Justitieel Welzijnswerk – Deel Dehasque – Deel 1: het
justitiële werkterrein
Hoofdstuk 1: Inleidende begrippen
Wat is criminologie?
Criminologie is een wetenschappelijke studie die…
- Regels en normen in samenleving doet in stand komen
- Overtredingen van deze regels en normen
- Het waarom van de overtreding (zie H2)
- De reactie op de overtreding (zie deel Smolders)
- De effecten van die reactie (zie H3)
- Bestuderen van gedragingen (gedrag dat als schadelijk wordt gezien)
- = ontmoetingswetenschap
= Mechanismen van formele en informele sociale controle ter bescherming van de
heersende openbare orde
De criminologie wil…
- Objectieve informatie verschaffen
- Bijdragen aan de objectiviteit van de strafrechtelijke oordeelsvorming
- Komen tot een effectievere en meer humane aanpak van criminaliteitsproblemen
o Door informatie te verschaffen aan bv. politie, hulpverleners over de
achtergronden van crimineel gedrag, de effecten ervan op slachtoffers en de
effecten van straffen op daders en slachtoffers
Er wordt van criminologie verwacht dat zijn oplossingen aandraagt voor problemen van
criminaliteit. kan pas bij goed onderbouwde en uitgewerkte theoretische
wetenschappelijke inzichten & wijze waarop my hierop reageert. Een theorie is dus
essentieel voor de criminologie
Aspect maatschappij werd belangrijk: aandachtsveld criminologen van individu (de
delinquent) naar samenlevingsverschijnselen (samenleving en delinquentie)
Het strafrecht
Strafrecht = bepaalt de grenzen van wat in een bepaalde maatschappij toelaatbaar en niet-
toelaatbaar is (welke gedragingen zijn aanvaardbaar en welke niet)
Sanctioneert diegenen die de regels overtreden
Het strafrecht heeft een normerende functie (= het bestuursrecht geeft regels waaraan het
bestuur zich bij de uitoefening van bevoegdheden moet houden.)
,Het strafrecht heeft een bewarende of conserverende functie (= Het moet dan de
rechtsgoederen beschermen die als belangrijk worden beschouwd in een bepaalde
samenleving (bv persoonlijke vrijheid, eigendomsrecht, …).
Onder strafrecht in de ruime zin wordt het geheel van rechtsregels verstaan:
Die bepalen onder welke voorwaarden en voor welke gedragingen (misdrijven)
specifieke sancties (strafrechtelijke sancties) kunnen opgelegd en uitgevoerd worden
Die voorschrijven waarin deze gedragingen en sancties bestaan
Die voorschrijven op welke wijze, het recht om voor deze gedragingen sancties op te
leggen en uit te voeren, moet worden uitgeoefend door de daartoe bevoegde
organen.
Dit strafrecht in de ruime zin omvat zowel het materieel als het formele strafrecht
MATERIEEL STRAFRECHT FORMEEL STRAFRECHT
Of eigenlijke strafrecht Of strafvordering
Of strafprocesrecht
= het geheel van regels die bepalen welke = het geheel van regels die:
handelingen strafbaar zijn en welke - De opsporing, het gerechtelijk
strafrechtelijke sancties er opgelegd kunnen onderzoek, de vervolging en de
worden. berechting van misdrijven
beheersen.
- De bevoegdheid en de inrichting van
de publiekrechtelijke organen die
ermee belast zijn beheersen.
Kenmerken van het strafrecht in ruime zin:
1) Het strafrecht is legaal recht – het legaliteitsbeginsel
Het strafrecht kan slechts gelden voor zover het door de bevoegde wetgever als geschreven
recht is uitgevaardigd.
Gewoonten en gebruiken kunnen niet leiden tot bestraffing.
2) Het strafrecht is publiek recht
Het strafrecht wil de my beveiligen en stelt dus de dader van een strafbaar omschreven feit
tegenover de gemeenschap die de beschermer is van het algemene belang.
,De gemeenschap, met name de respectievelijke overheden (staat, gemeenschappen,
gewest, provincie, gemeente) bepaalt bij middel van wetten, decreten, ordonnanties en
besluiten wat strafbaar is.
Ook de uitvoering en de vervolging zijn in handen van de overheid. Dit om te vermijden dat
burgers het recht in eigen hand nemen, en het principe “oog om oog, tand om tand”
hanteren.
3) Het strafrecht is sanctierecht
Strafrecht houdt zich bezig met het sanctioneren van de inbreuken op de gestelde normen.
In de klassieke opvatting is deze sanctie een straf, toebrengen van een leed (met oog op
repressie tegen dader en preventie (afschrikking))
Meer recentere opvattingen nu (zie deel Smolders)
Criminologie en strafrecht
2 visies:
1. Criminologie in dienst van de strafrechtspleging
Bestudeert dat gedrag dat door het strafrecht als delinquent wordt
omgeschreven.
