Florence Lamberts 4Vd 28/12/2022
Maatschappelijk-sensitieve zorg
Hfst 1: Stigma
Wat is een stigma?
- Socioloog die voor het eerst stigma omschreef deed dit rond mensen met gelaatsmisvormingen
• Erving Goffman 1960
• Website = stichting eigen gezicht
- Definitie = vooroordeel waardoor iemand in negatieve zin wordt onderscheiden van anderen
- Iemand heeft een kenmerk dat afwijkt van wat “normaler” is in een gemeenschap à kan breder zijn, niet
één kenmerk, kan ook over groepen gaan (bv: arbeiders)
- Voldoet hierdoor niet aan de norm à discriminatie kan een gevolg zijn van stigma
- Is alleen nog datgene wat anders is
- Wordt “afgewezen”, minderwaardig geacht à Bij stigmatisering is er sprake van een
negatief verschil tussen de verwachte en de werkelijke sociale identiteit van een individu
Let op! = Dat kenmerk op zich (attribuut) is niet noodzakelijk altijd en overal een reden voor
afwijzing, in sommige culturen (bv: Ta moko Maori) zijn tattoo’s bijvoorbeeld perfect aanvaardbaar
Oorzaken stigma
- Fysieke afwijkingen
- Psychsiche beperking
à stigma komt voort uit zichtbare en onzichtbare kenmerken
- Gediskwalificeerd vs potentieel gediskwalificeerd
• Gediskwalificeerd = omgeving is bekend met de afwijking of het is zichtbaar (bv: gezichsafwijking)
• Potentieel gediskwalificeerd = omgeving is niet op de hoogte of het is onzichtbaar (bv: litteken)
Types stigma
- In de literatuur word onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten stigma’s
• Publiek stigma= Een persoon heeft 1 eigenschap (attribuut) dat een beetje afwijkt, en omwille
hiervan wordt de persoon negatief beoordeeld of onderscheid
à De persoon word samengevoegd tot enkel dat kenmerk, naar alle andere kenmerken van de
persoon word er niet meer gekeken
à Een gevolg van publiekstigmatisering is zelfstigma!
• Zelfstigma = persoon begint van zichzelf te denken dat hij of zij ook minderwaardig is door dat ene
kenmerk
à Verinnerlijking van de negatieve oordelen van anderen
à Bv: patiënt met HIV die verwonderd is dat een verpleegkundige hem/haar wilt verzorgen
• Structureel stigma = of ongelijkheid in de cultuur en wet- en regelgeving
à Bv: wat er momenteel afspeelt in Quatar (houding van het land tegen homoseksualiteit)
• Associatief stigma = familieleden van iemand met een sociaalstigma zullen zichzelf ook
minderwaardig gaan voelen
à Bv: als partner van iemand met een psychische aandoening kan je het gevoel hebben dat de
omgeving jouw ook uit de weg gaat
Examenvraag = “Wat is ….stigma, leg uit in eigen woorden en geef een voorbeeld
Gevolgen van stigma
- Stigma kan leiden tot zeer veel problemen, en bij de persoon zelf zorgen voor veel schade
• Angst
• Werkloosheid, inkomensverlies
• Een klein sociaal netwerk
pag. 1
, Florence Lamberts 4Vd 28/12/2022
• Een lage zelfachtig
• Een geringe kwaliteit van leven
• Depressieve symptomen
• Demoralisatie
• Vermijden van professionele hulp
• Stress
• Deze negatieve gevolgen van stigma zijn een risicofactoren voor suïcidaliteit!
