H01: Hoge urinewegen
1. Inleiding
Hoge urinewegen = nieren en ureters
1.1. Functie van de nieren
- Filteren van afvalstoffen uit het bloed
- Vocht- en zoutbalans regelen
- Rol bij botvorming
- Aanmaak hormonen ® renine en erytropoëtine
1.2. Functie afvoersysteem
Transport urine van de nier naar de blaas door middel van peristaltische bewegingen.
2. Nierstenen
Steenpathologie
2.1. Steenpathologie
Oververzadiging van de urine met zouten ® ontstaan kristallen ® kristallen groeien uit tot nierstenen
- Niersteen
- Pyelumsteen
- Uretersteen
o Proximaal
o Midden
o Distaal
Er zijn 3 klassieke vernauwingen:
- Pyelo-ureterale junctie (PUJ)
- Vaatoverkruising iliacaal
- Vesico-ureterale junctie (VUJ)
2.2. Kliniek
- Veel kleine beetjes plassen
- Misselijk
- Bloed in urine
- Koorts (38,5°c) ® AB ® operatie (Urgentie!)
2.3. Onderzoeken
Belangrijk om andere acute pathologiën uit te sluiten.
- Labo-onderzoek
- Urineonderzoek
, - Uro CT
o Zonder contrast
o Eerste keuze (niet bij zwangere vrouwen)
o Lage stralenbelasting
o Hoge sensitiviteit en specificiteit
o Diagnose van andere pathologie
- RX abdomen
o Opvolging van de behandeling
- Echo nieren en blaas
o Voor zwangere vrouwen
o Opvolging van de behandeling
- Intraveneuze pyelografie (IVP)
2.4. Behandeling urolithiasis
2.4.1. Metafylaxie
= preventie van nierstenen
- 2 – 3 liter water drinken per dag
- Dieet in functie van de samenstelling van de steen
- Medicatie bij sommige stenen (urinezuurstenen)
- Niersteenkliniek – nefroloog
Tijdens een acute nierkoliek
- Zorgt veel drinken voor een drukstijging in het afvoersysteem ® toename pijn, meer risico op pyelumruptuur
- Weinig drinken zorg voor minder urinedebiet ® meer kans op infectie en nieuwe stenen
2.4.2. Medicamenteuze therapie
Alfa blokkers bv Tamsulosine ® dilatatie van de distale ureter ® verhoogt de kans op spontane eliminatie?
Pijnstilling:
- NSAID’s
o Beste pijnstilling ® werken op oorzaak cave maagzweer, bypass, …
- Opioïden
o Extra gegeven bij veel pijn
- Paracetamol
- Buscopan (werkt niet bij nierstenen)
2.4.3. Medical expulsive therapy (MET)
= spontane eliminatie afwachten.
90% van de stenen elimineren spontaan:
- Hoe kleiner, hoe makkelijker
- Hoe lager (distaler), hoe makkelijker
- Enkel wanneer er geen infectie is en een normale nierfunctie
- MAX 6 – 8 weken
Medical expulsive therapy + analgesie en alfa blokkers.
Steenzeefje = Calcucatch
,2.4.4. JJ stent/nefrostomiecatheter ® opheffen acute obstructie
Opheffen van de acute obstructie door plaatsing van een double J-stent (JJ-stent). Wordt geplaatst door middel van een
cystoscoop.
Altijd bij koorts! = URGENT
Typische klachten van een JJ-stent:
- Pollakisurie
- Urgentie
- Koliekpijn na plassen
- Hematurie, voornamelijk na inspanningen
- Medicatie ® anticholinergica en eventueel tamsulosine
Andere optie is een nefrostomiecatheter ® onder echo of CT plaatsen van een katheter rechtstreeks via de nierkelken
in het pyelum.
2.4.5. Heelkunde
Nierstenen en hoge ureterstenen:
- JJ-stent
- ESWL
- Percutane litholapaxie
- Flexibele URS
- Open heelkunde (zelden)
Lage ureterstenen:
- JJ-stent
- ESWL
- Rigide URS
- Open heelkunde (zelden)
1. ESWL = extracorporele shockwave lithotripsie
= niersteenverbrijzeling
Ingreep gebeurt vaak in dag ziekenhuis meestal onder lokale anesthesie en pijnstilling (soms onder algemene
anesthesie)
2. Rigide ureterorenoscopie
Verbrijzeling door middel van een laser, steen verwijderen door middel van een basket of tangetje.