Hier zoekt criminoloog naar verklaringen van strafbaar gedrag + overtuiging dat
gedragsproblemen kunnen worden aangepakt door straffen en maatregelen
=Gezagsgetrouwe criminologie (ten dienste van de overheid)
2. Criminologie vanuit een politiserend perspectief
Kritische studie vd definiëring van als delinquent omschreven gedrag en de
reacties erop
(Hoe wordt afwijkend gedrag gedefinieerd? Wat is de rol van het beleid? Welke rol
spelen de strafgerechten?...)
, Het praktijkbelang van de criminologie toont zich op 3 terreinen:
1. Strafbaarstelling: welk gedrag stellen we strafbaar?
In onze sl is er een strafwet die aangeeft wat kan & niet kan, wat wordt vervolgd en
gesanctioneerd. Niet altijd zo geweest & verschil in gebieden en manier van
straffen
2. Strafrechtsbedeling: werking strafgerechten (vonnisbeleid, seponeringsbeleid,
strafuitvoeringsbeleid, …)
Hier gaat aandacht naar organisatie, bevoegdheden en functioneren van de
strafgerechten. Door hiernaar te kijken kan men conclusies trekken over de praktijk.
3. Delinquentiebeheersing: hoe criminaliteit terugdringen?
Repressieve aanpak
• = Nadruk op bestraffen van ongewenste gedragingen
Preventieve aanpak
• = Voorkomen van situaties
Proactieve aanpak
• = Zoeken naar oplossingen gebaseerd op een vertrouwelijk contact met de
maatschappelijk kwetsbare groepen (+ met oog op bevorderen van
maatschappelijke participatie (=emancipatorisch werken))
Bv versoepeling abortuswetgeving wettelijke uitbreiding van abortus van 12 weken naar
18 weken.
Een goed welzijnsbeleid werkt ook preventief!
Hoe past welzijn in dit verhaal?
• Heel wat raakvlakken tussen welzijn en justitie.
• Twee maatschappelijke reacties op dezelfde fenomenen.
• Criminaliteit veroorzaakt onwelzijn maar is vaak ook het gevolg van onwelzijn.
• Delinquent gedrag is vaak veroorzaakt door welzijnsproblemen ten gevolge van het
ontbreken, verbreken of tekortschieten van persoonlijke en maatschappelijke
verbindingen. Verbindend werken is dus belangrijk (krachtlijn SSW).
justitiële werkterrein
Hoofdstuk 1: Inleidende begrippen
Wat is criminologie?
Criminologie is een wetenschappelijke studie die…
- Regels en normen in samenleving doet in stand komen
- Overtredingen van deze regels en normen
- Het waarom van de overtreding (zie H2)
- De reactie op de overtreding (zie deel Smolders)
- De effecten van die reactie (zie H3)
- Bestuderen van gedragingen (gedrag dat als schadelijk wordt gezien)
- = ontmoetingswetenschap
= Mechanismen van formele en informele sociale controle ter bescherming van de
heersende openbare orde
De criminologie wil…
- Objectieve informatie verschaffen
- Bijdragen aan de objectiviteit van de strafrechtelijke oordeelsvorming
- Komen tot een effectievere en meer humane aanpak van criminaliteitsproblemen
o Door informatie te verschaffen aan bv. politie, hulpverleners over de
achtergronden van crimineel gedrag, de effecten ervan op slachtoffers en de
effecten van straffen op daders en slachtoffers
Er wordt van criminologie verwacht dat zijn oplossingen aandraagt voor problemen van
criminaliteit. kan pas bij goed onderbouwde en uitgewerkte theoretische
wetenschappelijke inzichten & wijze waarop my hierop reageert. Een theorie is dus
essentieel voor de criminologie
Aspect maatschappij werd belangrijk: aandachtsveld criminologen van individu (de
delinquent) naar samenlevingsverschijnselen (samenleving en delinquentie)
Het strafrecht
Strafrecht = bepaalt de grenzen van wat in een bepaalde maatschappij toelaatbaar en niet-
toelaatbaar is (welke gedragingen zijn aanvaardbaar en welke niet)
Sanctioneert diegenen die de regels overtreden
Het strafrecht heeft een normerende functie (= het bestuursrecht geeft regels waaraan het
bestuur zich bij de uitoefening van bevoegdheden moet houden.)
,Het strafrecht heeft een bewarende of conserverende functie (= Het moet dan de
rechtsgoederen beschermen die als belangrijk worden beschouwd in een bepaalde
samenleving (bv persoonlijke vrijheid, eigendomsrecht, …).