• Therapie trouwen à iemand die zich zodanig gestigmatiseerd voelt gaat in publieke plaatsen geen
medicatie durven nemen, dit kan lijden tot verminderde therapietrouw (bv: HIV patient)
Wat kan de persoon zelf doen
- Gevoelens en emoties leren herkennen
- Bespreken met hulpverleners, hulpgroep
- Kiezen wat je deelt of niet (disclosure)
- Mogelijke antwoorden
• Plastische chirurgie, oplossingen zoeken voor ‘afwijkend kenmerk’
• Compenseren door andere lichaamsdelen te benadrukken
• Zichzelf isoleren, terugtrekken uit de samenleving (is een vicieuze cirkel, dit kan er toe leiden dat
men nog meer gestigmatiseerd wordt)
• Zich organiseren met ‘verwanten’ en zich kenbaar maken in de samenleving
• Verbergen: bvb. homoseksualiteit niet uiten (disclosure)
Afhankelijk van je persoonlijkheid ga je keuzes maken = bijvoorbeeld iemand die kiest voor plastische chirurgie of
iemand stelt zich zeer strijdvaardig op en besluit een zelfhulpgroep op te starten
Wat kan je doen als mens
- Samen sterk zonder stigma
- Wees je bewust van je eigen referentiekader
- 5 tips = niet vanbuiten kennen, wel stilstaan bij de vooroordelen die je zelf kan
hebben
Wat kan je doen als professional
- Stigma herkennen
- Zelfstigma herkennen
à Zelfstigma kan je herkennen aan uitspreken over zichzelf (bv: HIV pt die vind
dat hij/zij zorg niet waard is, iemand met een psychose die zichzelf als “zot” ziet
en zegt dat mensen geen rekening met hem moeten houden)
Stigmatisering door anderen herkennen
- Gedrag tegenover de gestigmatiseerde
- Vermijden van de gestigmatiseerde = weigeren van een kamer van een pt binnen te gaan met HIV
- Overdreven vriendelijk zijn/medelijden
- Betuttelen
- Niet – bespreken (doen alsof er niets aan de hand is)
- Gedrag tegen collega’s, tijdens briefing
- Roddelen, …
- Spreken over het kenmerk ipv over de persoon
Reageren op stigmatisering
- Naar de gestigmatiseerde toe:
• Bespreekbaar maken
• Doorverwijzen
pag. 2
Maatschappelijk-sensitieve zorg
Hfst 1: Stigma
Wat is een stigma?
- Socioloog die voor het eerst stigma omschreef deed dit rond mensen met gelaatsmisvormingen
• Erving Goffman 1960
• Website = stichting eigen gezicht
- Definitie = vooroordeel waardoor iemand in negatieve zin wordt onderscheiden van anderen
- Iemand heeft een kenmerk dat afwijkt van wat “normaler” is in een gemeenschap à kan breder zijn, niet
één kenmerk, kan ook over groepen gaan (bv: arbeiders)
- Voldoet hierdoor niet aan de norm à discriminatie kan een gevolg zijn van stigma
- Is alleen nog datgene wat anders is
- Wordt “afgewezen”, minderwaardig geacht à Bij stigmatisering is er sprake van een
negatief verschil tussen de verwachte en de werkelijke sociale identiteit van een individu
Let op! = Dat kenmerk op zich (attribuut) is niet noodzakelijk altijd en overal een reden voor
afwijzing, in sommige culturen (bv: Ta moko Maori) zijn tattoo’s bijvoorbeeld perfect aanvaardbaar
Oorzaken stigma
- Fysieke afwijkingen
- Psychsiche beperking
à stigma komt voort uit zichtbare en onzichtbare kenmerken
- Gediskwalificeerd vs potentieel gediskwalificeerd
• Gediskwalificeerd = omgeving is bekend met de afwijking of het is zichtbaar (bv: gezichsafwijking)
• Potentieel gediskwalificeerd = omgeving is niet op de hoogte of het is onzichtbaar (bv: litteken)
Types stigma
- In de literatuur word onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten stigma’s
• Publiek stigma= Een persoon heeft 1 eigenschap (attribuut) dat een beetje afwijkt, en omwille
hiervan wordt de persoon negatief beoordeeld of onderscheid
à De persoon word samengevoegd tot enkel dat kenmerk, naar alle andere kenmerken van de
persoon word er niet meer gekeken
à Een gevolg van publiekstigmatisering is zelfstigma!
