Taalontwikkelend lesgeven
(oktober deel zelfwerkzaamheid)
Stap 1: wat weet je nog over taalontwikkelend lesgeven?
De lln. moeten voor de ontwikkeling van de mondiale taalvaardigheid drie ingrediënten bevatten:
1. Een rijk, interessant en begrijpelijk taalaanbod,
2. Veel kansen voor spreken door de lln.,
3. Feedback op de productie en het begrip van de lln.
Daarbij is er bij taalontwikkelend lesgeven het ook nog belangrijk hoe je je taal aan bod laat komen,
niet enkel in de les Nederlands, maar ook in andere vakgebieden.
Een rijk luister- en spreek klimaat omvat de confrontatie met diverse mondelinge bronnen en diverse
spreekpartners. Bv. authentiek luistermateriaal (Karrewiet), in gesprek gaan met anderen,
samenwerken met lln. van andere klassen/scholen, …
Hoe zorg je voor een uitgebreid taalaanbod door:
A) Betrokkenheid
Nodig voor kinderen ontvankelijk te maken voor de aangeboden taal
Geen openheid, interesse tot => taal komt niet binnen
Interesse zoeken van lln. is belangrijk
o Hoe?
Motiverende teksten/onderwerpen aanbieden
Voorkennis activeren
Ervaringen laten opdoen
B) Begrijpelijkheid
Voorwaarde om taal binnen te laten komen.
Is de taal te ingewikkeld? Dan verslapt de aandacht.
Rond elk woord en elke uitdrukking slagen wij informatie op in ons hoofd. Alles is verbonden met
elkaar op basis van de volgende vier puntjes:
1. Fonologie:
a. De klank van het woord.
2. Syntaxis:
a. De manier waarop het woord zich gedraagt in een zin.
3. Semantiek:
a. Informatie waar het woord zich naar verwijst.
4. Pragmatiek
a. De connotaties die het woord oproept en communicatieve contexten waarin
het al dan niet past om te gebruiken.
Hoe kan je taal snel begrijpen?
Door o.a. gebruik te maken van de volgende dingen:
Visuele voostellingen,
Taal die de leerlingen al verworven hebben,
Persoonlijke ervaringen gebruiken van leerlingen,
Kennis uit de leefwereld van de leerlingen gebruiken,
, …
C) Nieuw taalaanbod
Het is belangrijk de leerlingen nieuw taalaanbod te geven dat net boven hun niveau zit, want anders
verleggen ze hun grenzen niet.
MAAR er zijn wel aandachtspuntjes hiervoor:
De leerlingen moeten geïnteresseerd zijn want anders hebben ze meer moeite om die betekenissen
van de woorden op te nemen.
En om een rijk taalaanbod aan te bieden moet je dus gebruik maken van:
1. De betrokkenheid
2. De begrijpelijkheid
3. Nieuwe woorden
Taalproductie
Leerlingen hebben nood aan zelf taal te produceren.
Taal vraagt heel wat mentale operatie buiten het begrijpen.
MAAR hoe begrijp je taal?
Je moet taal aangeboden krijgen zodat je linken met concepten kan maken.
Er zijn verschillende stappen voor taal te produceren:
1. Conceptualiseren:
Ideeën bijeen schrapen, een eigen mening vormen, een argument bedenken, verhaal
verzinnen.
2. Formuleren:
Ideeën in taal gieten; woorden en zinnen erbij bedenken.
3. Articuleren:
Andere klanken uitspreken, intonatie regelen.
Feedback
Het taalvermogen van kinderen wordt gestimuleerd door hen feedback te geven op hun taaluitingen
zodat deze verbeterd, uitgebreid en verfijnd kunnen worden.
Het is dus voor de leerkracht belangrijk de leerlingen hierin te begeleiden, ondersteunen en te
stimuleren door feedback te geven.
Voor wat kan feedback worden gebruikt?
Positieve bevestiging dat de leerlingen goed op weg zijn.
Indien er iets mis is met de taaluiting dan is dit een middel om te corrigeren, aan te
vullen of om verheldering te vragen.
Verschillende vormen van feedback:
a. Verbeterend herhalen:
Het is belangrijk om als lkr. in het oog te houden dat de meeste spreektalen als doel
hebben om een betekenisvolle boodschap op een duidelijke manier over te brengen.
Indien er taalfouten zijn die deze boodschap in de weg staan, verbeter je deze impliciet.
Maar hoe verbeter je deze zonder te veel te focussen op expliciete foutencorrecties
(zoals ‘het is niet ‘jij heeft’, dat moet ‘jij hebt’ zijn’)?
o Deze fouten kunnen verbeterd worden door bijvoorbeeld de juiste
verwoording in te bedden in de herfraseringen of uitbreidingen op wat kinderen
zeggen. Op deze manier kan het gesprek zonder problemen verder lopen omdat
je op een niet-bedreigende manier hebt verbeterd.
o Het verbeteren van fouten, moet altijd een veilig klimaat zijn voor de
leerlingen!
b. Helpen verhelderen
Hetgeen wat de leerlingen gezegd hebben opnieuw laten verwoorden, maar
preciezer of duidelijker. Dat gebeurt wanneer lln. iets uitleggen dat eigenlijk te moeilijk is
voor hen. En op die momenten is het belangrijk om hierbij te helpen voor hun
(oktober deel zelfwerkzaamheid)
Stap 1: wat weet je nog over taalontwikkelend lesgeven?