3. Flexibele ureterorenoscopie
Stenen in de niet behandelen.
4. PCNL = percutane nefro-litholapaxie
Stenen via klein sneetje in de rug endoscopisch behandelen.
, 3. Infectie – pyelonefritis
= nierbekkenontsteking, meestal opstijgende urinaire infectie vanuit de blaas.
3.1. Kliniek
- Mictieklachten, hematurie (soms afwezig)
- Flankpijn
- Hoge koorts
3.2. Diagnose en onderzoeken
- Klinisch onderzoek
- Urine analyse (UMO + urinekweek)
- Hemoculturen bij koorts hoger dan 38,5°C
- Beeldvorming CT-scan met contrast
3.3. Behandeling
- Koortswerende en pijnstillende middelen
- AB met voldoende lange behandeling, koorts zal meestal pas dalen na 2 dagen behandeling
- Relatieve rust
4. Niertumoren
4.1. Angiomyolipoom
= benigne tumor bestaande uit bloedvaten, spierweefsel en vetweefsel. Resectie bij bloedingen, groei (pijn)
4.2. Renaalcelcarcinoom (RCC)
Maligne tumor, zelden symptomatisch en daarom meestal toevallige vondst (echo/CT-scan). Meest voorkomende tumor
in de hoge urinewegen.
4.2.1. Diagnose
- Bloedanalyse
- Urineanalyse (hematurie – microscopisch of macroscopisch)
- Nierbiopsie
o Om meest passende therapie te plannen bij metastatische ziekte
- Echografie van de nieren
o Toevallige vondst, geen 1ste keuze onderzoek
- CT abdomen met contrast
o Eerste keuze voor oppuntstelling TNM (staging)
4.2.2. Staging RCC
CT abdomen met contrast en CT thorax.
1. Inleiding
Hoge urinewegen = nieren en ureters
1.1. Functie van de nieren
- Filteren van afvalstoffen uit het bloed
- Vocht- en zoutbalans regelen
- Rol bij botvorming
- Aanmaak hormonen ® renine en erytropoëtine
1.2. Functie afvoersysteem
Transport urine van de nier naar de blaas door middel van peristaltische bewegingen.
2. Nierstenen
Steenpathologie
2.1. Steenpathologie
Oververzadiging van de urine met zouten ® ontstaan kristallen ® kristallen groeien uit tot nierstenen
- Niersteen
- Pyelumsteen
- Uretersteen
o Proximaal
o Midden
o Distaal
Er zijn 3 klassieke vernauwingen:
- Pyelo-ureterale junctie (PUJ)
- Vaatoverkruising iliacaal
- Vesico-ureterale junctie (VUJ)
2.2. Kliniek
- Veel kleine beetjes plassen
- Misselijk
- Bloed in urine
- Koorts (38,5°c) ® AB ® operatie (Urgentie!)
2.3. Onderzoeken
Belangrijk om andere acute pathologiën uit te sluiten.
- Labo-onderzoek
- Urineonderzoek
, - Uro CT
o Zonder contrast
o Eerste keuze (niet bij zwangere vrouwen)
o Lage stralenbelasting
o Hoge sensitiviteit en specificiteit
o Diagnose van andere pathologie
- RX abdomen
o Opvolging van de behandeling
- Echo nieren en blaas
o Voor zwangere vrouwen
o Opvolging van de behandeling
- Intraveneuze pyelografie (IVP)
2.4. Behandeling urolithiasis
2.4.1. Metafylaxie
= preventie van nierstenen
- 2 – 3 liter water drinken per dag
- Dieet in functie van de samenstelling van de steen
- Medicatie bij sommige stenen (urinezuurstenen)
- Niersteenkliniek – nefroloog
Tijdens een acute nierkoliek
- Zorgt veel drinken voor een drukstijging in het afvoersysteem ® toename pijn, meer risico op pyelumruptuur
- Weinig drinken zorg voor minder urinedebiet ® meer kans op infectie en nieuwe stenen
2.4.2. Medicamenteuze therapie
Alfa blokkers bv Tamsulosine ® dilatatie van de distale ureter ® verhoogt de kans op spontane eliminatie?
