Les 1: Organisatie van de zorg in een notendop (26/09/2022)
Inleiding
Gezondheid is een ruim begrip
“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease of
infirmity.”
Een veelgebruikte definitie is die van de wereld gezondheidsorganisatie (zie hierboven). Gezondheid is
ruim, meer dan ziektes en ziekenhuizen, het is gekoppeld aan welzijn. Deze definitie is te ruim, want
welzijn kan gaan over welzijn op het onderwijs, werk. Dit is waarover het gezondheidsrecht niet over gaat.
DUS een afbakening zal van elders komen.
Gezondheid
• Rechtsdomein zonder duidelijke afbakening
o Vooral wanneer we gezondheidsrecht tegenover welzijnsrecht zetten
o Medisch recht?
§ Duidelijker: we kunnen ons iets meer voorstellen.
§ Waar gezondheidsrecht ruimer is, gaat ook over preventieve gezondheidsrecht
• Over de rechtstakken heen
o Publiekrecht
o Privaatrecht
o Strafrecht
=> Waaruit ze principes uitplukken en ten dele daarvan ontwikkeld ze eigen regeling
(patiëntenrecht, uitoefening gezondheidsberoepen), maar vertrouwt zich ook op het
gemeen recht (publieke-private samenwerking, aansprakelijkheid, onwettige uitoefening
van het geneeskunde, beroepsgeheim, slagen en verwondingen).
DUS eigen regelgeving altijd samen lezen met het gemeen recht.
Gezondheidsrecht vs. welzijnsrecht !
• Welzijnsrecht naast gezondheidsrecht
o Op sommige universiteiten/ hogescholen apart gedoceerd
o Op Wikipedia aparte definitie
=> Maakt het verwarrend met de definitie van het WHO.
• Wat is het verschil?
o Gezondheidsrecht: gezondheidsvoorzieningen
o Welzijnsrecht: hoe welzijnsvoorzieningen worden geregeld
1
,! Maar, literatuur geeft antwoord op deze kader:
• Ten eerste gezondheidsrecht is niet louter publiek recht, het bevat ook andere rechtstakken.
Tegenover is het welzijnsrecht niet enkel sociaal recht, het wordt er wel in gekaderd. Het kent ook
privaatrechtelijke, strafrechtelijke als publiekrechtelijke aspecten
• Ten tweede gezondheidsrecht kan ingaan op preventieve aspecten van de gezondheid.
• Ten derde moeten we kijken naar de historiek. Na de 1ste staatshervormingen alles wat medisch
betrof, was federaal gebleven. Terwijl alles wat welzijnsbeleid betrof (woonzorgcentra,
jeugdzorg) dat waren gemeenschapsmateries. Vandaag zijn het de gemeenschappen die heel wat
bevoegdheden hebben binnen het medische.
• Ten vierde in deze artikel wordt er een onderscheid gemaakt. Dat is banaal, want geestelijke
gezondheidszorg valt onder gezondheidsbeleid, maar er zijn veel welzijnsactoren (CAWS) die aan
geestelijke gezondheidsbeleid doen. Ook woonzorgscentra’s behoort tot bijstand aan personen en
is gemeenschapsmaterie, maar de medische zorg die daar verleent wordt, behoort tot het
gezondheidsbeleid.
De zorgdriehoek!
Er zijn 3 actoren met tussenin relaties en in het midden toezicht en handhaving => deze apart bekijken en
altijd in achterhoofd houden!
Patiënt
• Bv.: Partner bij psycholoog en vertelt iets in vertrouwen aan de psycholoog. Hierbij rijst de vraag:
wie is mijn patiënt en bij wie moet ik het beroepsgeheim respecteren? Is het de koppel of de man?
• Bv: Wat is de rechtspositie van minderjarigen, patiënten die niet hun wil kunnen uiten?
Zorgaanbieder
Onderscheid maken tussen individuele beroepsbeoefenaars (artsen, psychologen, kinesisten) en
anderzijds zorgvoorzieningen (instellingen als ziekenhuizen). Binnen die zorgvoorzieningen kan je nog
verder onderscheiden maken.
