Toegepaste ecologie
H1: ecologie als wetenschap
Def. ecologie = bestudeert de relaties tussen planten/dieren en hun omgeving.
Def. ecosysteem = een door onderzoekers afgebakend studiegebied voor een bepaalde
vraagstelling(en).
- de relaties tussen de organismen onderling & tussen organismen en hun niet
levende omgeving zijn sterker bij deze afbakening dan bij een andere afbakening
Complexe relaties:
- levende organismen functioneren als producent van biomassa
- de input zijn grondstoffen en energie (zon, water, CO2,...)
- de output is biomassa
-
Biosystemen kunnen:
- natuurlijk en kunstmatig zijn
Soorten schaalniveau’s:
1) biologisch:
- het niveau van individu/populatie/gemeenschap/ecosysteem/biosfeer wordt
bekeken
- geografische regio’s met vergelijkbare geologische en klimatologische
omstandigheden zorgen voor vergelijkbare soorten gemeenschappen en
ecosystemen wereldwijd = biomen
- biosfeer = de totaliteit van al deze biomen, in interactie met hun fysische
milieu op schaal van de volledige aarde
2) ruimtelijk:
- elke ruimtelijke schaal (van zeer klein tot zeer groot) heeft zijn eigen ecologie
en vraagt een andere wetenschappelijk aanpak
3) temporeel:
- zit veel variatie in tijdschalen in (1 dag, tot 1 jaar, tot 1 groeiseizoen)
- klimaatopwarming zorgt ervoor dat er organismes bijkomen en verdwijnen
1
,H2: Wetenschappelijke methodiek van de ecologie
Alle ecologische studies gebeuren volgens een bepaalde wetenschappelijke methode:
1) observatie:
- elk ecologisch onderzoek start met de observatie van een natuurlijk
fenomeen
2) onderzoeksvraag formuleren:
- observaties geven aanleiding tot het formuleren van een vraag ter verklaring
van het geobserveerde fenomeen
3) hypothese formuleren:
- op de onderzoeksvraag wordt een verklarend antwoord gevormd
4) hypothese testen:
- de hypothese wordt getest in een wetenschappelijke studie, de verzamelde
gegevens worden geanalyseerd en geïnterpreteerd om de hypothese te
aanvaarden of verwerpen
- als de hypothese niet klopt wordt er een andere hypothese geformuleerd
- als de hypothese klopt kunnen andere bijkomende observaties/hypotheses
geformuleerd worden om nog beter inzicht te krijgen
Soorten proefopzet:
1) observationele studies:
- maken gebruik van grondige observaties en monitoring zonder dat de
onderzoeker daarbij ingrijpt in het systeem
- worden vaak aangevuld met experimentele studies
2) experimentele studies:
- experimentele veldstudies:
→ = manipuleert de onderzoeker het systeem om dit vervolgens te
observeren
- experimentele labo studies:
→ = onderzoekers bouwen een deeltje van het ecosysteem na in een labo
om zo de werkelijkheid te vereenvoudigen door het constant houden van
verschillende factoren en het laten variëren van een bepaalde factor waar
men van vermoedt dat deze van invloed is
H3: Verschil tussen toegepaste en fundamentele ecologie
Def. fundamentele ecologie = theoretisch studiewerk dat verricht wordt om nieuwe kennis te
verwerven over de basismechanismen zonder dat daarbij concrete toepassingen van belang
zijn.
- wordt gedreven door de nieuwsgierigheid van ecologen om inherent complexe
systemen te begrijpen
Def. toegepaste ecologie = gericht op het vinden en verbeteren van oplossingen, en is dus
doelgericht en niet verkennen.
