2022 - 2023 Dierenzorg
erfdieren
Samenvatting
Hannelore Kriek
HOGESCHOOL GENT
,Inhoud
1 Voortplantingsstelsel en uiergezondheid.................................................................4
1.1 Gezondheid van het vrouwelijke dier.................................................................4
1.1.1 Metabole aandoeningen............................................................................... 4
1.2 Gezondheid van de voortplantingsorganen.......................................................8
1.2.1 Aangeboren afwijkingen aan het geslachtsstelsel bij het rund....................8
1.2.2 FOC: Folliculaire Ovariële Cysten.................................................................8
1.2.3 Abortus........................................................................................................ 8
1.2.4 Verwentelen............................................................................................... 11
1.2.5 Vaginaprolaps of “potlijver”.......................................................................11
1.2.6 Baarmoedertorsie...................................................................................... 11
1.2.7 Baarmoederontsteking............................................................................... 12
1.2.8 Complicaties na keizersnede.....................................................................12
1.3 Uiergezondheid................................................................................................ 13
1.3.1 Mastitis als een multifactoriële aandoening...............................................13
1.3.2 Melkveehouderij......................................................................................... 14
2 Gezondheid van het bewegingsstelsel...................................................................15
2.1 Bewegingsproblemen....................................................................................... 15
2.1.1 Tetanus en Botulisme................................................................................ 15
2.1.2 Stress myopathie of white muscle disease................................................16
2.1.3 Rachitis...................................................................................................... 17
2.2 Klauwgezondheid............................................................................................. 18
2.2.1 Klauwgezondheid bij het rund....................................................................18
2.2.2 Klauwgezondheid bij de kleine herkauwers...............................................29
2.2.3 Klauwverzorging van een hobby-varken....................................................31
3 Gezondheid van het spijsverteringsstelsel.............................................................31
3.1 Inleiding tot het spijsverteringsstelsel..............................................................31
3.2 Slokdarmobstructie.......................................................................................... 34
3.3 Maagzweren..................................................................................................... 35
3.4 Traumatische Reticuloperitonitis......................................................................36
3.5 Neonatale diarree............................................................................................ 37
3.5.1 Diarree bij het jonge kalf............................................................................37
3.5.2 Lammerdiarree.......................................................................................... 39
~1~
, 3.5.3 Neonatale diarree bij biggen......................................................................40
3.6 Speenproblemen bij biggen............................................................................. 41
3.7 Diarree bij volwassen dieren............................................................................ 43
3.7.1 Diarree bij volwassen herkauwers.............................................................43
3.8 Intestinale oorzaken van koliek........................................................................47
3.9 Weeldeziekte bij het schaap............................................................................ 48
3.10 Intoxicaties..................................................................................................... 48
4 Inwendige parasitaire aandoeningen.....................................................................50
4.1 Inleiding tot parasitaire problemen..................................................................50
4.2 Maagdarmnematoden: Ostertagia stertagi bij het rund...................................50
4.2.1 Belangrijke soorten bij kleine herkauwers en cameliden...........................51
4.2.2 Algemene principes van wormbestrijding..................................................52
4.2.3 Weidebeheer bij kleine herkauwers...........................................................52
4.2.4 Monitoring van wormproblemen................................................................54
4.2.5 Behandeling van wormproblemen.............................................................54
4.2.6 De wormsleutel.......................................................................................... 54
4.3 Varkensspoelworm........................................................................................... 55
4.4 Longworm........................................................................................................ 56
