Anna Pepping 6vE Nederlands
Literatuur
geschiedenis
Middeleeuwen
Maatschappij
In het Frankische rijk (bijna net zo groot als Europa nu) was het feodale
stelsel/leenstelsel van kracht waarin Karel de Grote leenmannen aanwees om een
stuk land te besturen.
9e eeuw viel het Frankische rijk in 2en: Duitse rijk en koninkrijk Frankrijk
Cultuur
Theocentrisch (‘theos’ = god):
- ‘Eerste (geestelijke) macht’ = priesters doordat ze de enige waren die konden
lezen en schrijven. Hadden ook het onderwijs in handen
- ‘Tweede stand’ = alle mensen van Adel die de ‘wereldlijke’ macht bezaten
ridderlijke karakter van middeleeuwen komen hier vandaan.
- Late middeleeuwen ‘derde stand’ = het burgelijke. Deze burgerij hield
zichzelf bezig met handel en nijverheid.
Literatuur
West-Europese literatuur begon vanaf 1100.
- Middeleeuwse letterkunde was om te beluisteren (niet om te lezen).
- Schrijver/componist = troubadours, voorlezer = jongleurs/minstrelen
- Rijmende literatuur makkelijker te onthouden
Literatuur in de 12e en 13e eeuw was theocentrisch en ridderlijk (ridderroman en het
heilige leven). Eind 13e eeuw werd het steeds meer didactische literatuur (adel
maar ook de weetgierige burgerij in de steden).
Luther en calvijn?
rederijkers
Ridderroman /(ridderverhalen)
meest populaire teksten in de middeleeuwen; berijmde verhalen die zich
afspeelden in adellijke kringen
- Frankishe romans/Karelromans. Spelen af in tijd van Karel de Grote. Kracht
en moed als hoofdgedachtes, veel oorlogen.
,Anna Pepping 6vE Nederlands
Vb. ‘Karel ende Elegast’ werd wakkergemaakt door engel, kreeg te horen hoe
de karel was vermoord door de vrouw, erg voorhoofs verhaal. Vrouw was
onbelangrijk , ‘Roelandslied‘.
- Hoofse romans. Ridders meer verfijnd en hoffelijk, niet met veten bezig.
Vb. ‘de jeeste van Walewein en het schaakbord’, ‘floris ende blancefloer’ kut
moeder bla bla uiteindelijk liefde
Moed, trouw en liefde
De boekdrukkunst : 1455 door Johannes Gutenberg. daarvoor werden boeken
handgeschreven (codices). Haarlem staat beeld van bdk maar het verkeerde
persoon
1450/1500 : wiegendrukken/incunabelen; nabootsing van handschriften
Taal
De gemeenschappelijke naam van alle dialecten die werden gesproken in de
Nederlanden was Diets/Middelnederlands.
‘Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (e)nda
thu uuat unbidan uue nu’ (‘Alle vogels zijn nesten
begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten wij nu op?’)
Van den vos Reynaerde (Reinaert)
Belangrijkste dichtwerk van de Middelnederlandse literatuur lang dierenverhaal
zijn de mensen die je nu vertrouwd wel echt vertrouwd: kat die pastoor geslachtsdeel
aanviel
- satire; tekst waarin bepaalde verschijnselen belachelijk worden gemaakt
(Middeleeuwse adel wordt voorgesteld als dierengemeenschap).
- parodie; de originele hoofse ridderroman maar op een spottende wijze nagebootst
Lied in de Middeleeuwen
Er waren 2 genres (werden pas in eind middeleeuwen opgeschreven:
- Elegie/Klaagzang: lyrisch gedicht waarin gevoelens van smart en wanhoop
worden uitgesproken.
Vb. ‘Egidiuslied’
- Ballade: verhaal wordt sprongewijs verteld gebeurtenissen afgewisseld
met dialogen, herhaling, sfeer is ernstig en somber, komen vaak van oude
sprookjes en sagen of ridderverhalen. ‘lied van heer Halewijn’
Theater/toneel
De Grieken en Romeinen hadden bloeiende toneelstukken maar daar was weerstand
tegen (vanuit kerk) waardoor toneel tot 14e eeuw was verdwenen meest
belangrijke bekende stuk : ‘die waarachtige ende zeer wonderlijke historie van
Mariken van Nieumeghen’.
, Anna Pepping 6vE Nederlands
Floris ende Blancefloer, Karel ende Elegast, Beatrijs, Mariken van
Nieumeghen, Elkerlijc de mensheid was van het pad af en moest geholpen
worden, eindpunt = de dood
16e en 17e eeuw (Gouden eeuw)
De kerk en adel verloren een deel van de macht en de burgerij werd rijker en
belangrijker. De kerk viel uiteen in katholieken en protestanten.