• Bv: hoe kan je zorg aanbieden, wat is de rechtspersoon die je kan aannemen (met of zonder
winstoogmerk), verschil tussen privaat of publieke ziekenhuis (administratief recht of
contractenrecht van toepassing)?
Overheid
Speelt een dubbele rol:
• wetgever + administratie.
Zorg wordt veel beheerd door de overheid.
• Hoe moet de overheid deze rol invullen? Als machtwaker of processen/ uitkomsten gaan sturen
en meten.
• Wie is de bevoegde overheid? In welke mate speelt het EU-recht een rol?
2
,Relatie zorgverlening
Contractuele of buitencontractuele relatie? Wat zijn de rechten van de personen in deze relatie (wet
patiëntenrecht)? Hoe speelt het aansprakelijkheidsrecht? Wat is kwaliteitsvolle zorg? Bestaat er
zorgplicht?
Relatie zorgsturing
De zorg in België wordt behoorlijk bestuurd.
• De overheid bepaalt aan welke voorwaarden je moet voldoen om arts te zijn
o wet uitoefening gezondheidsberoepen: diploma, visumplichten, erkenningsvereisten, je
mag niet onwettig de geneeskunde mag uitoefenen.
• Ook voor zorgvoorzieningen (= ziekenhuizen) moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen Je
begint niet zomaar aan een ziekenhuis.
o Erkenning + financiering
§ Ook hoe je gaat financieren is een belangrijke vraag (per prestaties, forfait, via
enveloppe, subsidies)
• Hoe speelt het EU-recht een rol: staatsteun en marktwerken.
• Ook programmatie: hoeveel ziekenhuisbedden in een bepaalde regio.
Relatie zorgrecht
• BV:
o Financiering van de gezondheidszorg door de sociale zekerheid.
o In welke mate heeft een patiënt om recht op zorg af te dwingen tav een overheid.
o Kan je de overheid aansprakelijkheid stellen voor wachtlijsten, gebrekkige kwaliteit, de
wijze waarop corona pandemie is aangepakt?
Toezicht en handhaving
= Nagaan of het recht wordt nageleefd.
• Werken we met inspectiediensten of externe accreditaties (NIAS)? Welke toezichtmechanisme?
Controle in de vorm van deontologie (zelfcontrole)?
Bv.: er gaat iets mis in de zorgverlening relatie (medische fout). Gaan we dan naar de REA of maken we
een eigen systeem?
Bv. zorgsturing: gebrekkig kwaliteit door zorgaanbieder/ ziekenhuis voldoet niet aan de
kwaliteitsvereisten, welke bevoegdheden geven aan de deontologische organen.
Kwaliteitswet in de zorg: zorgsturing (OH bepaald kwaliteit van de zorgaanbieder) + zorgverlening
De onlosmakelijke band met sociale zekerheid
De huidige financiering staat onder druk, onder meer omdat het BFM niet toereikend zou zijn en de
financiering van de medische activiteit onvoldoende transparant is en tot overconsumptie kan leiden.
Inmiddels heeft de bevoegde minister Frank Vandenbroucke de hervorming van de
ziekenhuisfinanciering ingezet. De kernpunten zijn:
- Minder aanzetten tot overconsumptie en meer inzetten op gezondheid
- Minder complexiteit en meer transparantie
- Minder concurrentie en meer samenwerking: naburige ziekenhuizen verenigen in lokale
netwerken, investeringen te delen en taakverdeling bevorderen.
- Minder supplementen en meer tariefzekerheid: vaststaand forfaitair bedrag, geen overbodige
overnachtingen, plafonds op ereloonsupplementen
ZIE TEKST
3
, De zorgdriehoek is ook een verzekeringsdriehoek
België kiest voor een sociale verzekeringssysteem, voor het financieren van het gezondheidsrecht. Dus
wie werkt en RSZ-bijdragen betaalt is sociaal verzekerd en kan vervolgens genieten van prestaties uit de
sociale zekerheid, wanneer er een risico zich voordoet (medische kosten). Dus we betrekken de overheid
(centrale rol).