- onderzoek wordt verricht als antwoord op maatschappelijke vragen in functie van het
oplossen van problemen of het ontwikkelen van een product/techniek
- fundamenteel onderzoek voedt en inspireert toegepast onderzoek en omgekeerd
2
,H4: Maatschappelijke nut van ecologie
Verschillende ecosysteemdiensten:
1) culturele diensten:
- zijn de immateriële voordelen die mensen halen uit ecosystemen door
geestelijke verrijking, cognitieve ontwikkeling, recreatie en esthetische
beleving
2) productiediensten:
- dit zijn de producten die uit ecosystemen worden verkregen zoals genetische
bronnen, voedsels, vezels, grondstoffen zoals hout, riet, biomassa voor
energie
3) regulerende diensten:
- zijn de voordelen uit de regulering van ecosysteem processen
- regulering van klimaat, water, menselijke ziekten
4) ondersteunende diensten:
- zijn ecosysteemfuncties die noodzakelijk zijn voor de productie van alle
overige ecosysteemdiensten
- bv. biomassaproductie, vormen en vasthouden van bodems,...
Productiediensten:
1) hout:
- bossen is de productiedienst, ze leveren primaire en secundaire baten
→ primair: constructiehout, meubelen en brandhout
→ secundair: tewerkstelling en inkomensverzekering
- houtproductie maakt deel uit van de economische functie van het bos
2) voedsel:
- voedselproductie wordt bepaald door de landbouwteelten die binnen 1 gebied
geoogst worden, is afhankelijk van nutriënten/watervoorziening/
bodemvruchtbaarheid,...
3) water:
- onderscheid tussen watergebruik (koeling) & waterverbruik (drinkwater)
- verschillende eisen zijn de kwaliteitsvereisten voor de verschillende
doeleinden en anderzijds over de hoeveelheid water die beschikbaar moet
zijn op een bepaalde locatie/moment
- watervoorziening is een producerende dienst van ecosystemen die verloopt
via de ecosysteem infiltratie, het wordt beïnvloedt door het landgebruik en de
hoeveelheid pesticiden/nutriënten die gebruikt worden
- het gewonnen water kan gebruikt worden voor drinkwater en private
waterwinning door industrie/landbouw
- planten en dieren hebben ook water nodig om te overleven
Culturele diensten:
1) gezondheidseffecten natuur:
- groene gebieden verbeteren de fysieke en mentale gezondheid van mensen
die dit gebied bezoeken/in wonen
- zicht en contact met groen hebben positieve effecten op de mentale
gezondheid, nabijheid van groen stimuleert openluchtrecreatie en
beweging,...
3
, 2) recreatie:
- het beschikbaar stellen van groene ruimtes voor recreatie kan men
beschouwen als een dienst van het ecosysteem waar de mens verschillende
positieve effecten ervan heeft
Regulerende diensten:
1) bestuiving:
- bestuiving door insecten is een essentiële ecosysteemdienst bij de teelt van
hard- en zacht fruit, kasgroenten en bij zaadteelt
- habitatkwaliteit voor deze insecten is belangrijk
2) denitrificatie:
- = het proces waarbij NO3- omgezet wordt naar N2
- hierdoor komt er minder nitraat in grond- en oppervlaktewater waardoor er
minder eutrofiëring plaats vindt
3) infiltratie:
- verzekert ons van voldoende grond- en oppervlaktewater van goede kwaliteit,
eenmaal diep geïnfiltreerd zal het water gedurende lange tijd zijn weg
vervolgen naar diepere grondwaterlagen
- polluenten en nutriënten worden verwijdert door absorptie
- grondwater komt voor een groot deel terug aan de oppervlakte in kwelzones
en zo bijdragen tot een stabiel en zuiver basisdebiet
- een effect is de aanvulling van freatische grondwatervoorraden
4) luchtkwaliteit:
- naast het opnemen van CO2 en het produceren van O2 beperkt het ook de
verspreiding van fijn stof omdat het de droge afzetting van zwevend stof
verhoogt = de eigenlijke ecosysteemdienst
- effecten van fijn stof op de volksgezondheid vormt de belangrijkste oorzaak
van effecten van milieuverontreiniging op gezondheid
4
H1: ecologie als wetenschap
Def. ecologie = bestudeert de relaties tussen planten/dieren en hun omgeving.
