ERFRECHT
Hoofdstuk 1. Erven
Afdeling I. Basisbegrippen
• Erven: de verkrijging van het vermogen door overlijden van de titularis
vermogen = nalatenschap of erfenis
titularis = erflater of decuius
• Personen die het vermogen erven, verkrijgen het middels erfopvolging
• Geregeld door het erfrecht (burgerlijk recht)
↔ fiscaal recht: erfbelasting
• Wie verkrijgt het vermogen van de erflater (erfopvolgers)?
Erfgerechtigde: persoon die tot de nalatenschap geroepen is, die in abstracto zou kunnen erven
Erfgenaam: persoon die de nalatenschap ook effectief verkrijgt
Ø Mag volgens de wet in concreto erven: erfbekwaam
Ø Kiest ervoor om de nalatenschap te aanvaarden of verwerpen
→ Erfkeuze of optierecht
• Soorten erfgenamen:
o Wettelijke erfgenamen
o Testamentaire erfgenamen
o Contractuele erfgenamen (uitzonderlijk; infra)
• Wie wordt tot de nalatenschap geroepen? (devolutie of toewijzing)
Ø Wettelijke devolutie: toewijzing krachtens de wet
Ø Geen schikkingen getroffen bij leven (contract of testament)
Ø intestaat of ab intestato erfopvolging (intestaat)
Ø Testamentaire devolutie: toewijzing krachtens testament
Ø Schikkingen getroffen bij leven
Ø Contractuele devolutie: toewijzing krachtens contract
Ø Schikkingen getroffen bij leven
Afdeling II. Openvallen van de nalatenschap
Wanneer?
Ø Openvallen nalatenschap = wanneer gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
Moment van overlijden (art 4.1 BW)
è Datum overlijdensakte (art 55-56 oud BW) -> arts heeft moment van overlijden vastgesteld -> lijk
= essentiëel
è Let op: Verklaring van afwezigheid (art 118 oud BW; persoon van aardbol verdwenen) +
Gerechtelijke verklaring van overlijden (art 126 oud BW; geen lijk; bv bij terroristische aanval)
1
,Waar?
Ø Openvallen nalatenschap = waar gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
è Woonplaats van de overledene (art 110 oud BW)
è Hoofdverblijfplaats, ongeacht inschrijving bevolkingsregister (art 102 oud BW)
è Overlijden in buitenland: Europese verordening
Gevolgen?
Ø Nalatenschap gaat van rechtswege over op erfgerechtigden (art. 4.3 en 4.39 BW)
Ø Tijdstip van overlijden is tijdstip waarop
• Erfgerechtigden geroepen worden en bekwaam moeten zijn (art. 4.4 BW)
• Samenstelling nalatenschap wordt bepaald (art. 4.153 BW)
• Waarde van de in te brengen gelegateerde goederen wordt bepaald (art. 4.90, § 1 BW)
• Waarde van de in te brengen schenkingen wordt bepaald indien de schenker pas volle
eigenaar wordt op ogenblik van overlijden (art. 4.90, § 3, lid 2 BW)
• Onroerend goed dat als gemeenschappelijke verblijfplaats diende wordt bepaald
Ø Echtgenoten (art. 2.3.2. lid 3, art. 4.20, 4.147 § 2 BW)
Ø Wettelijk samenwonenden (art. 4.23 § 1 en § 3 BW)
• Termijnen starten (bv. art. 4.36 BW – termijn voor aanvaarding; art. 4.37, §2 lid 1 BW –
termijn voor inventaris en beraad)
• Interesten beginnen lopen op in te brengen goederen (art. 4.91 BW)
Hoofdstuk 2. ERFBEKWAAMHEID
Afdeling I. Begrip en voorwaarden
In vorig hoofdstuk kwam aan bod dat niet elke erfgerechtigde (d.i. een persoon die zou kunnen erven)
ook erfgenaam (d.i. een persoon die effectief erft) wordt. Een erfgerechtigde wordt slechts erfgenaam
indien hij erfbekwaam is en de erfenis aanvaardt.
Erfbekwaam ben je als je op het ogenblik dat de nalatenschap openvalt aan vier voorwaarden voldoet:
1) Je bestaat
2) Je overleeft de erflater
3) Je bent niet uitgesloten (of er is geen verval)
4) Je bent niet onwaardig om te erven
In wat volgt komt elk van deze vier voorwaarden aan bod.