Onder strafrecht in de ruime zin wordt het geheel van rechtsregels verstaan:
Die bepalen onder welke voorwaarden en voor welke gedragingen (misdrijven)
specifieke sancties (strafrechtelijke sancties) kunnen opgelegd en uitgevoerd worden
Die voorschrijven waarin deze gedragingen en sancties bestaan
Die voorschrijven op welke wijze, het recht om voor deze gedragingen sancties op te
leggen en uit te voeren, moet worden uitgeoefend door de daartoe bevoegde
organen.
Dit strafrecht in de ruime zin omvat zowel het materieel als het formele strafrecht
MATERIEEL STRAFRECHT FORMEEL STRAFRECHT
Of eigenlijke strafrecht Of strafvordering
Of strafprocesrecht
= het geheel van regels die bepalen welke = het geheel van regels die:
handelingen strafbaar zijn en welke - De opsporing, het gerechtelijk
strafrechtelijke sancties er opgelegd kunnen onderzoek, de vervolging en de
worden. berechting van misdrijven
beheersen.
- De bevoegdheid en de inrichting van
de publiekrechtelijke organen die
ermee belast zijn beheersen.
Kenmerken van het strafrecht in ruime zin:
1) Het strafrecht is legaal recht – het legaliteitsbeginsel
Het strafrecht kan slechts gelden voor zover het door de bevoegde wetgever als geschreven
recht is uitgevaardigd.
Gewoonten en gebruiken kunnen niet leiden tot bestraffing.
2) Het strafrecht is publiek recht
Het strafrecht wil de my beveiligen en stelt dus de dader van een strafbaar omschreven feit
tegenover de gemeenschap die de beschermer is van het algemene belang.
,De gemeenschap, met name de respectievelijke overheden (staat, gemeenschappen,
gewest, provincie, gemeente) bepaalt bij middel van wetten, decreten, ordonnanties en
besluiten wat strafbaar is.
Ook de uitvoering en de vervolging zijn in handen van de overheid. Dit om te vermijden dat
burgers het recht in eigen hand nemen, en het principe “oog om oog, tand om tand”
hanteren.
3) Het strafrecht is sanctierecht
Strafrecht houdt zich bezig met het sanctioneren van de inbreuken op de gestelde normen.
In de klassieke opvatting is deze sanctie een straf, toebrengen van een leed (met oog op
repressie tegen dader en preventie (afschrikking))
Meer recentere opvattingen nu (zie deel Smolders)
Criminologie en strafrecht
2 visies:
1. Criminologie in dienst van de strafrechtspleging
Bestudeert dat gedrag dat door het strafrecht als delinquent wordt
omgeschreven.
Hier zoekt criminoloog naar verklaringen van strafbaar gedrag + overtuiging dat
gedragsproblemen kunnen worden aangepakt door straffen en maatregelen
=Gezagsgetrouwe criminologie (ten dienste van de overheid)
2. Criminologie vanuit een politiserend perspectief
Kritische studie vd definiëring van als delinquent omschreven gedrag en de
reacties erop
(Hoe wordt afwijkend gedrag gedefinieerd? Wat is de rol van het beleid? Welke rol
spelen de strafgerechten?...)
, Het praktijkbelang van de criminologie toont zich op 3 terreinen:
1. Strafbaarstelling: welk gedrag stellen we strafbaar?
In onze sl is er een strafwet die aangeeft wat kan & niet kan, wat wordt vervolgd en
gesanctioneerd. Niet altijd zo geweest & verschil in gebieden en manier van
straffen
2. Strafrechtsbedeling: werking strafgerechten (vonnisbeleid, seponeringsbeleid,
strafuitvoeringsbeleid, …)
Hier gaat aandacht naar organisatie, bevoegdheden en functioneren van de
strafgerechten. Door hiernaar te kijken kan men conclusies trekken over de praktijk.
3. Delinquentiebeheersing: hoe criminaliteit terugdringen?
Repressieve aanpak
• = Nadruk op bestraffen van ongewenste gedragingen
Preventieve aanpak
• = Voorkomen van situaties
Proactieve aanpak
• = Zoeken naar oplossingen gebaseerd op een vertrouwelijk contact met de
maatschappelijk kwetsbare groepen (+ met oog op bevorderen van
maatschappelijke participatie (=emancipatorisch werken))
Bv versoepeling abortuswetgeving wettelijke uitbreiding van abortus van 12 weken naar
18 weken.
Een goed welzijnsbeleid werkt ook preventief!
Hoe past welzijn in dit verhaal?
• Heel wat raakvlakken tussen welzijn en justitie.
• Twee maatschappelijke reacties op dezelfde fenomenen.
• Criminaliteit veroorzaakt onwelzijn maar is vaak ook het gevolg van onwelzijn.
• Delinquent gedrag is vaak veroorzaakt door welzijnsproblemen ten gevolge van het
ontbreken, verbreken of tekortschieten van persoonlijke en maatschappelijke
verbindingen. Verbindend werken is dus belangrijk (krachtlijn SSW).