• Bismarckiaanse systeem: wie werkt
o Veel gaten, ook vallen mensen die niet werken
§ Bv. Studenten, houders van leefloon, …
• Beveridgiaanse benadering:
o Gezondheidszorg is gefinancierd met belastinginkomsten en verleent vervolgens
overheid gefinancierde zorg uit aan iedere Brit (VK)
§ <-> VS: zijn er private verzekeringen voor betaalbare gezondheidszorg
De sociaal verzekerde patiënt!
Volgens ziekteverzekeringswet, geniet de sociaal verzekerde patiënt van deze systeem, daarbij zijn er 2
categorieën:
• Rechthebbenden
o Werknemers/ ambtenaren
o Zelfstandigen
o Gelijkgestelden (met/ zonder bijdrage)
§ Bv. studenten die niet meer ten laste zijn van hun ouders, werklozen,
arbeidsongeschikten, personen onder leefloon.
• Personen ten laste
o = studenten ten laste van hun ouders (geen rechthebbende in de ziekteverzekering)
DOEL: zo veel mogelijk sociaal verzekerden!
• Zoveel mogelijk openstellen aan iedereen, omdat de overheid dit als een basisverzekering ziet.
• Als je uit de boot valt, kan je nog altijd terug bij de maatschappelijke dienstverlening van de
OCMW.
De overheid!
• RIZIV
o Parastatale
o Eigen rechtspersoonlijkheid en bestuurlijke autonomie
o Beheer en controle
§ Krijgt RSZ-bijdrage binnen en zal die gebruiken voor
terugbetalingen (doen niet zelf, maar de ziekenfondsen)
• Ziekenfondsen
o Privaatrechtelijke organen
o Uitvoerend orgaan (terugbetaling)
=> Kosten worden gedragen door de overheid via de RSZ-bijdrage
De zorgaanbieder
• Zorgverstrekker
o Kwalificatie en erkenning!
• Zorginstelling
4
Inleiding
Gezondheid is een ruim begrip
“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease of
infirmity.”
Een veelgebruikte definitie is die van de wereld gezondheidsorganisatie (zie hierboven). Gezondheid is
ruim, meer dan ziektes en ziekenhuizen, het is gekoppeld aan welzijn. Deze definitie is te ruim, want
welzijn kan gaan over welzijn op het onderwijs, werk. Dit is waarover het gezondheidsrecht niet over gaat.
DUS een afbakening zal van elders komen.
Gezondheid
• Rechtsdomein zonder duidelijke afbakening
o Vooral wanneer we gezondheidsrecht tegenover welzijnsrecht zetten
o Medisch recht?
§ Duidelijker: we kunnen ons iets meer voorstellen.
§ Waar gezondheidsrecht ruimer is, gaat ook over preventieve gezondheidsrecht
• Over de rechtstakken heen
o Publiekrecht
o Privaatrecht
o Strafrecht
=> Waaruit ze principes uitplukken en ten dele daarvan ontwikkeld ze eigen regeling
(patiëntenrecht, uitoefening gezondheidsberoepen), maar vertrouwt zich ook op het
gemeen recht (publieke-private samenwerking, aansprakelijkheid, onwettige uitoefening
van het geneeskunde, beroepsgeheim, slagen en verwondingen).
DUS eigen regelgeving altijd samen lezen met het gemeen recht.
Gezondheidsrecht vs. welzijnsrecht !
• Welzijnsrecht naast gezondheidsrecht
o Op sommige universiteiten/ hogescholen apart gedoceerd
o Op Wikipedia aparte definitie
=> Maakt het verwarrend met de definitie van het WHO.
• Wat is het verschil?
o Gezondheidsrecht: gezondheidsvoorzieningen
o Welzijnsrecht: hoe welzijnsvoorzieningen worden geregeld
1
,! Maar, literatuur geeft antwoord op deze kader:
• Ten eerste gezondheidsrecht is niet louter publiek recht, het bevat ook andere rechtstakken.
