevante aanwijzingen voor therapie voortvloeien. Deze
oordeelsvorming is een procesmatig gebeuren dat plaatsvindt en evolueert in
de interactie tussen cliënt en clinicus.
↳ psychodiagnostiek richt zich wat meer op het individu
Tak, Bosch, Begeer & Albrecht (2014):
Diagnostiek al het verwerven en verwerken van informatie ter onderbouwing
van besluiten die in het hulpverleningsproces genomen dienen te worden, hetzij
in de vorm van screening, gericht onderzoek, monitoring of evaluatie. Het gaat
om het verkrijgen van een (voor dat moment) voldoende compleet, uniek en
gedetailleerd beeld van de problematiek van de hulpvrager(s) en zijn/hun
situatie met het oog op gefundeerde advisering en probleemoplossing.
NVO Beroepscompetentieprofiel Orthopedagoog Generalist:
- Diagnostiek: Methodische beeldvorming en analyse
↳ Indicatiestelling valt onder diagnostiek.
- Orthopedagogische diagnostiek gaat om het vormen van een compleet
diagnostisch beeld en is meer dan psychodiagnostiek (= het stellen van
1
, een diagnose) Orthopedagogische diagnostiek is dialogisch,
systeemgericht en veranderingsgericht.
Doel van de cursus
1. Expliciet, transparant & controleerbaar te werk kunnen gaan kunnen
uitleggen waarom je iets vindt en waarom je iets gedaan hebt
2. Gebruikmaken van valide theorieën en instrumenten gebruiken in het
diagnostisch handelen als orthopedagoog
↳ hoe? door het toepassen van de Diagnostische Cyclus (=systematische diagnostische procedure)
De diagnostische cyclus
Waarom deze doelen?
1. Complexiteit diagnostische processen
2. Feilbaarheid ongewapend oordeel mensen gebruiken vaak heuristieken (=
een mentale shortcut die mensen in staat stelt om problemen op te lossen en
snel en efficiënt te oordelen) wat leidt tot valkuilen, vertekeningen, biases et.
3. Reikwijdte (impact om de omgeving/consequenties) diagnostische beslissingen
bewustzijn van het effect van diagnostische beslissingen
4. Aansluiten bij richtlijnen van beroepsverenigingen NVO
Beroepscompetentieprofiel basis-orthopedagoog van de NVO
Competentie orthopedagogisch handelen:
De basis-orthopedagoog levert een bijdrage aan de doeltreffende, wetenschappelijk
onderbouwende en ethisch verantwoorde orthopedagogische diagnostiek,
begeleiding, behandeling en/óf advisering van het cliënt(systeem), werkt
multidisciplinair samen met collega’s en ondersteunt professionals binnen het eigen
werkveld.
Wetenschappelijk verantwoorde diagnostiek
Gebruikmaken van wetenschappelijke empirische kennis
Toetst veronderstellingen over de werkelijkheid aan feiten hypothesen
(vermoedens) toetsend proces
Transparantie gevolgde argumentatie en procedure
2
, Clientbetrokkenheid (cliënt meenemen in het proces / shared decision making)
Methodiek van de Diagnostiek – Hoorcollege II
Klacht-en hulpvraag analyse
Wat zijn de 5 fasen van de handelingsgerichte diagnostiek (HGD)?
Voorafgaand: aanmelding doorverwijzing
1. Intakefase
2. Strategiefase
3. Onderzoeksfase
4. Integratie/aanbevelingsfase
5. Adviesfase/evaluatie
Tenslotte: interventie
Wat zijn vormen van aanmeldingen?
Client zelf hulpverleningstraject= zowel procedurele als inhoudelijke enige
vrijheid, dat wil zeggen: hoe het traject eruit zal zien, varieert per aanmelding,
afhankelijk van de hulpvraag
Externe opdrachtgever (dus niet de verwijzer (huisarts))
dienstverleningstraject= weinig speelruimte
Hoe ziet de betrokkenheid in een aanmeldingstracject eruit?