2
, Afdeling II. BESTAAN
Ø Alleen natuurlijke personen kunnen wettelijk erfgerechtigden zijn
>< Testamentair
-> rechtspersonen bestaat fysiek niet -> geen wettelijke erfgerechtigden
-> wel testamentair (bv. iemand laat vermogen na aan Rode Kruis)
Van (voor) de geboorte …
Ø Natuurlijke persoon bestaat vanaf geboorte
è Infans conceptus: kind dat verwekt wordt, wordt als geboren beschouwd indien in zijn voordeel
-> later levend en levensvatbaar geboren
è Verwekt opogenblik van overlijden:
o Wettelijk vermoeden art 326 oud BW
= Weerlegbaar: rechtstreeks via erfrecht + onrechtstreeks via betwisting afstammingsband
è 300 dagen = 43 weken; normale zwangerschap = 38 weken -> goede reden om tegenbewijs te
leveren
è Verwekking + ! levend en levensvatbaar geboren ! (dood of niet-levensvatbaar geboren erft
NIET)
De bestaansvoorwaarde lijkt erg eenvoudig, maar is het in tijden van medisch begeleide voortplanting
lang niet altijd.
Afdeling III. OVERLEVINGSVOORWAARDE
PRINCIPE
Ø Erfgerechtigde moet erflater overleven (art 4.5 BW)
STEL: Koppel sterft vier minuten na elkaar
Tijdstip van overlijden = tijdstip openvallen nalatenschap
Roeping tot erfenis zit in vermogen LL
Erfkeuze wordt gemaakt door erfgenamen van erfgerechtigde die overleden is (art 4.35, LID 1 BW)
Vraagstukken
Ø Wat als onzeker of de erfgerechtigde de erflater overleefd heeft?
Ø De afwezige: vermoeden van afwezigheid (at 116 oud BW; tot aan verklaring kan hij erven) +
verklaring van afwezigheid
Ø De commorientes
Ø Pogen volgorde van overlijden te bepalen: uitstel mogelijk (art. 4.5, derde lid BW)
Ø Volgorde niet mogelijk: erven niet van elkaar (art. 4.5, tweede lid BW)
Afdeling IV. Uitsluitng en verval
Begrippen
Ø Uitsluiting van recht om te erven
Ø Verval van erfrecht van persoon die al geërfd heeft, retroactief recht verliezen
3
Hoofdstuk 1. Erven
Afdeling I. Basisbegrippen
• Erven: de verkrijging van het vermogen door overlijden van de titularis
vermogen = nalatenschap of erfenis
titularis = erflater of decuius
• Personen die het vermogen erven, verkrijgen het middels erfopvolging
• Geregeld door het erfrecht (burgerlijk recht)
↔ fiscaal recht: erfbelasting
• Wie verkrijgt het vermogen van de erflater (erfopvolgers)?
Erfgerechtigde: persoon die tot de nalatenschap geroepen is, die in abstracto zou kunnen erven
Erfgenaam: persoon die de nalatenschap ook effectief verkrijgt
Ø Mag volgens de wet in concreto erven: erfbekwaam
Ø Kiest ervoor om de nalatenschap te aanvaarden of verwerpen
→ Erfkeuze of optierecht
• Soorten erfgenamen:
o Wettelijke erfgenamen
o Testamentaire erfgenamen
o Contractuele erfgenamen (uitzonderlijk; infra)
• Wie wordt tot de nalatenschap geroepen? (devolutie of toewijzing)
Ø Wettelijke devolutie: toewijzing krachtens de wet
Ø Geen schikkingen getroffen bij leven (contract of testament)
Ø intestaat of ab intestato erfopvolging (intestaat)
Ø Testamentaire devolutie: toewijzing krachtens testament
Ø Schikkingen getroffen bij leven
Ø Contractuele devolutie: toewijzing krachtens contract
Ø Schikkingen getroffen bij leven
Afdeling II. Openvallen van de nalatenschap
Wanneer?
Ø Openvallen nalatenschap = wanneer gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
Moment van overlijden (art 4.1 BW)
è Datum overlijdensakte (art 55-56 oud BW) -> arts heeft moment van overlijden vastgesteld -> lijk
= essentiëel
è Let op: Verklaring van afwezigheid (art 118 oud BW; persoon van aardbol verdwenen) +
Gerechtelijke verklaring van overlijden (art 126 oud BW; geen lijk; bv bij terroristische aanval)
1
,Waar?
Ø Openvallen nalatenschap = waar gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
è Woonplaats van de overledene (art 110 oud BW)
è Hoofdverblijfplaats, ongeacht inschrijving bevolkingsregister (art 102 oud BW)
è Overlijden in buitenland: Europese verordening
Gevolgen?