Tegenover is het welzijnsrecht niet enkel sociaal recht, het wordt er wel in gekaderd. Het kent ook
privaatrechtelijke, strafrechtelijke als publiekrechtelijke aspecten
• Ten tweede gezondheidsrecht kan ingaan op preventieve aspecten van de gezondheid.
• Ten derde moeten we kijken naar de historiek. Na de 1ste staatshervormingen alles wat medisch
betrof, was federaal gebleven. Terwijl alles wat welzijnsbeleid betrof (woonzorgcentra,
jeugdzorg) dat waren gemeenschapsmateries. Vandaag zijn het de gemeenschappen die heel wat
bevoegdheden hebben binnen het medische.
• Ten vierde in deze artikel wordt er een onderscheid gemaakt. Dat is banaal, want geestelijke
gezondheidszorg valt onder gezondheidsbeleid, maar er zijn veel welzijnsactoren (CAWS) die aan
geestelijke gezondheidsbeleid doen. Ook woonzorgscentra’s behoort tot bijstand aan personen en
is gemeenschapsmaterie, maar de medische zorg die daar verleent wordt, behoort tot het
gezondheidsbeleid.
De zorgdriehoek!
Er zijn 3 actoren met tussenin relaties en in het midden toezicht en handhaving => deze apart bekijken en
altijd in achterhoofd houden!
Patiënt
• Bv.: Partner bij psycholoog en vertelt iets in vertrouwen aan de psycholoog. Hierbij rijst de vraag:
wie is mijn patiënt en bij wie moet ik het beroepsgeheim respecteren? Is het de koppel of de man?
• Bv: Wat is de rechtspositie van minderjarigen, patiënten die niet hun wil kunnen uiten?
Zorgaanbieder
Onderscheid maken tussen individuele beroepsbeoefenaars (artsen, psychologen, kinesisten) en
anderzijds zorgvoorzieningen (instellingen als ziekenhuizen). Binnen die zorgvoorzieningen kan je nog
verder onderscheiden maken.
• Bv: hoe kan je zorg aanbieden, wat is de rechtspersoon die je kan aannemen (met of zonder
winstoogmerk), verschil tussen privaat of publieke ziekenhuis (administratief recht of
contractenrecht van toepassing)?
Overheid
Speelt een dubbele rol:
• wetgever + administratie.
Zorg wordt veel beheerd door de overheid.
• Hoe moet de overheid deze rol invullen? Als machtwaker of processen/ uitkomsten gaan sturen
en meten.
• Wie is de bevoegde overheid? In welke mate speelt het EU-recht een rol?
2
,Relatie zorgverlening
Contractuele of buitencontractuele relatie? Wat zijn de rechten van de personen in deze relatie (wet
patiëntenrecht)? Hoe speelt het aansprakelijkheidsrecht? Wat is kwaliteitsvolle zorg? Bestaat er
zorgplicht?
Relatie zorgsturing
De zorg in België wordt behoorlijk bestuurd.
• De overheid bepaalt aan welke voorwaarden je moet voldoen om arts te zijn
o wet uitoefening gezondheidsberoepen: diploma, visumplichten, erkenningsvereisten, je
mag niet onwettig de geneeskunde mag uitoefenen.
• Ook voor zorgvoorzieningen (= ziekenhuizen) moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen Je
begint niet zomaar aan een ziekenhuis.
o Erkenning + financiering
§ Ook hoe je gaat financieren is een belangrijke vraag (per prestaties, forfait, via
enveloppe, subsidies)
• Hoe speelt het EU-recht een rol: staatsteun en marktwerken.
• Ook programmatie: hoeveel ziekenhuisbedden in een bepaalde regio.
Relatie zorgrecht
• BV:
o Financiering van de gezondheidszorg door de sociale zekerheid.
o In welke mate heeft een patiënt om recht op zorg af te dwingen tav een overheid.
o Kan je de overheid aansprakelijkheid stellen voor wachtlijsten, gebrekkige kwaliteit, de
wijze waarop corona pandemie is aangepakt?
