bestuursrecht
1) inleiding
wat is bestuursrecht?
→ geheel v regels die de organisatie, bevoegdheid en werking beheersen vd
organen die (in beginsel) tot de UM behoren
raakt aan diverse facetten vh dagelijkse leven
2) definitie, indeling, kenmerken en bronnen
2.1) definitie
onderscheid tussen privaat <> publiek recht
privaat: tussen private personen → private belangen
bv burgerlijk recht, arbeidsrecht,…
publiek → inter- en supranationaal recht → algemeen belang en beheer vd
openbare dienst
organisatie en werking vd overheden
tussen overheden onderling
tussen overheid en private personen
bv Gw recht, bestuursrecht, fiscaal recht
bestuursrecht? = geheel v geschreven en ongeschreven regels mbt organisatie,
bevoegdheid en werking vh bestuur (incl rechtsbescherming vd bestuurde t het
bestuurlijk optreden)
organiek criterium = de besturen → geheel v instellingen (belast md realisatie v
overheidstaken)
organisatie en werking vd UM (ruime zin vh woord)
functioneel criterium = het besturen → de activiteit
handelingen v UM/RM/WM/niet-overheden die een taal v bestuur uitoefenen
bv beslissing RvS, tuchtbeslissingen tav personeel, beslissing Parlement,
examenbeslissingen, keuringsbewijzen
bestuursrecht 1
, 2.2) indeling
algemeen bestuursrecht = algemene beginselen, die het globale bestuursrecht
regelen
bv BBB, RvS, overheidsgoederen, overheidsctt, overheidspersoneel
bijzonder bestuursrecht = diverse specifieke, sectorale regeling → technisch,
gedetailleerd, autonoom
bv omgevingsrecht, energierecht, migratierecht
⇒ beïnvloeden elkaar
A: basisbeginselen + aanvullende werking
B: specifieke theorieën die een meer algemene strekking krijgen
⇒ bijzonder bestuursrecht kan ook opnieuw onder de algemene vallen
2.3) kenmerken
uitzonderingsrecht?
° als uitzonderingsrecht tav privaatrecht (afwijking)
bijzondere voorrechten ilv algemeen belang
bijzondere verplichtingen bv motiveringsplicht → burger beschermen t
willekeur, optimalre dienstverlening, goede besteding vd belastingen
nu: alomvattende, volwaardige eigen rechtstak → gemeen recht vd overheid
mede door °RvS
andere finaliteit dan privaatrecht = algemeen belang
nuancering vd uitzonderingspositie
wisselwerking mh privaatrecht
privaat op bestuur: toevlucht door de vele verplichtingen bv overheidsctt
modern bestuur = partner vd burger
overleg, onderhandelen (ook voor materiële behartigingen vd
openbare dienst
bestuur op privaat: beginselen en principes bv BBB, bestuurlijk toezicht
wederkerig bestuursrecht → burger heeft zelf ook verantoordelijkheden = BB
burgerschap
bestuursrecht 2
, fragmentarisch karakter
amalgaan aan materies die vwp maken vh bestuursrecht → geen algemene wet,
maar een waaier aan normen en regels
wetgevers staan niet stil bij de vraag hoe nieuwe regelingen zich verhouden
tav al reeds bestaande recht
kan de vorm aannemen v uiteenlopende bestuurshandelingen bv reglement,
besluiten
nuancering
soms wel een algemeen kader v regelingen bv DLB
ABBB
meergelaagdheid
versterkt fragmentarisch karakter → staatshervormingen (verzwakking algemeen
bestuursrecht)
verkaveling B bestuursrecht = Vlaams/Waals/Brussels bestuursrecht →
bijzonder bestuursrecht volledig onttrokken cd federale staat
harmonisering
opmars EU bestuursrecht
EU-wetgeving m invloed op nationaal recht: materieel en procedureel
gemss regels en beginselen in EU landen
invloed Raad v Europa en EHRM bv art 6 EVRM
2.4) bronnen
wortels/waarden
Gw
principe vd SdM = algemeen rechtsbeginsel
onderscheid WM, UM, RM = niet strikt, maar een evenwicht tussen de
machten
machtsconcentratie tegengaan
grondslag v diverse regelen ih bestuursrecht
bestuursrecht 3
, Rechtstaat-beginsel/rule of law → verplicht de overheid te handelen binnen
en volgens h recht
hiërarchie vd rechtsregels: bestuurshandelingen zijn even bindend als
formele wetten, maar hebben niet dezelfde rechtswaarde
bv exceptie v onwettigheid, bevoegdheid RvS (schorsen/vernietigen)
art 108 Gw → regelmatig als iom hogere rechtsregels