Nagaan wie de betrokkenen zijn en wat de posities zijn van de betrokkenen
afhankelijk van de leeftijd van de cliënt
↳ Bijvoorbeeld: altijd nagaan wat het ouderlijke gezag is (hebben beiden ouders gezag?)
de gezaghebbende(n) ouder(s), en eventueel ook in overleg de niet
gezaghebbende ouder, informeren
Wanneer een kind jonger is dan 12 jaar ouders zijn de opdrachtgevers
↳ wanneer je te maken hebt met *OTS (=ondertoezichtstelling) dan is de
gezinsvoogd direct betrokken
*Ondertoezichtstelling (OTS)= een kinderbeschermingsmaatregel die de
kinderrechter kan opleggen als een minderjarige ernstig in zijn ontwikkeling
wordt bedreigd
Wanneer een kind tussen de 12 en 16 jaar is ouders zijn de opdrachtgevers,
maar er moet wel toestemming zijn gevraagd aan de jeugdige om mee te
werken
Wanneer een kind tussen de 16 en 18 jaar is de jeugdige/cliënt is de
opdrachtgever, maar dan wordt wel de betrokkenheid van de ouders besproken
(wettelijk niet verplicht)
↳ Deze beroepscodes zijn ook terug te vinden in de NVO en NIP
Ten slotte van belang: balans vinden tussen een relationele en een zakelijke attitude
t.o.v. de cliënt en de betrokken
3
Introductie
Wat is diagnostiek?
De Bruyn, Ruijssenaars, Pameijer & Van Aarle (2003):
(Klinische) diagnostiek is informatie verzamelen en informatie verwerken over
cliënt en diens omgeving met het oog op het ontwerpen van de meest adequate
aanpak van de problemen die door de cliënt zelf of diens omgeving zijn
gesignaleerd. proces dat gericht is op het oplossen van problemen (meestal
met behulp van interventie)
Het is een zoek en beslissingsproces dat in dialoog met de cliënt en diens
omgeving wordt uitgevoerd met als doel een antwoord te krijgen op de
hulpvraag (sturend in het diagnostische proces) van de cliënt.
Projectgroep toegang Jeugdzorg, Nota, Vanderschaft, Van Yperen (1999):
Diagnostiek is gericht op informatie verzamelen vanuit een heldere
vraagstelling, en deze op expliciete en navolgbare wijze te verweken tot een
antwoord op de hulpvraag van de cliënt.
Pameijer & Beukering (2015):
Diagnostiek als proces van gericht informatie verzamelen en analyseren met als
doel het nemen van een beslissing over de in te zetten aanpak of interventie.
Witteman, van der Heijden & Claes (2014):
Psychodiagnostiek is de oordeelsvorming aangaande psychische disfuncties of
gedragsmoeilijkheden of sterktes waarbij de benadering van het probleem op
de wetenschappelijke psychologie is gebaseerd en waarbij het essentieel is de
persoon of het systeem zodanig te begrijpen dat uit de structurering van diens
probleem relevante aanwijzingen voor therapie voortvloeien. Deze
oordeelsvorming is een procesmatig gebeuren dat plaatsvindt en evolueert in
de interactie tussen cliënt en clinicus.
↳ psychodiagnostiek richt zich wat meer op het individu
Tak, Bosch, Begeer & Albrecht (2014):
Diagnostiek al het verwerven en verwerken van informatie ter onderbouwing
van besluiten die in het hulpverleningsproces genomen dienen te worden, hetzij
in de vorm van screening, gericht onderzoek, monitoring of evaluatie. Het gaat
om het verkrijgen van een (voor dat moment) voldoende compleet, uniek en
gedetailleerd beeld van de problematiek van de hulpvrager(s) en zijn/hun
situatie met het oog op gefundeerde advisering en probleemoplossing.
NVO Beroepscompetentieprofiel Orthopedagoog Generalist:
- Diagnostiek: Methodische beeldvorming en analyse
↳ Indicatiestelling valt onder diagnostiek.
- Orthopedagogische diagnostiek gaat om het vormen van een compleet
diagnostisch beeld en is meer dan psychodiagnostiek (= het stellen van
1
, een diagnose) Orthopedagogische diagnostiek is dialogisch,
systeemgericht en veranderingsgericht.