4.5 Coccidiose........................................................................................................ 57
4.6 Giardose........................................................................................................... 57
4.7 Leverbot........................................................................................................... 58
5 Gezondheid van de huid en het urinair stelsel.......................................................58
5.1 Ectoparasieten................................................................................................. 58
5.1.1 Schurft....................................................................................................... 58
5.1.2 Ringschurft................................................................................................. 59
5.1.3 Vliegen....................................................................................................... 60
5.2 Niet-parasitaire huidaandoeningen..................................................................62
5.2.1 Zonnebrand............................................................................................... 62
5.2.2 Vlekziekte.................................................................................................. 62
5.2.3 ORF............................................................................................................ 63
5.3 Urinair stelsel................................................................................................... 63
5.3.1 Urolithiasis................................................................................................. 63
6 Gezondheid van het ademhalingsstelsel en het cardiovasculair stelsel.................65
6.1 Inleiding........................................................................................................... 65
~2~
,6.2 Circulatoire problemen..................................................................................... 65
6.3 BRD of kalvergriep........................................................................................... 66
6.3.1 BRD oorzaken............................................................................................ 66
6.3.2 Preventie van BRD..................................................................................... 66
6.3.3 IBR............................................................................................................. 66
6.4 Ademhalingsinfecties bij varkens.....................................................................67
6.4.1 Influenza.................................................................................................... 68
6.4.2 APP............................................................................................................. 68
6.4.3 Enzoötische pneumonie............................................................................. 69
6.4.4 PCV-2......................................................................................................... 69
6.4.5 PRRSV of blauwziekte................................................................................ 69
6.4.6 Atrofische rhinitis of snuffelziekte..............................................................69
6.4.7 Conclusie ademhalingsinfecties bij varkens...............................................70
6.4.8 Ademhalingsinfecties bij hobbyvarkens.....................................................70
6.5 Ademhalingsinfecties bij kleine herkauwers en cameliden..............................70
~3~
,1 Voortplantingsstelsel en uiergezondheid
1.1 Gezondheid van het vrouwelijke dier
Gezondheid vrouwelijk dier belangrijk voor kans op bevruchting
Rundvee bedrijven
o Hoogproductieve koeien later insemineren
o Meer inseminaties per bevruchting
1.1.1 Metabole aandoeningen
Stofwisselingsziekten vaak gevolg van negatieve energiebalans
o Zowel bij rund als schaap andere periodes
Bij rund op moment van melkpiek (enkele weken na de partus)
Bij schaap op het einde van de dracht (door sterke groei lammeren)
1.1.1.1 Drachtigheidstoxicose bij de ooi
Drachtigheidstoxicose, drachtigheidstoxaemie (bij het schaap), slepende
melkziekte of ketose
Slepende melkziekte is meest voorkomende metabole aandoening
o Rechtstreeks gevolg van negatieve energiebalans
o Uiteindelijk blijven dieren liggen (zie figuur) en maken fietsbewegingen
Verschijnselen verdwijnen meestal nadat ooi heeft gelammerd
Oorzaak
o Foetussen vragen te veel energie in de laatste
weken
o Ooi kan onvoldoende glucose aanmaken uit voeding
hypoglemie = negatieve energiebalans
o Ooi breekt NEFA’s1 af
te veel NEFA’s geeft leverproblemen
o Lever kan niet volgen met Krebscyclus waardoor cyclus niet geheel wordt
doorlopen ontstaan van ketonen
o Ketonen stapelen op in de lever = leververvetting
toxisch
verminderde eetlust, minder opname van energie = positive
feedbackloop
Gevoeligere dieren: oudere dieren, dieren met meerlingen, veel te vette of veel
te magere dieren
Onderverdeling in 4 groepen
o Primaire drachtigheidstoxicose door onvoeldoende voeder
o “Fat ewe” drachtigheidstoxicose bij te dikke ooien tijdens begin van de
dracht – vetopstapeling in de buik + uitzetten baarmoeder laat te weinig
plaats voor de pens onvoldoende voedselopname
o Extreem lage conditiescore door ondervoeding of lange periodes vasten
o Secundaire drachtigheidstoxicose gevolg van andere aandoening
(bv. worminfecties, rotkreupel, longontstekingen, schurft, …)
1
NEFA’s = Non-Esterified Fatty Acids of vrije vetzuren