patere legem quam ipse fecisti = verplichting vd overheid om de eigen
regels na te leven bij de toepassing vd regels
ruime interpretatie, maar het gaat hier wel om RECHTSregels
cohesie en anticipatie verzekeren
<> overheid die eigen onwettige reglementen zomaar buiten
toepassing mag laten obv art 159 Gw = enkel de rechter kan dit
doen (arrest François)
ontsnappen: regelement opheffen/aanpassen en dan pas de
nieuwe bepaling toepassen
toegewezen aard vd bevoegdheden: UM heeft enkel bevoegdheden die
door de Gw en door Gw uitgevaardigde normen zijn toegewezen art 33,
105 Gw
zelfstandig verordende bevoegdheid? → in beperkte mate
toegestaan
interne inrichting vh bestuur bv °FOD art 37, 96, 107 Gw
handhaving vd inwendige orde, openbare
veiligheid/zedelijkheid/gezondheid
niet absoluut/permanent
noodzakelijk (eminente dreiging)
evenredig
principieel verbod op delegatie art 33 Gw
<> toewijzing v bevoegdheid = wel toegelaten
voldoende nauwkeurige machtiging vd WG aan andere overheid
mbt tenuitvoerlegging v maatregelen, waarvan de essentiële
elementen al zijn vastgesteld door de WG
bestuursrecht 4
, vaststelling en uitvoering v detailmaatregelen aan andere
administratieve overheid = in belang v WM
onder toezicht
herroepbaar
periodieke goedkeuring
bijkomstig/aanvullende detailmaatregelen
<> delegatie v handtekening = wel toegelaten → materiële
handeling
democratiebeginsel = burgers hebben zelf zeggenschap over de uitoefening
vh staatsgezag
veel toepassing ih bestuursrecht bv participatie vd burger
neutraliteitsbeginsel: overheid v alle burgers art II.13 ev BD
+/- gelijkheidsbeginsel → niet absoluut (redelijk en proportioneel)
diverse aspecten
religieuze neutraliteit: burgers moeten op een gelijke manier w
behandeld
politieke en commerciële neutraliteit in communicatie: informatief,
geen kwalitatief standpunt innemen
duurzame ontwikkeling art 7bis Gw = beleidsdoelstelling/gedragslijn
° lange termijnvisie
diverse toepassingen/ontwikkelingen bv openbaarheid v milieu-
informatie, °omgevingsrecht
beginselen v Good Governance = niet bindend, maar wel een bron v inspiratie
rekenschapsbeginsel: verantwoording afleggen
effectiviteitsbeginsel: doelstellingen bereiken
participatiebeginsel: burgers consequent (kunnen) betrekken
tranparantiebeginsel: communiceren, informeren
integriteitsbeginsel: onaafhankelijk, in algemeen belang, zonder
belangenvermenging
bestuursrecht 5
, formele bronnen = veelheid aan bronnen
internationaal en supranationaal recht art 34 Gw = steeds meer en meer
europees (Smeerkaasarrest)
Gw = zeer belangrijk, de basis
bijzondere wetten en samenwerkingsakkoorden = vooral BWHI →
communautaire kwestie waar een meerderheid vd beide taalgroepen vereist is +
interne verdragen
wetten, decreten en ordonnanties = amalgaam v diverse wetskrachtige normen
(zelfde rechtskracht)
reglementen/verordening (abstract) en besluiten = verordende bevoegdheid art
108 Gw (materiële wg)
reglementaire besluiten bv KB, MB
pseudowetgeving (omzendbrieven) = geheel v richtlijnen etc → vorm geven aan
he beleid
interpretatieve: verduidelijking over de interpretatie (vr h personeel)
indicatieve: beslissingskader bij individuele gevallen
verordenende: nieuwe rechtsregels formuleren bv omzendbrief
rs = sturende bron
algemene rechtsbeginselen/BBB = normen die door een rechter w afgeleid uit
principes die aan de gehele rechtsorde ten grondslag liggen
gewoonte = minder groot belang bv lopende zaken
3) organisatie vd overheid
3.1) substatelijke gezagsorganisatie
centralisatie en verzelfstandiging
centralisatie = 1 centraal orgaan is verantwoordelijk en bevoegd vr h geheel vd
overheidstaken en vr h nemen vd beslissingen
hiërarchische relatie: hogere ambtenaar → regering geeft richtlijnen aan de
uitvoerende ambtenaren + de regering kan zich id plaats stellen vd
uitvoerende ambtenaar
uniformiteit, maar ook risico op een te grote machtsconcentratie
bestuursrecht 6
1) inleiding
wat is bestuursrecht?