Def. ecosysteem = een door onderzoekers afgebakend studiegebied voor een bepaalde
vraagstelling(en).
- de relaties tussen de organismen onderling & tussen organismen en hun niet
levende omgeving zijn sterker bij deze afbakening dan bij een andere afbakening
Complexe relaties:
- levende organismen functioneren als producent van biomassa
- de input zijn grondstoffen en energie (zon, water, CO2,...)
- de output is biomassa
-
Biosystemen kunnen:
- natuurlijk en kunstmatig zijn
Soorten schaalniveau’s:
1) biologisch:
- het niveau van individu/populatie/gemeenschap/ecosysteem/biosfeer wordt
bekeken
- geografische regio’s met vergelijkbare geologische en klimatologische
omstandigheden zorgen voor vergelijkbare soorten gemeenschappen en
ecosystemen wereldwijd = biomen
- biosfeer = de totaliteit van al deze biomen, in interactie met hun fysische
milieu op schaal van de volledige aarde
2) ruimtelijk:
- elke ruimtelijke schaal (van zeer klein tot zeer groot) heeft zijn eigen ecologie
en vraagt een andere wetenschappelijk aanpak
3) temporeel:
- zit veel variatie in tijdschalen in (1 dag, tot 1 jaar, tot 1 groeiseizoen)
- klimaatopwarming zorgt ervoor dat er organismes bijkomen en verdwijnen
1
,H2: Wetenschappelijke methodiek van de ecologie
Alle ecologische studies gebeuren volgens een bepaalde wetenschappelijke methode:
1) observatie:
- elk ecologisch onderzoek start met de observatie van een natuurlijk
fenomeen
2) onderzoeksvraag formuleren:
- observaties geven aanleiding tot het formuleren van een vraag ter verklaring
van het geobserveerde fenomeen
3) hypothese formuleren:
- op de onderzoeksvraag wordt een verklarend antwoord gevormd
4) hypothese testen:
- de hypothese wordt getest in een wetenschappelijke studie, de verzamelde
gegevens worden geanalyseerd en geïnterpreteerd om de hypothese te
aanvaarden of verwerpen
- als de hypothese niet klopt wordt er een andere hypothese geformuleerd
- als de hypothese klopt kunnen andere bijkomende observaties/hypotheses
geformuleerd worden om nog beter inzicht te krijgen
Soorten proefopzet:
1) observationele studies:
- maken gebruik van grondige observaties en monitoring zonder dat de
onderzoeker daarbij ingrijpt in het systeem
- worden vaak aangevuld met experimentele studies
2) experimentele studies:
- experimentele veldstudies:
→ = manipuleert de onderzoeker het systeem om dit vervolgens te
observeren
- experimentele labo studies:
→ = onderzoekers bouwen een deeltje van het ecosysteem na in een labo
om zo de werkelijkheid te vereenvoudigen door het constant houden van
verschillende factoren en het laten variëren van een bepaalde factor waar
men van vermoedt dat deze van invloed is
H3: Verschil tussen toegepaste en fundamentele ecologie
Def. fundamentele ecologie = theoretisch studiewerk dat verricht wordt om nieuwe kennis te
verwerven over de basismechanismen zonder dat daarbij concrete toepassingen van belang
zijn.
- wordt gedreven door de nieuwsgierigheid van ecologen om inherent complexe
systemen te begrijpen
Def. toegepaste ecologie = gericht op het vinden en verbeteren van oplossingen, en is dus
doelgericht en niet verkennen.