• Zelfstigma = persoon begint van zichzelf te denken dat hij of zij ook minderwaardig is door dat ene
kenmerk
à Verinnerlijking van de negatieve oordelen van anderen
à Bv: patiënt met HIV die verwonderd is dat een verpleegkundige hem/haar wilt verzorgen
• Structureel stigma = of ongelijkheid in de cultuur en wet- en regelgeving
à Bv: wat er momenteel afspeelt in Quatar (houding van het land tegen homoseksualiteit)
• Associatief stigma = familieleden van iemand met een sociaalstigma zullen zichzelf ook
minderwaardig gaan voelen
à Bv: als partner van iemand met een psychische aandoening kan je het gevoel hebben dat de
omgeving jouw ook uit de weg gaat
Examenvraag = “Wat is ….stigma, leg uit in eigen woorden en geef een voorbeeld
Gevolgen van stigma
- Stigma kan leiden tot zeer veel problemen, en bij de persoon zelf zorgen voor veel schade
• Angst
• Werkloosheid, inkomensverlies
• Een klein sociaal netwerk
pag. 1
, Florence Lamberts 4Vd 28/12/2022
• Een lage zelfachtig
• Een geringe kwaliteit van leven
• Depressieve symptomen
• Demoralisatie
• Vermijden van professionele hulp
• Stress
• Deze negatieve gevolgen van stigma zijn een risicofactoren voor suïcidaliteit!
• Therapie trouwen à iemand die zich zodanig gestigmatiseerd voelt gaat in publieke plaatsen geen
medicatie durven nemen, dit kan lijden tot verminderde therapietrouw (bv: HIV patient)
Wat kan de persoon zelf doen
- Gevoelens en emoties leren herkennen
- Bespreken met hulpverleners, hulpgroep
- Kiezen wat je deelt of niet (disclosure)
- Mogelijke antwoorden
• Plastische chirurgie, oplossingen zoeken voor ‘afwijkend kenmerk’
• Compenseren door andere lichaamsdelen te benadrukken
• Zichzelf isoleren, terugtrekken uit de samenleving (is een vicieuze cirkel, dit kan er toe leiden dat
men nog meer gestigmatiseerd wordt)
• Zich organiseren met ‘verwanten’ en zich kenbaar maken in de samenleving
• Verbergen: bvb. homoseksualiteit niet uiten (disclosure)
Afhankelijk van je persoonlijkheid ga je keuzes maken = bijvoorbeeld iemand die kiest voor plastische chirurgie of
iemand stelt zich zeer strijdvaardig op en besluit een zelfhulpgroep op te starten
Wat kan je doen als mens
- Samen sterk zonder stigma
- Wees je bewust van je eigen referentiekader
- 5 tips = niet vanbuiten kennen, wel stilstaan bij de vooroordelen die je zelf kan
hebben
Wat kan je doen als professional
- Stigma herkennen
- Zelfstigma herkennen
à Zelfstigma kan je herkennen aan uitspreken over zichzelf (bv: HIV pt die vind
dat hij/zij zorg niet waard is, iemand met een psychose die zichzelf als “zot” ziet
en zegt dat mensen geen rekening met hem moeten houden)
Stigmatisering door anderen herkennen
- Gedrag tegenover de gestigmatiseerde
- Vermijden van de gestigmatiseerde = weigeren van een kamer van een pt binnen te gaan met HIV
- Overdreven vriendelijk zijn/medelijden
- Betuttelen
- Niet – bespreken (doen alsof er niets aan de hand is)
- Gedrag tegen collega’s, tijdens briefing
- Roddelen, …
- Spreken over het kenmerk ipv over de persoon
Reageren op stigmatisering
- Naar de gestigmatiseerde toe:
• Bespreekbaar maken
• Doorverwijzen
pag. 2