Ø Nalatenschap gaat van rechtswege over op erfgerechtigden (art. 4.3 en 4.39 BW)
Ø Tijdstip van overlijden is tijdstip waarop
• Erfgerechtigden geroepen worden en bekwaam moeten zijn (art. 4.4 BW)
• Samenstelling nalatenschap wordt bepaald (art. 4.153 BW)
• Waarde van de in te brengen gelegateerde goederen wordt bepaald (art. 4.90, § 1 BW)
• Waarde van de in te brengen schenkingen wordt bepaald indien de schenker pas volle
eigenaar wordt op ogenblik van overlijden (art. 4.90, § 3, lid 2 BW)
• Onroerend goed dat als gemeenschappelijke verblijfplaats diende wordt bepaald
Ø Echtgenoten (art. 2.3.2. lid 3, art. 4.20, 4.147 § 2 BW)
Ø Wettelijk samenwonenden (art. 4.23 § 1 en § 3 BW)
• Termijnen starten (bv. art. 4.36 BW – termijn voor aanvaarding; art. 4.37, §2 lid 1 BW –
termijn voor inventaris en beraad)
• Interesten beginnen lopen op in te brengen goederen (art. 4.91 BW)
Hoofdstuk 2. ERFBEKWAAMHEID
Afdeling I. Begrip en voorwaarden
In vorig hoofdstuk kwam aan bod dat niet elke erfgerechtigde (d.i. een persoon die zou kunnen erven)
ook erfgenaam (d.i. een persoon die effectief erft) wordt. Een erfgerechtigde wordt slechts erfgenaam
indien hij erfbekwaam is en de erfenis aanvaardt.
Erfbekwaam ben je als je op het ogenblik dat de nalatenschap openvalt aan vier voorwaarden voldoet:
1) Je bestaat
2) Je overleeft de erflater
3) Je bent niet uitgesloten (of er is geen verval)
4) Je bent niet onwaardig om te erven
In wat volgt komt elk van deze vier voorwaarden aan bod.
2
, Afdeling II. BESTAAN
Ø Alleen natuurlijke personen kunnen wettelijk erfgerechtigden zijn
>< Testamentair
-> rechtspersonen bestaat fysiek niet -> geen wettelijke erfgerechtigden
-> wel testamentair (bv. iemand laat vermogen na aan Rode Kruis)
Van (voor) de geboorte …
Ø Natuurlijke persoon bestaat vanaf geboorte
è Infans conceptus: kind dat verwekt wordt, wordt als geboren beschouwd indien in zijn voordeel
-> later levend en levensvatbaar geboren
è Verwekt opogenblik van overlijden:
o Wettelijk vermoeden art 326 oud BW
= Weerlegbaar: rechtstreeks via erfrecht + onrechtstreeks via betwisting afstammingsband
è 300 dagen = 43 weken; normale zwangerschap = 38 weken -> goede reden om tegenbewijs te
leveren
è Verwekking + ! levend en levensvatbaar geboren ! (dood of niet-levensvatbaar geboren erft
NIET)
De bestaansvoorwaarde lijkt erg eenvoudig, maar is het in tijden van medisch begeleide voortplanting
lang niet altijd.
Afdeling III. OVERLEVINGSVOORWAARDE
PRINCIPE
Ø Erfgerechtigde moet erflater overleven (art 4.5 BW)
STEL: Koppel sterft vier minuten na elkaar
Tijdstip van overlijden = tijdstip openvallen nalatenschap
Roeping tot erfenis zit in vermogen LL
Erfkeuze wordt gemaakt door erfgenamen van erfgerechtigde die overleden is (art 4.35, LID 1 BW)
Vraagstukken
Ø Wat als onzeker of de erfgerechtigde de erflater overleefd heeft?
Ø De afwezige: vermoeden van afwezigheid (at 116 oud BW; tot aan verklaring kan hij erven) +
verklaring van afwezigheid
Ø De commorientes
Ø Pogen volgorde van overlijden te bepalen: uitstel mogelijk (art. 4.5, derde lid BW)
Ø Volgorde niet mogelijk: erven niet van elkaar (art. 4.5, tweede lid BW)
Afdeling IV. Uitsluitng en verval
Begrippen
Ø Uitsluiting van recht om te erven
Ø Verval van erfrecht van persoon die al geërfd heeft, retroactief recht verliezen
3
