Samenvatting Module 3.2
Centraal Neurologische Aandoeningen
Ziekte van Parkinson 1
Basale Ganglia 2
Ziekte van Parkinson 4
Richtlijn: Ziekte van Parkinson (2017) 8
Meetinstrumenten bij Parkinson 13
CVA: Cerebro-Vasculair Accident 15
Neuroanatomie 16
CVA: Cerebrovasculair Accident 20
Gedragsneurologie bij CVA 25
Richtlijn: Beroerte (2017) 30
Gangbeeld bij CVA 32
Meetinstrumenten bij CVA 34
Neurorevalidatie bij CVA 36
MS: Multipele Sclerose 38
MS: Multipele Sclerose 39
Meetinstrumenten bij MS 43
Meetinstrumenten 46
ITE-analyse 46
Motorisch leren en functioneel oefenen 47
EBP: Evidence Based Practice 50
Overzichten 55
Beïnvloedbare factoren bij CNA 56
Inputverwerking (normaal vs. Parkinson) 58
Parkinson-symptomen 59
CVA symptomen 61
Terminologie CVA 62
Neurorevalidatie na CVA 64
Beloop bij de verschillende vormen van MS 65
MS symptomen 66
Terminologie MS 67
Benadering van pijn 69
Soorten pijn 70
, Ziekte van Parkinson
- Basale Ganglia
- Ziekte van Parkinson
- Richtlijn: Ziekte van Parkinson (2017)
- Meetinstrumenten bij Parkinson
1
,Basale Ganglia
Structuren en lokalisatie
De basale ganglia bestaat uit een groep (grijze stof)
structuren die diep te vinden zijn in de cerebrale hemisferen
(telencephalon) en hoog in de hersenstam. De structuren zijn:
● Het corpus striatum
→ bestaat uit (1) caudatus “staartkern”
en (2) putamen “dop” / “schil”
● De globus pallidus “bleke bol”
● De substantia nigra “zwarte substantie”
● De nucleus subthalamicus “kern onder de thalamus”
* Lateraal naast de thalamus ligt het capsula interna, een gebied met motorische en sensorische projectievezels die de
cortexgebieden verbinden met lagere delen van het centraal zenuwstelsel.
Functies (1)
De basale ganglia ontvangen informatie uit de cerebrale
cortex. De informatie komt binnen in de voornaamste
input-kernen van de basale ganglia: het caudatus of het
putamen De voornaamste output-kernen zijn de globus
pallidus en de substantia nigra. Deze kernen versturen
informatie van de basale ganglia naar de cerebrale cortex en
kernen in de hersenstam, meestal via de thalamus. De globus
pallidus is verantwoordelijk voor het inhiberen van de
thalamus.
Functies (2)
Activiteit in de kernen van de basale ganglia leidt niet tot onafhankelijke bewegingen. De basale ganglia
beïnvloeden de activiteit in andere hersengebieden (bijv. motorische cortex → invloed op bewegingen) en zijn belangrijk bij
het voorkomen van ongewenste bewegingen. Er is onderscheid tussen 2 routes:
(I) De cortex verstuurt signaal om een beweging te initiëren
naar de basale ganglia
(II) Het signaal gaat via het striatum naar de globus pallidus
● De directe route:
(III) De substantia nigra geven dopamine af
(IV) Er vindt ‘silencing’ plaats van neuronen in de globus
pallidus → geen inhibitie van de thalamus
(V) Thalamus:
+ facilitatie van intentionele bewegingen
- inhibitie van houdingsreflexen
(VI) Intentionele bewegingen kunnen plaatsvinden
● De indirecte route:
(III) Nucleus subthalamicus:
+ faciliteert houdingsreflexen
- inhibeert intentionele bewegingen
(IV) Intentionele bewegingen worden onderdrukt
2
, Functie (3)
De basale ganglia hebben een programmeringsfunctie bij bewegingen en kiezen, op basis van input, welke
respons de doorgang krijgt. De thalamus verbindt de basale ganglia met de cortex en fungeert als ‘prikkelfilter’ voor
externe en interne prikkels. Uitsluitend relevante prikkels vingen doorgang. De globale functies zijn dus:
1. Responsselectie → welke respons past het best in de context
a. omgeving (visueel)
b. sociaal
c. emotie (limbisch systeem)
2. Zelf geïnitieerde bewegingen → vanuit emotie of motivatie (zonder invloed van externe prikkel)
3. Routines (bijv. lopen)
4. Integratie van houding en beweging (bijv. lopen op een hellend vlak)
Circuits
Het striatum is het middelpunt van een aantal regelkringen die beginnen en eindigen in de cortex. Onderscheid is
mogelijk tussen 3 parallel lopende circuits. Het sensomotorisch circuit is gericht op de motorische cortex en
wordt het meest geassocieerd met symptomen van de ziekte van Parkinson. Het cognitief circuit is gericht op de
prefrontale cortex en het emotioneel circuit is gericht op de limbische cortex.