- onderzoek wordt verricht als antwoord op maatschappelijke vragen in functie van het
oplossen van problemen of het ontwikkelen van een product/techniek
- fundamenteel onderzoek voedt en inspireert toegepast onderzoek en omgekeerd
2
,H4: Maatschappelijke nut van ecologie
Verschillende ecosysteemdiensten:
1) culturele diensten:
- zijn de immateriële voordelen die mensen halen uit ecosystemen door
geestelijke verrijking, cognitieve ontwikkeling, recreatie en esthetische
beleving
2) productiediensten:
- dit zijn de producten die uit ecosystemen worden verkregen zoals genetische
bronnen, voedsels, vezels, grondstoffen zoals hout, riet, biomassa voor
energie
3) regulerende diensten:
- zijn de voordelen uit de regulering van ecosysteem processen
- regulering van klimaat, water, menselijke ziekten
4) ondersteunende diensten:
- zijn ecosysteemfuncties die noodzakelijk zijn voor de productie van alle
overige ecosysteemdiensten
- bv. biomassaproductie, vormen en vasthouden van bodems,...
Productiediensten:
1) hout:
- bossen is de productiedienst, ze leveren primaire en secundaire baten
→ primair: constructiehout, meubelen en brandhout
→ secundair: tewerkstelling en inkomensverzekering
- houtproductie maakt deel uit van de economische functie van het bos
2) voedsel:
- voedselproductie wordt bepaald door de landbouwteelten die binnen 1 gebied
geoogst worden, is afhankelijk van nutriënten/watervoorziening/
bodemvruchtbaarheid,...
3) water:
- onderscheid tussen watergebruik (koeling) & waterverbruik (drinkwater)
- verschillende eisen zijn de kwaliteitsvereisten voor de verschillende
doeleinden en anderzijds over de hoeveelheid water die beschikbaar moet
zijn op een bepaalde locatie/moment
- watervoorziening is een producerende dienst van ecosystemen die verloopt
via de ecosysteem infiltratie, het wordt beïnvloedt door het landgebruik en de
hoeveelheid pesticiden/nutriënten die gebruikt worden
- het gewonnen water kan gebruikt worden voor drinkwater en private
waterwinning door industrie/landbouw
- planten en dieren hebben ook water nodig om te overleven
Culturele diensten:
1) gezondheidseffecten natuur:
- groene gebieden verbeteren de fysieke en mentale gezondheid van mensen
die dit gebied bezoeken/in wonen
- zicht en contact met groen hebben positieve effecten op de mentale
gezondheid, nabijheid van groen stimuleert openluchtrecreatie en
beweging,...
3
, 2) recreatie:
- het beschikbaar stellen van groene ruimtes voor recreatie kan men
beschouwen als een dienst van het ecosysteem waar de mens verschillende
positieve effecten ervan heeft
Regulerende diensten:
1) bestuiving:
- bestuiving door insecten is een essentiële ecosysteemdienst bij de teelt van
hard- en zacht fruit, kasgroenten en bij zaadteelt
- habitatkwaliteit voor deze insecten is belangrijk
2) denitrificatie:
- = het proces waarbij NO3- omgezet wordt naar N2
- hierdoor komt er minder nitraat in grond- en oppervlaktewater waardoor er
minder eutrofiëring plaats vindt
3) infiltratie:
- verzekert ons van voldoende grond- en oppervlaktewater van goede kwaliteit,
eenmaal diep geïnfiltreerd zal het water gedurende lange tijd zijn weg
vervolgen naar diepere grondwaterlagen
- polluenten en nutriënten worden verwijdert door absorptie
- grondwater komt voor een groot deel terug aan de oppervlakte in kwelzones
en zo bijdragen tot een stabiel en zuiver basisdebiet
- een effect is de aanvulling van freatische grondwatervoorraden
4) luchtkwaliteit:
- naast het opnemen van CO2 en het produceren van O2 beperkt het ook de
verspreiding van fijn stof omdat het de droge afzetting van zwevend stof
verhoogt = de eigenlijke ecosysteemdienst
- effecten van fijn stof op de volksgezondheid vormt de belangrijkste oorzaak
van effecten van milieuverontreiniging op gezondheid
4