- Nederlanders gingen in opstand tegen Spaanse koning Republiek der
Verenigde Nederlanden (Holland) gevormd, noch veel strijd in Holland tussen
stadhouders (centralisatie) en raaspensionarissen (gewestelijke autonomie).
- ‘wees eerlijk tegen jezelf en behandel anderen hoe je zelf behandeld wil
worden’ – Coornhert, vertegenwoordiger van humanisme. Hij gebruikte geen
bijbel.
Vraag: TIJDLIJN MAKEN MET STROMINGEN
Kunst- en cultuurstroming
Renaissance ‘wedergeboorte’ afzetting tegen middeleeuwen, terugkijken naar
verleden; Romeinse tijd en Griekse cultuur.
- Antropocentrische (anthropos: mens) opvattingen: mens en aarde even
belangrijk als goddelijk en hiernamaals. Prestaties kwamen vanaf nu uit de
mens, niet god.
- Individalisme is nauw verbonden: mens is zelf in staat tot grootse dingen
door eigen verstand en wilskracht en is niet meer deel van groter geheel;
empirisme (empirie: ervaring).
- Homo universalis: een universeel mens die op alle gebieden van de
menselijke cultuur uitblonk (Leonardo Da Vinci)
- Wetenschappelijke bloei (zwaartekracht theorie, dingen met het zonnestelsel
en vorm van aarde, mechanica en landen) door denkbeelden opnieuw onder
loep nemen
Geloof
Empirisme/individualisme werd teruggevonden in godsdienstig gebied; luisterde niet
naar beweringen van de kerk maar volgde de bijbel. Zo verloren sommigen hun hoop
om het ware geloof buiten de kerk in ere te herstellen, door wantoestanden in de
kerk wat als gevolg had dat het de kerk niet lukte om te hervormen. (hervorming,
reformatie, protestantisme).
Zelf na de uitvinding van boekdrukkunst, waren veel burgers nog anafabeet, dus de
nieuwe denkbeelden op religeus en wetenschappelijk gebiet kwamen aan bij slechts
een klein deel van de bevolking gevolg : Heksenvervolging (uit middeleeuwen)
bloeide vooral op in deze tijd(laatste heksenverbranding 1782).
Literatuur en taal
Classisisme door middel van het maken van vertalingen uit het Grieks en Latijn
(translatio) en het daarna zelfstandig navolgen van de klassieke schrijvers
Literatuur
geschiedenis
Middeleeuwen
Maatschappij
In het Frankische rijk (bijna net zo groot als Europa nu) was het feodale
stelsel/leenstelsel van kracht waarin Karel de Grote leenmannen aanwees om een
stuk land te besturen.
9e eeuw viel het Frankische rijk in 2en: Duitse rijk en koninkrijk Frankrijk
Cultuur
Theocentrisch (‘theos’ = god):
- ‘Eerste (geestelijke) macht’ = priesters doordat ze de enige waren die konden
lezen en schrijven. Hadden ook het onderwijs in handen
- ‘Tweede stand’ = alle mensen van Adel die de ‘wereldlijke’ macht bezaten
ridderlijke karakter van middeleeuwen komen hier vandaan.
- Late middeleeuwen ‘derde stand’ = het burgelijke. Deze burgerij hield
zichzelf bezig met handel en nijverheid.
Literatuur
West-Europese literatuur begon vanaf 1100.
- Middeleeuwse letterkunde was om te beluisteren (niet om te lezen).
- Schrijver/componist = troubadours, voorlezer = jongleurs/minstrelen
- Rijmende literatuur makkelijker te onthouden
Literatuur in de 12e en 13e eeuw was theocentrisch en ridderlijk (ridderroman en het
heilige leven). Eind 13e eeuw werd het steeds meer didactische literatuur (adel
maar ook de weetgierige burgerij in de steden).
Luther en calvijn?
rederijkers
Ridderroman /(ridderverhalen)
meest populaire teksten in de middeleeuwen; berijmde verhalen die zich
afspeelden in adellijke kringen
- Frankishe romans/Karelromans. Spelen af in tijd van Karel de Grote. Kracht
en moed als hoofdgedachtes, veel oorlogen.
,Anna Pepping 6vE Nederlands
Vb. ‘Karel ende Elegast’ werd wakkergemaakt door engel, kreeg te horen hoe
de karel was vermoord door de vrouw, erg voorhoofs verhaal. Vrouw was
onbelangrijk , ‘Roelandslied‘.
- Hoofse romans. Ridders meer verfijnd en hoffelijk, niet met veten bezig.
