Oncologie
Week 5
Cel deling
• Cellen ontstaan uit andere cellen door celdeling
• Celcyclus = cyclus van duplicatie van celmateriaal en celdeling
• Tijdens de celcyclus wordt:
• DNA gerepliceerd en verdeeld over twee dochtercellen
• Macromoleculen en organellen gedupliceerd
• De grootte van de cel verdubbeld
Overzicht celcyclus
• M fase (zichtbaar onder de microscoop)
• Mitose: kerndeling
• Cytokinese: tweedeling van de cel
• Interfase (periode tussen twee M fasen)
• G1 fase
• Interval tussen M en S fase —> celgroei, dupliceren cel inhoudt, monitoren omgeving,
voorbereiding op de S fase, beslissingspunten (wel of niet doorgaan?)
• S (synthese fase): DNA replicatie
• G2 fase
• Interval tussen S en M fase —> celgroei, dupliceren cel inhoud, monitoren omgeving,
voorbereiding op de M fase, beslissingspunten (wel of niet doorgaan?)
1
,Cel cyclus controle systeem
• Garandeert dat alle processen van de cel cyclus in een bepaalde volgorde
plaatsvinden.
• Garandeert dat elk proces is afgerond voordat het volgende begint.
• Drie controle punten (checkpoints) geven feedback over het verloop van de
cel cyclus.
G2 checkpoint: DNA replicatie voltooid, geen DNA schade?
Checkpoint tijdens mitose: correcte binding aan chromosomen aan het
mitotisch spoelfiguur?
G1 checkpoint: gunstige omgeving (voedingsstoffen en signalen) voor celdeling?
*G1 checkpoint is belangrijk in de regulatie van cel aantallen.
Cdks en cyclines
• Cel cyclus controle uitgevoerd door Cdks (eiwit kinases) en cyclinen
• Cdks (cyclin dependent protein kinases) worden cyclisch ge(in)activeert
—> Cdks zijn alleen actief in bepaalde periodes van de celcyclus.
• Cyclinen zetten Cdks ‘aan’ en ‘uit’.
•Cyclinen hebben geen enzymatische
activiteit
•Cyclinen binden Cdks —> nodig voor
activiteit Cdks (vandaar: cyclin dependent
protein kinases)
2
,Cyclin - cdk complexen
• Er zijn verschillende cyclinen en Cdks die verschillende stappen in de celcyclus stimuleren.
DNA schade controle punt (G2) door p53 en p21
SV40 large T antigen leidt tot ontdekking p53
• Het virale large T antigen coprecipiteert (en gaat dus interactie aan met) een eiwit van 53 kD =
p53
• p53 bewaakt de genetische huishouding van een cel en is daarmee een enorm belangrijk tumor
suppressor gen.
Verschillende virale oncogenen binden aan p53 en pRb en schakelen dit uit!!
3
, p53 mutaties komen in zeer veel tumor typen voor
WT p53 remt tumorgroei
Maar verschillende p53 mutaties doen dat veel minder
Te zien is dat een punt mutatie een groter (negatief) effect heeft op p53 functie dan een deletie.
4
Week 5
Cel deling
• Cellen ontstaan uit andere cellen door celdeling
• Celcyclus = cyclus van duplicatie van celmateriaal en celdeling
• Tijdens de celcyclus wordt:
• DNA gerepliceerd en verdeeld over twee dochtercellen
• Macromoleculen en organellen gedupliceerd
• De grootte van de cel verdubbeld
Overzicht celcyclus
• M fase (zichtbaar onder de microscoop)
• Mitose: kerndeling
• Cytokinese: tweedeling van de cel
• Interfase (periode tussen twee M fasen)
• G1 fase
• Interval tussen M en S fase —> celgroei, dupliceren cel inhoudt, monitoren omgeving,
voorbereiding op de S fase, beslissingspunten (wel of niet doorgaan?)
• S (synthese fase): DNA replicatie
• G2 fase
• Interval tussen S en M fase —> celgroei, dupliceren cel inhoud, monitoren omgeving,
voorbereiding op de M fase, beslissingspunten (wel of niet doorgaan?)
1
,Cel cyclus controle systeem
• Garandeert dat alle processen van de cel cyclus in een bepaalde volgorde
plaatsvinden.
• Garandeert dat elk proces is afgerond voordat het volgende begint.
• Drie controle punten (checkpoints) geven feedback over het verloop van de
cel cyclus.
G2 checkpoint: DNA replicatie voltooid, geen DNA schade?
Checkpoint tijdens mitose: correcte binding aan chromosomen aan het
mitotisch spoelfiguur?
G1 checkpoint: gunstige omgeving (voedingsstoffen en signalen) voor celdeling?
*G1 checkpoint is belangrijk in de regulatie van cel aantallen.
Cdks en cyclines
• Cel cyclus controle uitgevoerd door Cdks (eiwit kinases) en cyclinen
• Cdks (cyclin dependent protein kinases) worden cyclisch ge(in)activeert
—> Cdks zijn alleen actief in bepaalde periodes van de celcyclus.
• Cyclinen zetten Cdks ‘aan’ en ‘uit’.
•Cyclinen hebben geen enzymatische
activiteit
•Cyclinen binden Cdks —> nodig voor
activiteit Cdks (vandaar: cyclin dependent
protein kinases)
2
,Cyclin - cdk complexen
• Er zijn verschillende cyclinen en Cdks die verschillende stappen in de celcyclus stimuleren.
DNA schade controle punt (G2) door p53 en p21
SV40 large T antigen leidt tot ontdekking p53
• Het virale large T antigen coprecipiteert (en gaat dus interactie aan met) een eiwit van 53 kD =
p53
• p53 bewaakt de genetische huishouding van een cel en is daarmee een enorm belangrijk tumor
suppressor gen.
Verschillende virale oncogenen binden aan p53 en pRb en schakelen dit uit!!
3
, p53 mutaties komen in zeer veel tumor typen voor
WT p53 remt tumorgroei
Maar verschillende p53 mutaties doen dat veel minder
Te zien is dat een punt mutatie een groter (negatief) effect heeft op p53 functie dan een deletie.
4