Symptomen bij uitval van de basale kernen
Bewegingsstoornis Kenmerk
Hypokinesieën → te veel spontane bewegingen
tremor ritmische oscillerende beweging
dystonie lang aanhoudende spierspasmen leidend tot karakteristieke houdingen
myoclonieën kortdurende contracties van een spier(groep)
chorea onvoorspelbare, overdreven, irregulaire, vaak gracieuze bewegingen
ballisme eenzijdige slaande of gooiende bewegingen
tics plotselinge stereotiepe bewegingen die zich herhalen en die kortdurend onderdrukt kunnen worden
athetose langzame wringende bewegingen van extremiteiten of mond
torsie spasmen langzame, krachtige bewegingen van heupen, romp, schouders en hals
acathisie innerlijke en uiterlijke motorische onrust met onvermogen stil te blijven zitten
Stoornissen van motorisch tempo en automatiek
akinesie moeite met starten, volhouden of stoppen van een beweging (hesitatie)
hypokinesie de amplitude (uitslag) van bewegingen is afgenomen
bradykinesie vertraagde uitvoering van bewegingen
festinatie / propulsie onwillekeurige verkorting en versnelling van passen
freezing het plotseling blokkeren van het lopen, waardoor een ‘bevroren’ houding’ is waar te nemen
3
Centraal Neurologische Aandoeningen
Ziekte van Parkinson 1
Basale Ganglia 2
Ziekte van Parkinson 4
Richtlijn: Ziekte van Parkinson (2017) 8
Meetinstrumenten bij Parkinson 13
CVA: Cerebro-Vasculair Accident 15
Neuroanatomie 16
CVA: Cerebrovasculair Accident 20
Gedragsneurologie bij CVA 25
Richtlijn: Beroerte (2017) 30
Gangbeeld bij CVA 32
Meetinstrumenten bij CVA 34
Neurorevalidatie bij CVA 36
MS: Multipele Sclerose 38
MS: Multipele Sclerose 39
Meetinstrumenten bij MS 43
Meetinstrumenten 46
ITE-analyse 46
Motorisch leren en functioneel oefenen 47
EBP: Evidence Based Practice 50
Overzichten 55
Beïnvloedbare factoren bij CNA 56
Inputverwerking (normaal vs. Parkinson) 58
Parkinson-symptomen 59
CVA symptomen 61
Terminologie CVA 62
Neurorevalidatie na CVA 64
Beloop bij de verschillende vormen van MS 65
MS symptomen 66
Terminologie MS 67
Benadering van pijn 69
Soorten pijn 70
, Ziekte van Parkinson
- Basale Ganglia
- Ziekte van Parkinson
- Richtlijn: Ziekte van Parkinson (2017)
- Meetinstrumenten bij Parkinson
1
,Basale Ganglia
Structuren en lokalisatie
De basale ganglia bestaat uit een groep (grijze stof)
structuren die diep te vinden zijn in de cerebrale hemisferen
(telencephalon) en hoog in de hersenstam. De structuren zijn:
● Het corpus striatum
→ bestaat uit (1) caudatus “staartkern”
en (2) putamen “dop” / “schil”
● De globus pallidus “bleke bol”
● De substantia nigra “zwarte substantie”
● De nucleus subthalamicus “kern onder de thalamus”
* Lateraal naast de thalamus ligt het capsula interna, een gebied met motorische en sensorische projectievezels die de
cortexgebieden verbinden met lagere delen van het centraal zenuwstelsel.
