Arbeidsrecht
1. Inleiding
1.1. Arbeidsrecht: een onderdeel van de ‘sociale wetgeving’
Doel:
- Bescherming van belangen van de werknemers
- Bevorderen van hun welzijn
Sociale zekerheid = het geheel van sociale voorzieningen, maatregelen en
instellingen die bestaanszekerheid garanderen.
Arbeidsrecht = het geheel van rechtsregels (= wetten, KB’s, cao’s) dat de
verhoudingen regelt tussen werkgevers en werknemers, zowel individueel
als collectief.
Beschermingswetten = beschermen de werknemer
Vb.: wet op de arbeidsovereenkomsten, arbeidswet
Sociale verzekeringswetten = waarborgen het inkomen van de werknemer
Vb.: wet op arbeidsongevallen, pensioenwet
Sociale wetgeving:
- Arbeidsrecht
- Socialezekerheidsrecht
- Wetgeving omtrent minimumvoorzieningen (zoals leefloon)
1.2. Bronnen van het arbeidsrecht
Internationale rechtsbronnen:
- Bilaterale verdragen:
o Verdrag tussen België en 1 ander land
o Regels van toepassing op werknemers afkomstig uit het ene
land die in het andere land gaan werken
- Multilaterale verdragen en instellingen
o Internationale Arbeidsorganisatie (IAO)
o Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling
(OESO)
o Raad van Europa
o Internationale vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)
o De Benelux Unie
Europese Unie het belangrijkst
1
, Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen:
1. Dwingende bepalingen van de wet
2. Algemeen verbindend verklaarde cao’s
3. Niet algemeen verbindend verklaarde cao’s wanneer de werkgever
lid is van een organisatie die de cao ondertekend heeft of de cao zelf
ondertekende
4. Geschreven individuele arbeidsovereenkomst
5. Niet algemeen verbindend verklaarde cao waarbij de werkgever (die
de cao niet ondertekende of geen lid is van een ondertekende
organisatie) behoort tot het ressort van het PC
6. Arbeidsreglement
7. Aanvullende bepalingen van de wet
8. Mondelinge individuele arbeidsovereenkomst
9. Gebruik
Interpretatie van deze hiërarchie?
Een lagere norm mag slechts afwijken van een hogere norm als
o Hij hiermee niet strijdig is
o Of de rechten van de werknemer vermindert
o Of zijn plichten verzwaard
2. Algemene bepalingen van de
arbeidsovereenkomstenwet
2.1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
Arbeidsovereenkomst:
- Een wederkerige overeenkomst <-> eenzijdig statuut
(ambtenaar)
- Voor het verrichten van arbeid <-> volgen van opleiding
(leerovereenkomst)
- Tegen loon <-> onkostenvergoeding (vrijwilligerswerk)
- Onder gezag van een werkgever <-> geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)
Het ondergeschikte verband
- Gezagsrelatie tussen werkgever en werknemer
- Gezagsrelatie staat onafhankelijkheid bij de uitvoering van de
arbeidsovereenkomst niet in de weg
- Ook tussen gehuwden, familieleden of concubanten kan een
gezagsrelatie bestaan
2
,Schijnzelfstandigen – pseudowerkers
- Werkgevers proberen sociale bijdragen door werknemers te
ontlopen
- Zelfstandigen proberen te profiteren van de sociale zekerheid voor
werknemers
De arbeidsrelatieswet
- Poging van de werkgever om duidelijkheid te scheppen in de
problematiek rond schrijnzelfstandigen
- Criteria om uit te maken of iemand zelfstandige dan wel werknemer
is:
o Neutrale criteria: puur vormelijke elementen
o Algemene criteria: wil van de partijen, vrijheid van
organisatie van de werktijd en van organisatie van het werk,
mogelijkheid tot hiërarchische controle
o Specifieke criteria: voor bepaalde sectoren bij KB bepaald:
weerlegbaar wettelijk vermoeden van bestaan van een
arbeidsovereenkomst
o Mogelijkheid voor belanghebbenden om een beroep te doen op
Administratieve Comissie ter regelijk van de
Arbeidsrelatie
Samengaan van een arbeidsovereenkomst met een aannemings-
of zelfstandigenovereenkomst
- Ernstig beperkt
- Onweerlegbaar vermoeden dat de prestaties als zelfstandige ook op
basis van de arbeidsovereenkomst werden uitgevoerd
- Doel: vermijden dat men ontsnapt aan de toepassing van de
socialezekerheidsregelingen voor werkgevers
Alternatieve en bijzondere tewerkstellings- en
samenwerkingsvormen
Vrijwilligerswerk
- Vanaf 15 jaar (na 1ste graad SO) of vanaf 16 jaar
- Geen loon, eventueel onkostenvergoeding
Verenigingswerk (onbelast bijverdienen)
- Activiteiten als animator, sporttrainer, seingever, …
- Vergoeding tot bepaalde grens fiscaal beperkt belast
Deeleconomie
- Activiteiten aangeboden via een online platform
3
, - Vergoeding tot bepaalde grens fiscaal beperkt belast
Individuele beroepsopleiding (IBO-contracten)
- Voordeel werkgever: geen loon, geen RSZ
- Voordeel werkzoekende: opleiding op werkvloer,
werkloosheidsuitkering, vergoedingen, contract van onbepaalde
duur
Flexicontracten
- Voordeliger en officieel bijverdienen
- Werknemers en gepensioneerden in een aantal sectoren
- Wettelijke minimumloon
Toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomstenwet
Op wie is de wet van toepassing?
- Werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden
- Dus vooral in de ‘privésector’
- Maar ook het niet-statutaire personeel van de publieke sectoren
2.2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
Geldigheidsvereisten
- Mondelinge of schriftelijke overeenkomst
- Geldigheidsvereisten van het BW:
o Toestemming van de partijen
o Bekwaamheid van de partijen
o Bepaald voorwerp
o Geoorloofde oorzaak
Bekwaamheid
- Algemeen principe: iedereen is bekwaam om een overeenkomst af
te sluiten, tenzij hij door de wet hiertoe onbekwaam is verklaard
- Minderjarigen:
o Zijn in beginsel rechtsbekwaam om arbeidsovereenkomsten af
te sluiten, tenzij er uitdrukkelijk verzet is van de vader, de
moeder of de voogd
o Verbod op tewerkstelling van kinderen in de Arbeidswet
o Kind = minderjarigen beneden de 15 jaar, of nog voltijds
leerplichtig
4
1. Inleiding
1.1. Arbeidsrecht: een onderdeel van de ‘sociale wetgeving’
Doel:
- Bescherming van belangen van de werknemers
- Bevorderen van hun welzijn
Sociale zekerheid = het geheel van sociale voorzieningen, maatregelen en
instellingen die bestaanszekerheid garanderen.
Arbeidsrecht = het geheel van rechtsregels (= wetten, KB’s, cao’s) dat de
verhoudingen regelt tussen werkgevers en werknemers, zowel individueel
als collectief.
Beschermingswetten = beschermen de werknemer
Vb.: wet op de arbeidsovereenkomsten, arbeidswet
Sociale verzekeringswetten = waarborgen het inkomen van de werknemer
Vb.: wet op arbeidsongevallen, pensioenwet
Sociale wetgeving:
- Arbeidsrecht
- Socialezekerheidsrecht
- Wetgeving omtrent minimumvoorzieningen (zoals leefloon)
1.2. Bronnen van het arbeidsrecht
Internationale rechtsbronnen:
- Bilaterale verdragen:
o Verdrag tussen België en 1 ander land
o Regels van toepassing op werknemers afkomstig uit het ene
land die in het andere land gaan werken
- Multilaterale verdragen en instellingen
o Internationale Arbeidsorganisatie (IAO)
o Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling
(OESO)
o Raad van Europa
o Internationale vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)
o De Benelux Unie
Europese Unie het belangrijkst
1
, Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen:
1. Dwingende bepalingen van de wet
2. Algemeen verbindend verklaarde cao’s
3. Niet algemeen verbindend verklaarde cao’s wanneer de werkgever
lid is van een organisatie die de cao ondertekend heeft of de cao zelf
ondertekende
4. Geschreven individuele arbeidsovereenkomst
5. Niet algemeen verbindend verklaarde cao waarbij de werkgever (die
de cao niet ondertekende of geen lid is van een ondertekende
organisatie) behoort tot het ressort van het PC
6. Arbeidsreglement
7. Aanvullende bepalingen van de wet
8. Mondelinge individuele arbeidsovereenkomst
9. Gebruik
Interpretatie van deze hiërarchie?