Doel van de cursus
1. Expliciet, transparant & controleerbaar te werk kunnen gaan kunnen
uitleggen waarom je iets vindt en waarom je iets gedaan hebt
2. Gebruikmaken van valide theorieën en instrumenten gebruiken in het
diagnostisch handelen als orthopedagoog
↳ hoe? door het toepassen van de Diagnostische Cyclus (=systematische diagnostische procedure)
De diagnostische cyclus
Waarom deze doelen?
1. Complexiteit diagnostische processen
2. Feilbaarheid ongewapend oordeel mensen gebruiken vaak heuristieken (=
een mentale shortcut die mensen in staat stelt om problemen op te lossen en
snel en efficiënt te oordelen) wat leidt tot valkuilen, vertekeningen, biases et.
3. Reikwijdte (impact om de omgeving/consequenties) diagnostische beslissingen
bewustzijn van het effect van diagnostische beslissingen
4. Aansluiten bij richtlijnen van beroepsverenigingen NVO
Beroepscompetentieprofiel basis-orthopedagoog van de NVO
Competentie orthopedagogisch handelen:
De basis-orthopedagoog levert een bijdrage aan de doeltreffende, wetenschappelijk
onderbouwende en ethisch verantwoorde orthopedagogische diagnostiek,
begeleiding, behandeling en/óf advisering van het cliënt(systeem), werkt
multidisciplinair samen met collega’s en ondersteunt professionals binnen het eigen
werkveld.
Wetenschappelijk verantwoorde diagnostiek
Gebruikmaken van wetenschappelijke empirische kennis
Toetst veronderstellingen over de werkelijkheid aan feiten hypothesen
(vermoedens) toetsend proces
Transparantie gevolgde argumentatie en procedure
2
, Clientbetrokkenheid (cliënt meenemen in het proces / shared decision making)
Methodiek van de Diagnostiek – Hoorcollege II
Klacht-en hulpvraag analyse
Wat zijn de 5 fasen van de handelingsgerichte diagnostiek (HGD)?
Voorafgaand: aanmelding doorverwijzing
1. Intakefase
2. Strategiefase
3. Onderzoeksfase
4. Integratie/aanbevelingsfase
5. Adviesfase/evaluatie
Tenslotte: interventie
Wat zijn vormen van aanmeldingen?
Client zelf hulpverleningstraject= zowel procedurele als inhoudelijke enige
vrijheid, dat wil zeggen: hoe het traject eruit zal zien, varieert per aanmelding,
afhankelijk van de hulpvraag
Externe opdrachtgever (dus niet de verwijzer (huisarts))
dienstverleningstraject= weinig speelruimte
Hoe ziet de betrokkenheid in een aanmeldingstracject eruit?
Nagaan wie de betrokkenen zijn en wat de posities zijn van de betrokkenen
afhankelijk van de leeftijd van de cliënt
↳ Bijvoorbeeld: altijd nagaan wat het ouderlijke gezag is (hebben beiden ouders gezag?)
de gezaghebbende(n) ouder(s), en eventueel ook in overleg de niet
gezaghebbende ouder, informeren
Wanneer een kind jonger is dan 12 jaar ouders zijn de opdrachtgevers
↳ wanneer je te maken hebt met *OTS (=ondertoezichtstelling) dan is de
gezinsvoogd direct betrokken
*Ondertoezichtstelling (OTS)= een kinderbeschermingsmaatregel die de
kinderrechter kan opleggen als een minderjarige ernstig in zijn ontwikkeling
wordt bedreigd
Wanneer een kind tussen de 12 en 16 jaar is ouders zijn de opdrachtgevers,
maar er moet wel toestemming zijn gevraagd aan de jeugdige om mee te
werken
Wanneer een kind tussen de 16 en 18 jaar is de jeugdige/cliënt is de
opdrachtgever, maar dan wordt wel de betrokkenheid van de ouders besproken
(wettelijk niet verplicht)
↳ Deze beroepscodes zijn ook terug te vinden in de NVO en NIP
Ten slotte van belang: balans vinden tussen een relationele en een zakelijke attitude
t.o.v. de cliënt en de betrokken
3