→ geheel v regels die de organisatie, bevoegdheid en werking beheersen vd
organen die (in beginsel) tot de UM behoren
raakt aan diverse facetten vh dagelijkse leven
2) definitie, indeling, kenmerken en bronnen
2.1) definitie
onderscheid tussen privaat <> publiek recht
privaat: tussen private personen → private belangen
bv burgerlijk recht, arbeidsrecht,…
publiek → inter- en supranationaal recht → algemeen belang en beheer vd
openbare dienst
organisatie en werking vd overheden
tussen overheden onderling
tussen overheid en private personen
bv Gw recht, bestuursrecht, fiscaal recht
bestuursrecht? = geheel v geschreven en ongeschreven regels mbt organisatie,
bevoegdheid en werking vh bestuur (incl rechtsbescherming vd bestuurde t het
bestuurlijk optreden)
organiek criterium = de besturen → geheel v instellingen (belast md realisatie v
overheidstaken)
organisatie en werking vd UM (ruime zin vh woord)
functioneel criterium = het besturen → de activiteit
handelingen v UM/RM/WM/niet-overheden die een taal v bestuur uitoefenen
bv beslissing RvS, tuchtbeslissingen tav personeel, beslissing Parlement,
examenbeslissingen, keuringsbewijzen
bestuursrecht 1
, 2.2) indeling
algemeen bestuursrecht = algemene beginselen, die het globale bestuursrecht
regelen
bv BBB, RvS, overheidsgoederen, overheidsctt, overheidspersoneel
bijzonder bestuursrecht = diverse specifieke, sectorale regeling → technisch,
gedetailleerd, autonoom
bv omgevingsrecht, energierecht, migratierecht
⇒ beïnvloeden elkaar
A: basisbeginselen + aanvullende werking
B: specifieke theorieën die een meer algemene strekking krijgen
⇒ bijzonder bestuursrecht kan ook opnieuw onder de algemene vallen
2.3) kenmerken
uitzonderingsrecht?
° als uitzonderingsrecht tav privaatrecht (afwijking)
bijzondere voorrechten ilv algemeen belang
bijzondere verplichtingen bv motiveringsplicht → burger beschermen t
willekeur, optimalre dienstverlening, goede besteding vd belastingen
nu: alomvattende, volwaardige eigen rechtstak → gemeen recht vd overheid
mede door °RvS
andere finaliteit dan privaatrecht = algemeen belang
nuancering vd uitzonderingspositie
wisselwerking mh privaatrecht
privaat op bestuur: toevlucht door de vele verplichtingen bv overheidsctt
modern bestuur = partner vd burger
overleg, onderhandelen (ook voor materiële behartigingen vd
openbare dienst
bestuur op privaat: beginselen en principes bv BBB, bestuurlijk toezicht
wederkerig bestuursrecht → burger heeft zelf ook verantoordelijkheden = BB
burgerschap
bestuursrecht 2
, fragmentarisch karakter
amalgaan aan materies die vwp maken vh bestuursrecht → geen algemene wet,
maar een waaier aan normen en regels
wetgevers staan niet stil bij de vraag hoe nieuwe regelingen zich verhouden
tav al reeds bestaande recht
kan de vorm aannemen v uiteenlopende bestuurshandelingen bv reglement,
besluiten
nuancering
soms wel een algemeen kader v regelingen bv DLB
ABBB
meergelaagdheid
versterkt fragmentarisch karakter → staatshervormingen (verzwakking algemeen
bestuursrecht)
verkaveling B bestuursrecht = Vlaams/Waals/Brussels bestuursrecht →
bijzonder bestuursrecht volledig onttrokken cd federale staat
harmonisering
opmars EU bestuursrecht
EU-wetgeving m invloed op nationaal recht: materieel en procedureel
gemss regels en beginselen in EU landen
invloed Raad v Europa en EHRM bv art 6 EVRM
2.4) bronnen
wortels/waarden
Gw
principe vd SdM = algemeen rechtsbeginsel
onderscheid WM, UM, RM = niet strikt, maar een evenwicht tussen de
machten
machtsconcentratie tegengaan
grondslag v diverse regelen ih bestuursrecht
bestuursrecht 3
, Rechtstaat-beginsel/rule of law → verplicht de overheid te handelen binnen
en volgens h recht
hiërarchie vd rechtsregels: bestuurshandelingen zijn even bindend als
formele wetten, maar hebben niet dezelfde rechtswaarde
bv exceptie v onwettigheid, bevoegdheid RvS (schorsen/vernietigen)
art 108 Gw → regelmatig als iom hogere rechtsregels
