Samenvatting didactiek 1.1

Didactiek
Wat is didactiek ?
De wetenschapsdiscipline die zich bezighoudt met de vraag hoe kennis, vaardigheden en houdingen door een
leerkracht kunnen worden geleerd aan leerlingen/ studenten. Het omvat de opvattingen en de vuistregels voor
het praktisch handelen in een klassituatie.

HOOFDSTUK 1. HOE LESGEVEN IN EEN WERELD VOL
COMPETENTIES?

Wat is de taak van de leerkracht?
 Creëren ve uitdagende leeromgeving  lln gemotiveerd en betrokken

 Een uitdagende leeromgeving
o Een leeromgeving waarin de leerlingen uitgedaagd worden om iets bij te leren en de
leervoorwaarden optimaal zijn.
Voorbeeld leervoorwaarden: stilte in de klas


Het didactisch model!!
 Een voorstelling vd relaties tss de fundamentele componenten van het didactisch proces




Centraal: 5 puzzelstukken of sleutelelementen
 Media of onderwijsmiddelen (ook digitaal!)
 Werkvorm of de manier waarop de inhoud gebracht wordt
o Excursie, per 2 werken, in groepjes…
 Leerinhoud of de materie die aangeleerd wordt
 Leraar is noodzakelijk voor het aanbieden van leerinhoud
 Evaluatie/ reflectie
o Tussendoor vragen stellen “wie kan mij dit uitleggen”, “wie kan dit herhalen…”
!! NOOIT “WIE HEEFT HET NIET BEGREPEN?”


1

, Een uitdagende leeromgeving
2 bakens
1. De beginsituatie
2. De doelen die je wil bereiken

De didactische handvatten of didactische principes = hulpmiddelen om tot een uitdagende leeromgeving te
komen. Het is een beknopte samenvatting, een rugzak met een basisuitrusting.


1. Het opzetten van een uitdagende leeromgeving
De basiscompetenties die verwacht worden van een leerkracht zijn een omschrijving van de kennis,
vaardigheden, attitudes waarover iedere afgestuurde leerkracht moet beschikken om op een volwaardige
manier als (beginnende) leraar te kunnen functioneren.

Hoe een uitdagende leeromgeving eruitziet is afhankelijk van de tijdsgeest. De didactische handvatten sluiten
aan bij twee onderwijsvisies/ leertheorieën.


Het (sociaal-) constructivisme
 De leerling neemt de kennis en vaardigheden die de leraar aanbiedt niet rechtstreeks op.
 De leerling speelt een actieve rol bij het verwerken van informatie, verwerven van kennis,
vaardigheden en attitudes.
 De uitdagende leeromgeving = de leeromgeving waarin lln actief en verantwoordelijk zijn voor de
manier waarop kennis verwerkt wordt en doelen nagestreefd worden


Het ervaringsgericht onderwijs (E.G.O.)
 Centraal: het dynamisch proces tussen lln-lln en lln-lkr
o Welbevinden en betrokkenheid zijn hierbij belangrijk.
 Volgens deze visie kunnen we pas spreken van uitdagend onderwijs als de leerlingen zich goed voelen
(welbevinden) en geconcentreerd zijn (betrokkenheid)
 Betrokkenheid ontstaat doordat de leeromgeving hen uitdaagt.
 Betrokkenheid verhogen
o Rijk milieu bv. spelbundels, wiskunde spelletjes…
o Vrij initiatief bv. zelf het onderwerp + de werkvorm kiezen bij een spreekbeurt
o Ervaringsgerichte dialoog (= aandacht voor kinderen, inleven in gesprek met hen gaan)

2. De didactische handvatten op een rijtje

Actief en constructief leren
De kinderen van het eerste leerjaar maken brandnetelsoep. Ze zoeken daarnaast ook uit waarom
brandnetelsoep niet prikt.