Een lagere norm mag slechts afwijken van een hogere norm als
o Hij hiermee niet strijdig is
o Of de rechten van de werknemer vermindert
o Of zijn plichten verzwaard
2. Algemene bepalingen van de
arbeidsovereenkomstenwet
2.1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
Arbeidsovereenkomst:
- Een wederkerige overeenkomst <-> eenzijdig statuut
(ambtenaar)
- Voor het verrichten van arbeid <-> volgen van opleiding
(leerovereenkomst)
- Tegen loon <-> onkostenvergoeding (vrijwilligerswerk)
- Onder gezag van een werkgever <-> geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)
Het ondergeschikte verband
- Gezagsrelatie tussen werkgever en werknemer
- Gezagsrelatie staat onafhankelijkheid bij de uitvoering van de
arbeidsovereenkomst niet in de weg
- Ook tussen gehuwden, familieleden of concubanten kan een
gezagsrelatie bestaan
2
,Schijnzelfstandigen – pseudowerkers
- Werkgevers proberen sociale bijdragen door werknemers te
ontlopen
- Zelfstandigen proberen te profiteren van de sociale zekerheid voor
werknemers
De arbeidsrelatieswet
- Poging van de werkgever om duidelijkheid te scheppen in de
problematiek rond schrijnzelfstandigen
- Criteria om uit te maken of iemand zelfstandige dan wel werknemer
is:
o Neutrale criteria: puur vormelijke elementen
o Algemene criteria: wil van de partijen, vrijheid van
organisatie van de werktijd en van organisatie van het werk,
mogelijkheid tot hiërarchische controle
o Specifieke criteria: voor bepaalde sectoren bij KB bepaald:
weerlegbaar wettelijk vermoeden van bestaan van een
arbeidsovereenkomst
o Mogelijkheid voor belanghebbenden om een beroep te doen op
Administratieve Comissie ter regelijk van de
Arbeidsrelatie
Samengaan van een arbeidsovereenkomst met een aannemings-
of zelfstandigenovereenkomst
- Ernstig beperkt
- Onweerlegbaar vermoeden dat de prestaties als zelfstandige ook op
basis van de arbeidsovereenkomst werden uitgevoerd
- Doel: vermijden dat men ontsnapt aan de toepassing van de
socialezekerheidsregelingen voor werkgevers
Alternatieve en bijzondere tewerkstellings- en
samenwerkingsvormen
Vrijwilligerswerk
- Vanaf 15 jaar (na 1ste graad SO) of vanaf 16 jaar
- Geen loon, eventueel onkostenvergoeding
Verenigingswerk (onbelast bijverdienen)
- Activiteiten als animator, sporttrainer, seingever, …
- Vergoeding tot bepaalde grens fiscaal beperkt belast
Deeleconomie
- Activiteiten aangeboden via een online platform
3
, - Vergoeding tot bepaalde grens fiscaal beperkt belast
Individuele beroepsopleiding (IBO-contracten)
- Voordeel werkgever: geen loon, geen RSZ
- Voordeel werkzoekende: opleiding op werkvloer,
werkloosheidsuitkering, vergoedingen, contract van onbepaalde
duur
Flexicontracten
- Voordeliger en officieel bijverdienen
- Werknemers en gepensioneerden in een aantal sectoren
- Wettelijke minimumloon
Toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomstenwet
Op wie is de wet van toepassing?
- Werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden
- Dus vooral in de ‘privésector’
- Maar ook het niet-statutaire personeel van de publieke sectoren
2.2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst
Geldigheidsvereisten
- Mondelinge of schriftelijke overeenkomst
- Geldigheidsvereisten van het BW:
o Toestemming van de partijen
o Bekwaamheid van de partijen
o Bepaald voorwerp
o Geoorloofde oorzaak
Bekwaamheid
- Algemeen principe: iedereen is bekwaam om een overeenkomst af
te sluiten, tenzij hij door de wet hiertoe onbekwaam is verklaard
- Minderjarigen:
o Zijn in beginsel rechtsbekwaam om arbeidsovereenkomsten af
te sluiten, tenzij er uitdrukkelijk verzet is van de vader, de
moeder of de voogd
o Verbod op tewerkstelling van kinderen in de Arbeidswet
o Kind = minderjarigen beneden de 15 jaar, of nog voltijds
leerplichtig
4