De lln. moeten voor de ontwikkeling van de mondiale taalvaardigheid drie ingrediënten bevatten:
1. Een rijk, interessant en begrijpelijk taalaanbod,
2. Veel kansen voor spreken door de lln.,
3. Feedback op de productie en het begrip van de lln.
Daarbij is er bij taalontwikkelend lesgeven het ook nog belangrijk hoe je je taal aan bod laat komen,
niet enkel in de les Nederlands, maar ook in andere vakgebieden.
Een rijk luister- en spreek klimaat omvat de confrontatie met diverse mondelinge bronnen en diverse
spreekpartners. Bv. authentiek luistermateriaal (Karrewiet), in gesprek gaan met anderen,
samenwerken met lln. van andere klassen/scholen, …
Hoe zorg je voor een uitgebreid taalaanbod door:
A) Betrokkenheid
Nodig voor kinderen ontvankelijk te maken voor de aangeboden taal
Geen openheid, interesse tot => taal komt niet binnen
Interesse zoeken van lln. is belangrijk
o Hoe?
Motiverende teksten/onderwerpen aanbieden
Voorkennis activeren
Ervaringen laten opdoen
B) Begrijpelijkheid
Voorwaarde om taal binnen te laten komen.
Is de taal te ingewikkeld? Dan verslapt de aandacht.
Rond elk woord en elke uitdrukking slagen wij informatie op in ons hoofd. Alles is verbonden met
elkaar op basis van de volgende vier puntjes:
1. Fonologie:
a. De klank van het woord.
2. Syntaxis:
a. De manier waarop het woord zich gedraagt in een zin.
3. Semantiek:
a. Informatie waar het woord zich naar verwijst.
4. Pragmatiek
a. De connotaties die het woord oproept en communicatieve contexten waarin
het al dan niet past om te gebruiken.
Hoe kan je taal snel begrijpen?
Door o.a. gebruik te maken van de volgende dingen:
Visuele voostellingen,
Taal die de leerlingen al verworven hebben,
Persoonlijke ervaringen gebruiken van leerlingen,
Kennis uit de leefwereld van de leerlingen gebruiken,
, …
C) Nieuw taalaanbod
Het is belangrijk de leerlingen nieuw taalaanbod te geven dat net boven hun niveau zit, want anders
verleggen ze hun grenzen niet.
MAAR er zijn wel aandachtspuntjes hiervoor:
De leerlingen moeten geïnteresseerd zijn want anders hebben ze meer moeite om die betekenissen
van de woorden op te nemen.
En om een rijk taalaanbod aan te bieden moet je dus gebruik maken van:
1. De betrokkenheid
2. De begrijpelijkheid
3. Nieuwe woorden
Taalproductie
Leerlingen hebben nood aan zelf taal te produceren.
Taal vraagt heel wat mentale operatie buiten het begrijpen.
MAAR hoe begrijp je taal?
Je moet taal aangeboden krijgen zodat je linken met concepten kan maken.
Er zijn verschillende stappen voor taal te produceren:
1. Conceptualiseren:
Ideeën bijeen schrapen, een eigen mening vormen, een argument bedenken, verhaal
verzinnen.
2. Formuleren:
Ideeën in taal gieten; woorden en zinnen erbij bedenken.
3. Articuleren:
Andere klanken uitspreken, intonatie regelen.
Feedback
Het taalvermogen van kinderen wordt gestimuleerd door hen feedback te geven op hun taaluitingen
zodat deze verbeterd, uitgebreid en verfijnd kunnen worden.
Het is dus voor de leerkracht belangrijk de leerlingen hierin te begeleiden, ondersteunen en te
stimuleren door feedback te geven.
Voor wat kan feedback worden gebruikt?
Positieve bevestiging dat de leerlingen goed op weg zijn.
Indien er iets mis is met de taaluiting dan is dit een middel om te corrigeren, aan te
vullen of om verheldering te vragen.
Verschillende vormen van feedback:
a. Verbeterend herhalen:
Het is belangrijk om als lkr. in het oog te houden dat de meeste spreektalen als doel
hebben om een betekenisvolle boodschap op een duidelijke manier over te brengen.
Indien er taalfouten zijn die deze boodschap in de weg staan, verbeter je deze impliciet.
Maar hoe verbeter je deze zonder te veel te focussen op expliciete foutencorrecties
(zoals ‘het is niet ‘jij heeft’, dat moet ‘jij hebt’ zijn’)?
o Deze fouten kunnen verbeterd worden door bijvoorbeeld de juiste
verwoording in te bedden in de herfraseringen of uitbreidingen op wat kinderen
zeggen. Op deze manier kan het gesprek zonder problemen verder lopen omdat
je op een niet-bedreigende manier hebt verbeterd.
o Het verbeteren van fouten, moet altijd een veilig klimaat zijn voor de
leerlingen!
b. Helpen verhelderen
Hetgeen wat de leerlingen gezegd hebben opnieuw laten verwoorden, maar
preciezer of duidelijker. Dat gebeurt wanneer lln. iets uitleggen dat eigenlijk te moeilijk is
voor hen. En op die momenten is het belangrijk om hierbij te helpen voor hun