~4~
, ~5~
erfdieren
Samenvatting
Hannelore Kriek
HOGESCHOOL GENT
,Inhoud
1 Voortplantingsstelsel en uiergezondheid.................................................................4
1.1 Gezondheid van het vrouwelijke dier.................................................................4
1.1.1 Metabole aandoeningen............................................................................... 4
1.2 Gezondheid van de voortplantingsorganen.......................................................8
1.2.1 Aangeboren afwijkingen aan het geslachtsstelsel bij het rund....................8
1.2.2 FOC: Folliculaire Ovariële Cysten.................................................................8
1.2.3 Abortus........................................................................................................ 8
1.2.4 Verwentelen............................................................................................... 11
1.2.5 Vaginaprolaps of “potlijver”.......................................................................11
1.2.6 Baarmoedertorsie...................................................................................... 11
1.2.7 Baarmoederontsteking............................................................................... 12
1.2.8 Complicaties na keizersnede.....................................................................12
1.3 Uiergezondheid................................................................................................ 13
1.3.1 Mastitis als een multifactoriële aandoening...............................................13
1.3.2 Melkveehouderij......................................................................................... 14
2 Gezondheid van het bewegingsstelsel...................................................................15
2.1 Bewegingsproblemen....................................................................................... 15
2.1.1 Tetanus en Botulisme................................................................................ 15
2.1.2 Stress myopathie of white muscle disease................................................16
2.1.3 Rachitis...................................................................................................... 17
2.2 Klauwgezondheid............................................................................................. 18
2.2.1 Klauwgezondheid bij het rund....................................................................18
2.2.2 Klauwgezondheid bij de kleine herkauwers...............................................29
2.2.3 Klauwverzorging van een hobby-varken....................................................31
3 Gezondheid van het spijsverteringsstelsel.............................................................31
3.1 Inleiding tot het spijsverteringsstelsel..............................................................31
3.2 Slokdarmobstructie.......................................................................................... 34
3.3 Maagzweren..................................................................................................... 35
3.4 Traumatische Reticuloperitonitis......................................................................36
3.5 Neonatale diarree............................................................................................ 37
3.5.1 Diarree bij het jonge kalf............................................................................37
3.5.2 Lammerdiarree.......................................................................................... 39
~1~
, 3.5.3 Neonatale diarree bij biggen......................................................................40
3.6 Speenproblemen bij biggen............................................................................. 41
3.7 Diarree bij volwassen dieren............................................................................ 43
3.7.1 Diarree bij volwassen herkauwers.............................................................43
3.8 Intestinale oorzaken van koliek........................................................................47
3.9 Weeldeziekte bij het schaap............................................................................ 48
3.10 Intoxicaties..................................................................................................... 48
4 Inwendige parasitaire aandoeningen.....................................................................50
4.1 Inleiding tot parasitaire problemen..................................................................50
4.2 Maagdarmnematoden: Ostertagia stertagi bij het rund...................................50
4.2.1 Belangrijke soorten bij kleine herkauwers en cameliden...........................51
4.2.2 Algemene principes van wormbestrijding..................................................52
4.2.3 Weidebeheer bij kleine herkauwers...........................................................52
4.2.4 Monitoring van wormproblemen................................................................54
4.2.5 Behandeling van wormproblemen.............................................................54
4.2.6 De wormsleutel.......................................................................................... 54
4.3 Varkensspoelworm........................................................................................... 55
4.4 Longworm........................................................................................................ 56