 Lln  actief te handelen, denken, onderzoeken, spelen, discussiëren....
 Geen passieve rol ih leerproces. Z
 Uiterlijke activiteiten (handelen, bewegen) + innerlijke activiteiten (denken, willen, voelen).
 Actief bezig zijn  oplossing te zoeken via probleemstellende methodes = het leren wordt
persoonlijker en de motivatie verhoogt.
 Momenteel: aanbodgestuurd en te grote afhankelijkheid van de leerkracht.
o Door actief bezig te zijn wordt het minder een zaak van de leerkracht en meer een
persoonlijke zaak van de leerling.
o Verhoogt de motivatie.
 Hoe meer zintuigen geactiveerd worden, hoe groter de kans dat men iets onthoudt.



2

, Integratie
Juf Marit van het tweede leerjaar vertelt het klassiek volksverhaal van ‘Belle en het Beest’ in de klas. Dit
sprookje is niet zo bekend en zou kinderen van het tweede leerjaar omwille van het thema, zeker moeten
kunnen aanspreken. Tijdens het vertellen wordt de juf tegen haar verwachtingen in vaak onderbroken door de
kinderen. De helft van kinderen zag al de Disney-film en die komt niet overeen met het oorspronkelijke verhaal.

 Kennis ve lln  invloed op de manier waarop ze denken (voorkennis). De leerlingen gaan hun kennis
ombouwen en omstructureren en brengen zelf ervaringen mee om de kennisinhoud te verwerken.
 Nieuwe kennis moet aansluiten op al aanwezige kennis  zodat die als betekenisvol ervaren wordt en
niet als een losstaand element op zich. Op deze manier kunnen ze nieuwe kennis makkelijker
onthouden.
 De nieuwe kennis wordt dus geïntegreerd in een al bestaand cognitief systeem (= structuur van de
reeds aanwezige kennis).
 Kansen voor integratie
o Aanknopingspunten zoeken, aansluiten op de voorkennis…
o Opfrissen van de vorige lessen, verbanden leggen, samenvattende overzichten…


Concreet-aanschouwelijk werken
De leerlingen moeten het verschil tussen 2 tijdsaanduidingen berekenen. Het oplossen verloopt moeizaam. De
meester ziet dat Liza het moeilijk heeft en brengt haar 2 kleine klokjes. Zo kan ze zelf kijken of haar uitkomst
kan kloppen.

 Leerinhouden zo concreet mogelijk worden voorstellen
 Lln zintuiglijk waarnemen (zien, horen, smaken, ruiken, voelen).
 Het aanschouwelijkheidsprincipe heeft te maken met de denkniveaus. (laag  hoog)
o Het laagste is het concreet-aanschouwelijke denkniveau (uiterlijke aanschouwing).
 Leren optellen aan de hand van blokjes.
o Tussenin ligt het schematisch niveau (deels innerlijk, deels uiterlijk).
 Bewerkingen op bord noteren.
o Het hoogste niveau van denken is het abstract denken (innerlijke aanschouwing).
 Oplossingen enkel verwoorden.
 Gevaar! Leerlingen kunnen blijven hangen op het concreet-aanschouwelijk denkniveau. Leerlingen
moeten overgaan naar het volgende denkniveau en dus concreet materiaal verinnerlijken.

Individualiseren
Groepswerk duurt soms te lang voor een leerling met autisme. Het helpt als hij bepaalde taken meekrijgt uit de
groep om die dan alleen, op een andere plek, af te werken. Als de taak afgewerkt is, brengt de leerling ze naar
de groep.

 Individualiseren = zo veel mogelijk rekening houden met de eigenheid van het kind.
o Kinderen verschillen op tal van eigenschappen:
 leertempo, soort geheugen, leerstijl, concentratie….
o Het is een didactisch principe waarbij de leraar ernaar streeft om aan elke leerling die
vormingskansen te bieden waardoor het kind zich maximaal kan ontwikkelen.


 Differentiëren = de concrete maatregelen in de klas om recht te doen aan de eigenheid van de
leerlingen.
o De focus ligt op het maximaal leerrendement voor elk kind met als doel leerlingen tot
optimale zelfrealisatie laten komen.
o Hoe differentiëren?
 Groepssamenstelling, aangepaste media, niveaugroepen, contract- of hoekenwerk…
 Differentiatie in doelen, leerinhoud, werkvorm, onderwijsleermiddelen, begeleiding,
evaluatie, niveaudifferentiatie, tempodifferentiatie….


3