Toezicht en handhaving
= Nagaan of het recht wordt nageleefd.
• Werken we met inspectiediensten of externe accreditaties (NIAS)? Welke toezichtmechanisme?
Controle in de vorm van deontologie (zelfcontrole)?
Bv.: er gaat iets mis in de zorgverlening relatie (medische fout). Gaan we dan naar de REA of maken we
een eigen systeem?
Bv. zorgsturing: gebrekkig kwaliteit door zorgaanbieder/ ziekenhuis voldoet niet aan de
kwaliteitsvereisten, welke bevoegdheden geven aan de deontologische organen.
Kwaliteitswet in de zorg: zorgsturing (OH bepaald kwaliteit van de zorgaanbieder) + zorgverlening
De onlosmakelijke band met sociale zekerheid
De huidige financiering staat onder druk, onder meer omdat het BFM niet toereikend zou zijn en de
financiering van de medische activiteit onvoldoende transparant is en tot overconsumptie kan leiden.
Inmiddels heeft de bevoegde minister Frank Vandenbroucke de hervorming van de
ziekenhuisfinanciering ingezet. De kernpunten zijn:
- Minder aanzetten tot overconsumptie en meer inzetten op gezondheid
- Minder complexiteit en meer transparantie
- Minder concurrentie en meer samenwerking: naburige ziekenhuizen verenigen in lokale
netwerken, investeringen te delen en taakverdeling bevorderen.
- Minder supplementen en meer tariefzekerheid: vaststaand forfaitair bedrag, geen overbodige
overnachtingen, plafonds op ereloonsupplementen
ZIE TEKST
3
, De zorgdriehoek is ook een verzekeringsdriehoek
België kiest voor een sociale verzekeringssysteem, voor het financieren van het gezondheidsrecht. Dus
wie werkt en RSZ-bijdragen betaalt is sociaal verzekerd en kan vervolgens genieten van prestaties uit de
sociale zekerheid, wanneer er een risico zich voordoet (medische kosten). Dus we betrekken de overheid
(centrale rol).
• Bismarckiaanse systeem: wie werkt
o Veel gaten, ook vallen mensen die niet werken
§ Bv. Studenten, houders van leefloon, …
• Beveridgiaanse benadering:
o Gezondheidszorg is gefinancierd met belastinginkomsten en verleent vervolgens
overheid gefinancierde zorg uit aan iedere Brit (VK)
§ <-> VS: zijn er private verzekeringen voor betaalbare gezondheidszorg
De sociaal verzekerde patiënt!
Volgens ziekteverzekeringswet, geniet de sociaal verzekerde patiënt van deze systeem, daarbij zijn er 2
categorieën:
• Rechthebbenden
o Werknemers/ ambtenaren
o Zelfstandigen
o Gelijkgestelden (met/ zonder bijdrage)
§ Bv. studenten die niet meer ten laste zijn van hun ouders, werklozen,
arbeidsongeschikten, personen onder leefloon.
• Personen ten laste
o = studenten ten laste van hun ouders (geen rechthebbende in de ziekteverzekering)
DOEL: zo veel mogelijk sociaal verzekerden!
• Zoveel mogelijk openstellen aan iedereen, omdat de overheid dit als een basisverzekering ziet.
• Als je uit de boot valt, kan je nog altijd terug bij de maatschappelijke dienstverlening van de
OCMW.
De overheid!
• RIZIV
o Parastatale
o Eigen rechtspersoonlijkheid en bestuurlijke autonomie
o Beheer en controle
§ Krijgt RSZ-bijdrage binnen en zal die gebruiken voor
terugbetalingen (doen niet zelf, maar de ziekenfondsen)
• Ziekenfondsen
o Privaatrechtelijke organen
o Uitvoerend orgaan (terugbetaling)
=> Kosten worden gedragen door de overheid via de RSZ-bijdrage
De zorgaanbieder
• Zorgverstrekker
o Kwalificatie en erkenning!
• Zorginstelling
4