4.5 Coccidiose........................................................................................................ 57
4.6 Giardose........................................................................................................... 57
4.7 Leverbot........................................................................................................... 58
5 Gezondheid van de huid en het urinair stelsel.......................................................58
5.1 Ectoparasieten................................................................................................. 58
5.1.1 Schurft....................................................................................................... 58
5.1.2 Ringschurft................................................................................................. 59
5.1.3 Vliegen....................................................................................................... 60
5.2 Niet-parasitaire huidaandoeningen..................................................................62
5.2.1 Zonnebrand............................................................................................... 62
5.2.2 Vlekziekte.................................................................................................. 62
5.2.3 ORF............................................................................................................ 63
5.3 Urinair stelsel................................................................................................... 63
5.3.1 Urolithiasis................................................................................................. 63
6 Gezondheid van het ademhalingsstelsel en het cardiovasculair stelsel.................65
6.1 Inleiding........................................................................................................... 65
~2~
,6.2 Circulatoire problemen..................................................................................... 65
6.3 BRD of kalvergriep........................................................................................... 66
6.3.1 BRD oorzaken............................................................................................ 66
6.3.2 Preventie van BRD..................................................................................... 66
6.3.3 IBR............................................................................................................. 66
6.4 Ademhalingsinfecties bij varkens.....................................................................67
6.4.1 Influenza.................................................................................................... 68
6.4.2 APP............................................................................................................. 68
6.4.3 Enzoötische pneumonie............................................................................. 69
6.4.4 PCV-2......................................................................................................... 69
6.4.5 PRRSV of blauwziekte................................................................................ 69
6.4.6 Atrofische rhinitis of snuffelziekte..............................................................69
6.4.7 Conclusie ademhalingsinfecties bij varkens...............................................70
6.4.8 Ademhalingsinfecties bij hobbyvarkens.....................................................70
6.5 Ademhalingsinfecties bij kleine herkauwers en cameliden..............................70
~3~
,1 Voortplantingsstelsel en uiergezondheid
1.1 Gezondheid van het vrouwelijke dier
Gezondheid vrouwelijk dier belangrijk voor kans op bevruchting
Rundvee bedrijven
o Hoogproductieve koeien later insemineren
o Meer inseminaties per bevruchting
1.1.1 Metabole aandoeningen
Stofwisselingsziekten vaak gevolg van negatieve energiebalans
o Zowel bij rund als schaap andere periodes
Bij rund op moment van melkpiek (enkele weken na de partus)
Bij schaap op het einde van de dracht (door sterke groei lammeren)
1.1.1.1 Drachtigheidstoxicose bij de ooi
Drachtigheidstoxicose, drachtigheidstoxaemie (bij het schaap), slepende
melkziekte of ketose
Slepende melkziekte is meest voorkomende metabole aandoening
o Rechtstreeks gevolg van negatieve energiebalans
o Uiteindelijk blijven dieren liggen (zie figuur) en maken fietsbewegingen
Verschijnselen verdwijnen meestal nadat ooi heeft gelammerd
Oorzaak
o Foetussen vragen te veel energie in de laatste
weken
o Ooi kan onvoldoende glucose aanmaken uit voeding
hypoglemie = negatieve energiebalans
o Ooi breekt NEFA’s1 af
te veel NEFA’s geeft leverproblemen
o Lever kan niet volgen met Krebscyclus waardoor cyclus niet geheel wordt
doorlopen ontstaan van ketonen
o Ketonen stapelen op in de lever = leververvetting
toxisch
verminderde eetlust, minder opname van energie = positive
feedbackloop
Gevoeligere dieren: oudere dieren, dieren met meerlingen, veel te vette of veel
te magere dieren
Onderverdeling in 4 groepen
o Primaire drachtigheidstoxicose door onvoeldoende voeder
o “Fat ewe” drachtigheidstoxicose bij te dikke ooien tijdens begin van de
dracht – vetopstapeling in de buik + uitzetten baarmoeder laat te weinig
plaats voor de pens onvoldoende voedselopname
o Extreem lage conditiescore door ondervoeding of lange periodes vasten
o Secundaire drachtigheidstoxicose gevolg van andere aandoening
(bv. worminfecties, rotkreupel, longontstekingen, schurft, …)
1
NEFA’s = Non-Esterified Fatty Acids of vrije vetzuren
~4~
, ~5~