patere legem quam ipse fecisti = verplichting vd overheid om de eigen
regels na te leven bij de toepassing vd regels
ruime interpretatie, maar het gaat hier wel om RECHTSregels
cohesie en anticipatie verzekeren
<> overheid die eigen onwettige reglementen zomaar buiten
toepassing mag laten obv art 159 Gw = enkel de rechter kan dit
doen (arrest François)
ontsnappen: regelement opheffen/aanpassen en dan pas de
nieuwe bepaling toepassen
toegewezen aard vd bevoegdheden: UM heeft enkel bevoegdheden die
door de Gw en door Gw uitgevaardigde normen zijn toegewezen art 33,
105 Gw
zelfstandig verordende bevoegdheid? → in beperkte mate
toegestaan
interne inrichting vh bestuur bv °FOD art 37, 96, 107 Gw
handhaving vd inwendige orde, openbare
veiligheid/zedelijkheid/gezondheid
niet absoluut/permanent
noodzakelijk (eminente dreiging)
evenredig
principieel verbod op delegatie art 33 Gw
<> toewijzing v bevoegdheid = wel toegelaten
voldoende nauwkeurige machtiging vd WG aan andere overheid
mbt tenuitvoerlegging v maatregelen, waarvan de essentiële
elementen al zijn vastgesteld door de WG
bestuursrecht 4
, vaststelling en uitvoering v detailmaatregelen aan andere
administratieve overheid = in belang v WM
onder toezicht
herroepbaar
periodieke goedkeuring
bijkomstig/aanvullende detailmaatregelen
<> delegatie v handtekening = wel toegelaten → materiële
handeling
democratiebeginsel = burgers hebben zelf zeggenschap over de uitoefening
vh staatsgezag
veel toepassing ih bestuursrecht bv participatie vd burger
neutraliteitsbeginsel: overheid v alle burgers art II.13 ev BD
+/- gelijkheidsbeginsel → niet absoluut (redelijk en proportioneel)
diverse aspecten
religieuze neutraliteit: burgers moeten op een gelijke manier w
behandeld
politieke en commerciële neutraliteit in communicatie: informatief,
geen kwalitatief standpunt innemen
duurzame ontwikkeling art 7bis Gw = beleidsdoelstelling/gedragslijn
° lange termijnvisie
diverse toepassingen/ontwikkelingen bv openbaarheid v milieu-
informatie, °omgevingsrecht
beginselen v Good Governance = niet bindend, maar wel een bron v inspiratie
rekenschapsbeginsel: verantwoording afleggen
effectiviteitsbeginsel: doelstellingen bereiken
participatiebeginsel: burgers consequent (kunnen) betrekken
tranparantiebeginsel: communiceren, informeren
integriteitsbeginsel: onaafhankelijk, in algemeen belang, zonder
belangenvermenging
bestuursrecht 5
, formele bronnen = veelheid aan bronnen
internationaal en supranationaal recht art 34 Gw = steeds meer en meer
europees (Smeerkaasarrest)
Gw = zeer belangrijk, de basis
bijzondere wetten en samenwerkingsakkoorden = vooral BWHI →
communautaire kwestie waar een meerderheid vd beide taalgroepen vereist is +
interne verdragen
wetten, decreten en ordonnanties = amalgaam v diverse wetskrachtige normen
(zelfde rechtskracht)
reglementen/verordening (abstract) en besluiten = verordende bevoegdheid art
108 Gw (materiële wg)
reglementaire besluiten bv KB, MB
pseudowetgeving (omzendbrieven) = geheel v richtlijnen etc → vorm geven aan
he beleid
interpretatieve: verduidelijking over de interpretatie (vr h personeel)
indicatieve: beslissingskader bij individuele gevallen
verordenende: nieuwe rechtsregels formuleren bv omzendbrief
rs = sturende bron
algemene rechtsbeginselen/BBB = normen die door een rechter w afgeleid uit
principes die aan de gehele rechtsorde ten grondslag liggen
gewoonte = minder groot belang bv lopende zaken
3) organisatie vd overheid
3.1) substatelijke gezagsorganisatie
centralisatie en verzelfstandiging
centralisatie = 1 centraal orgaan is verantwoordelijk en bevoegd vr h geheel vd
overheidstaken en vr h nemen vd beslissingen
hiërarchische relatie: hogere ambtenaar → regering geeft richtlijnen aan de
uitvoerende ambtenaren + de regering kan zich id plaats stellen vd
uitvoerende ambtenaar
uniformiteit, maar ook risico op een te grote machtsconcentratie
bestuursrecht 6