Vb. ‘de jeeste van Walewein en het schaakbord’, ‘floris ende blancefloer’ kut
moeder bla bla uiteindelijk liefde
Moed, trouw en liefde
De boekdrukkunst : 1455 door Johannes Gutenberg. daarvoor werden boeken
handgeschreven (codices). Haarlem staat beeld van bdk maar het verkeerde
persoon
1450/1500 : wiegendrukken/incunabelen; nabootsing van handschriften
Taal
De gemeenschappelijke naam van alle dialecten die werden gesproken in de
Nederlanden was Diets/Middelnederlands.
‘Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (e)nda
thu uuat unbidan uue nu’ (‘Alle vogels zijn nesten
begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten wij nu op?’)
Van den vos Reynaerde (Reinaert)
Belangrijkste dichtwerk van de Middelnederlandse literatuur lang dierenverhaal
zijn de mensen die je nu vertrouwd wel echt vertrouwd: kat die pastoor geslachtsdeel
aanviel
- satire; tekst waarin bepaalde verschijnselen belachelijk worden gemaakt
(Middeleeuwse adel wordt voorgesteld als dierengemeenschap).
- parodie; de originele hoofse ridderroman maar op een spottende wijze nagebootst
Lied in de Middeleeuwen
Er waren 2 genres (werden pas in eind middeleeuwen opgeschreven:
- Elegie/Klaagzang: lyrisch gedicht waarin gevoelens van smart en wanhoop
worden uitgesproken.
Vb. ‘Egidiuslied’
- Ballade: verhaal wordt sprongewijs verteld gebeurtenissen afgewisseld
met dialogen, herhaling, sfeer is ernstig en somber, komen vaak van oude
sprookjes en sagen of ridderverhalen. ‘lied van heer Halewijn’
Theater/toneel
De Grieken en Romeinen hadden bloeiende toneelstukken maar daar was weerstand
tegen (vanuit kerk) waardoor toneel tot 14e eeuw was verdwenen meest
belangrijke bekende stuk : ‘die waarachtige ende zeer wonderlijke historie van
Mariken van Nieumeghen’.
, Anna Pepping 6vE Nederlands
Floris ende Blancefloer, Karel ende Elegast, Beatrijs, Mariken van
Nieumeghen, Elkerlijc de mensheid was van het pad af en moest geholpen
worden, eindpunt = de dood
16e en 17e eeuw (Gouden eeuw)
De kerk en adel verloren een deel van de macht en de burgerij werd rijker en
belangrijker. De kerk viel uiteen in katholieken en protestanten.
- Nederlanders gingen in opstand tegen Spaanse koning Republiek der
Verenigde Nederlanden (Holland) gevormd, noch veel strijd in Holland tussen
stadhouders (centralisatie) en raaspensionarissen (gewestelijke autonomie).
- ‘wees eerlijk tegen jezelf en behandel anderen hoe je zelf behandeld wil
worden’ – Coornhert, vertegenwoordiger van humanisme. Hij gebruikte geen
bijbel.
Vraag: TIJDLIJN MAKEN MET STROMINGEN
Kunst- en cultuurstroming
Renaissance ‘wedergeboorte’ afzetting tegen middeleeuwen, terugkijken naar
verleden; Romeinse tijd en Griekse cultuur.
- Antropocentrische (anthropos: mens) opvattingen: mens en aarde even
belangrijk als goddelijk en hiernamaals. Prestaties kwamen vanaf nu uit de
mens, niet god.
- Individalisme is nauw verbonden: mens is zelf in staat tot grootse dingen
door eigen verstand en wilskracht en is niet meer deel van groter geheel;
empirisme (empirie: ervaring).
- Homo universalis: een universeel mens die op alle gebieden van de
menselijke cultuur uitblonk (Leonardo Da Vinci)
- Wetenschappelijke bloei (zwaartekracht theorie, dingen met het zonnestelsel
en vorm van aarde, mechanica en landen) door denkbeelden opnieuw onder
loep nemen
Geloof
Empirisme/individualisme werd teruggevonden in godsdienstig gebied; luisterde niet
naar beweringen van de kerk maar volgde de bijbel. Zo verloren sommigen hun hoop
om het ware geloof buiten de kerk in ere te herstellen, door wantoestanden in de
kerk wat als gevolg had dat het de kerk niet lukte om te hervormen. (hervorming,
reformatie, protestantisme).
Zelf na de uitvinding van boekdrukkunst, waren veel burgers nog anafabeet, dus de
nieuwe denkbeelden op religeus en wetenschappelijk gebiet kwamen aan bij slechts
een klein deel van de bevolking gevolg : Heksenvervolging (uit middeleeuwen)
bloeide vooral op in deze tijd(laatste heksenverbranding 1782).
Literatuur en taal
Classisisme door middel van het maken van vertalingen uit het Grieks en Latijn
(translatio) en het daarna zelfstandig navolgen van de klassieke schrijvers