Pijnstilling:
- NSAID’s
o Beste pijnstilling ® werken op oorzaak cave maagzweer, bypass, …
- Opioïden
o Extra gegeven bij veel pijn
- Paracetamol
- Buscopan (werkt niet bij nierstenen)
2.4.3. Medical expulsive therapy (MET)
= spontane eliminatie afwachten.
90% van de stenen elimineren spontaan:
- Hoe kleiner, hoe makkelijker
- Hoe lager (distaler), hoe makkelijker
- Enkel wanneer er geen infectie is en een normale nierfunctie
- MAX 6 – 8 weken
Medical expulsive therapy + analgesie en alfa blokkers.
Steenzeefje = Calcucatch
,2.4.4. JJ stent/nefrostomiecatheter ® opheffen acute obstructie
Opheffen van de acute obstructie door plaatsing van een double J-stent (JJ-stent). Wordt geplaatst door middel van een
cystoscoop.
Altijd bij koorts! = URGENT
Typische klachten van een JJ-stent:
- Pollakisurie
- Urgentie
- Koliekpijn na plassen
- Hematurie, voornamelijk na inspanningen
- Medicatie ® anticholinergica en eventueel tamsulosine
Andere optie is een nefrostomiecatheter ® onder echo of CT plaatsen van een katheter rechtstreeks via de nierkelken
in het pyelum.
2.4.5. Heelkunde
Nierstenen en hoge ureterstenen:
- JJ-stent
- ESWL
- Percutane litholapaxie
- Flexibele URS
- Open heelkunde (zelden)
Lage ureterstenen:
- JJ-stent
- ESWL
- Rigide URS
- Open heelkunde (zelden)
1. ESWL = extracorporele shockwave lithotripsie
= niersteenverbrijzeling
Ingreep gebeurt vaak in dag ziekenhuis meestal onder lokale anesthesie en pijnstilling (soms onder algemene
anesthesie)
2. Rigide ureterorenoscopie
Verbrijzeling door middel van een laser, steen verwijderen door middel van een basket of tangetje.
3. Flexibele ureterorenoscopie
Stenen in de niet behandelen.
4. PCNL = percutane nefro-litholapaxie
Stenen via klein sneetje in de rug endoscopisch behandelen.
, 3. Infectie – pyelonefritis
= nierbekkenontsteking, meestal opstijgende urinaire infectie vanuit de blaas.
3.1. Kliniek
- Mictieklachten, hematurie (soms afwezig)
- Flankpijn
- Hoge koorts
3.2. Diagnose en onderzoeken
- Klinisch onderzoek
- Urine analyse (UMO + urinekweek)
- Hemoculturen bij koorts hoger dan 38,5°C
- Beeldvorming CT-scan met contrast
3.3. Behandeling
- Koortswerende en pijnstillende middelen
- AB met voldoende lange behandeling, koorts zal meestal pas dalen na 2 dagen behandeling
- Relatieve rust
4. Niertumoren
4.1. Angiomyolipoom
= benigne tumor bestaande uit bloedvaten, spierweefsel en vetweefsel. Resectie bij bloedingen, groei (pijn)
4.2. Renaalcelcarcinoom (RCC)
Maligne tumor, zelden symptomatisch en daarom meestal toevallige vondst (echo/CT-scan). Meest voorkomende tumor
in de hoge urinewegen.
4.2.1. Diagnose
- Bloedanalyse
- Urineanalyse (hematurie – microscopisch of macroscopisch)
- Nierbiopsie
o Om meest passende therapie te plannen bij metastatische ziekte
- Echografie van de nieren
o Toevallige vondst, geen 1ste keuze onderzoek
- CT abdomen met contrast
o Eerste keuze voor oppuntstelling TNM (staging)
4.2.2. Staging RCC
CT abdomen met contrast en CT thorax.