Functies (1)
De basale ganglia ontvangen informatie uit de cerebrale
cortex. De informatie komt binnen in de voornaamste
input-kernen van de basale ganglia: het caudatus of het
putamen De voornaamste output-kernen zijn de globus
pallidus en de substantia nigra. Deze kernen versturen
informatie van de basale ganglia naar de cerebrale cortex en
kernen in de hersenstam, meestal via de thalamus. De globus
pallidus is verantwoordelijk voor het inhiberen van de
thalamus.
Functies (2)
Activiteit in de kernen van de basale ganglia leidt niet tot onafhankelijke bewegingen. De basale ganglia
beïnvloeden de activiteit in andere hersengebieden (bijv. motorische cortex → invloed op bewegingen) en zijn belangrijk bij
het voorkomen van ongewenste bewegingen. Er is onderscheid tussen 2 routes:
(I) De cortex verstuurt signaal om een beweging te initiëren
naar de basale ganglia
(II) Het signaal gaat via het striatum naar de globus pallidus
● De directe route:
(III) De substantia nigra geven dopamine af
(IV) Er vindt ‘silencing’ plaats van neuronen in de globus
pallidus → geen inhibitie van de thalamus
(V) Thalamus:
+ facilitatie van intentionele bewegingen
- inhibitie van houdingsreflexen
(VI) Intentionele bewegingen kunnen plaatsvinden
● De indirecte route:
(III) Nucleus subthalamicus:
+ faciliteert houdingsreflexen
- inhibeert intentionele bewegingen
(IV) Intentionele bewegingen worden onderdrukt
2
, Functie (3)
De basale ganglia hebben een programmeringsfunctie bij bewegingen en kiezen, op basis van input, welke
respons de doorgang krijgt. De thalamus verbindt de basale ganglia met de cortex en fungeert als ‘prikkelfilter’ voor
externe en interne prikkels. Uitsluitend relevante prikkels vingen doorgang. De globale functies zijn dus:
1. Responsselectie → welke respons past het best in de context
a. omgeving (visueel)
b. sociaal
c. emotie (limbisch systeem)
2. Zelf geïnitieerde bewegingen → vanuit emotie of motivatie (zonder invloed van externe prikkel)
3. Routines (bijv. lopen)
4. Integratie van houding en beweging (bijv. lopen op een hellend vlak)
Circuits
Het striatum is het middelpunt van een aantal regelkringen die beginnen en eindigen in de cortex. Onderscheid is
mogelijk tussen 3 parallel lopende circuits. Het sensomotorisch circuit is gericht op de motorische cortex en
wordt het meest geassocieerd met symptomen van de ziekte van Parkinson. Het cognitief circuit is gericht op de
prefrontale cortex en het emotioneel circuit is gericht op de limbische cortex.
Symptomen bij uitval van de basale kernen
Bewegingsstoornis Kenmerk
Hypokinesieën → te veel spontane bewegingen
tremor ritmische oscillerende beweging
dystonie lang aanhoudende spierspasmen leidend tot karakteristieke houdingen
myoclonieën kortdurende contracties van een spier(groep)
chorea onvoorspelbare, overdreven, irregulaire, vaak gracieuze bewegingen
ballisme eenzijdige slaande of gooiende bewegingen
tics plotselinge stereotiepe bewegingen die zich herhalen en die kortdurend onderdrukt kunnen worden
athetose langzame wringende bewegingen van extremiteiten of mond
torsie spasmen langzame, krachtige bewegingen van heupen, romp, schouders en hals
acathisie innerlijke en uiterlijke motorische onrust met onvermogen stil te blijven zitten
Stoornissen van motorisch tempo en automatiek
akinesie moeite met starten, volhouden of stoppen van een beweging (hesitatie)
hypokinesie de amplitude (uitslag) van bewegingen is afgenomen
bradykinesie vertraagde uitvoering van bewegingen
festinatie / propulsie onwillekeurige verkorting en versnelling van passen
freezing het plotseling blokkeren van het lopen, waardoor een ‘bevroren’ houding’ is waar te nemen
3
