Basiskennis natuur en techniek
Hoofdstuk 1
Saprofyten zorgen ervoor dat het dode
Wat zijn saprofyten? materiaal wordt afgebroken tot
voedingsstoffen die planten kunnen
gebruiken. Het zijn reducenten.
Een in boom verborgen netwerk van
Wat is mycelium? allemaal schimmeldraden die ervoor zorgen
dat de boom langzaam wegrot.
1. Plaatjeszwam (vliegenzwam,
champignon)
Wat zijn de drie hoofdgroepen van 2. Buisjeszwam (eekhoorntjesbrood,
paddenstoelen? bolletjespatroon)
3. Stuifzwam (aardappelbovist, een bol
die openspringt)
Lente: sneeuwvlokjes en krokussen,
reservevoedsel, weinig concurrentie, licht efficiënt
gebruik
Zomer: fotosynthese optimaal, insecten aanwezig,
Wat zijn de seizoenverschijnselen voor weersomstandigheden optimaal, weinig water
planten? Herfst: vruchtenvorming om zaden te verspreiden,
kortere daglengte en kouder, vallen van bladeren
Winter: koud, weinig zon, winterrust
- Door het zaad weg te schieten
Hoe dragen planten zelf bij aan - Door eikels te laten vallen, deze
zaadverspreiding? rollen een eindje verder
- Wind voert vruchten mee
- De klaproos heeft een zaaddoos
met gaatjes, als deze via de wind
Hoe dragen de wind en het water bij aan meegaat, vallen de zaadjes eruit
zaadverspreiding? - Planten aan de waterkant. Vrucht
valt in het water en drijft naar een
nieuwe kiemplek
,Basiskennis natuur en techniek
- Vogels eten bessen en poepen de
pitjes weer uit
Hoe dragen dieren bij aan de - Door de voorraden die dieren
zaadverspreiding? aanleggen en vervolgens vergeten
- Vruchten blijven kleven aan de huid
van zoogdieren
1. Verspreiding door dieren
Wat zijn de drie manieren van 2. Verspreiding door wind/water
zaadverspreiding? 3. Verspreiding door de plant zelf
1. Stamper en meeldraden niet op
hetzelfde moment rijp
2. Stamper en meeldraden op
Hoe voorkomen planten zelfbestuiving? ongelijke hoogte
3. Stuifmeel op eigen stamper lijdt niet
tot bevruchting
4. Tweehuizigheid maakt het
onmogelijk
Als een stempel van een bepaalde plant
wordt bestoven door stuifmeel van een
Wat is kruisbestuiving? andere plant.
Normaal kan alleen stuifmeel van dezelfde
plant tot bevruchting leiden.
Insect
Uiterlijk: aantrekkelijke kleur, geur en vorm
Hoe: stuifmeel blijft kleven en komt zo terecht op de
andere bloemen
Verschil tussen insecten- en Wat biedt het: stuifmeel en nectar
windbestuiving? Wind
Uiterlijk: klein, groen en niet opvallend
Hoe: wind krijgt vat op stuifmeel en verspreid het
Wat biedt het: hooikoorts, overgevoeligheid voor
stuifmeel
Het overbrengen van stuifmeel van de
Wat is bestuiving? helmknoppen van de ene bloemplant naar
de vrouwelijke stempel van een andere
bloemplant.
,Basiskennis natuur en techniek
Eenslachtig: aparte mannelijke en
Wat is het verschil tussen één- en vrouwelijke bloemen
tweeslachtige bloemen? Tweeslachtig: stamper en meeldraden in
een bloem
Wat is het bloemdek? De kroon- en kelkbladeren.
Mannelijk
Geslachtsorgaan: meeldraden
Geslachtscellen: helmknoppen stuifmeelkorrels
zaadcellen.
De bouw van de bloem? Kelkbladeren beschermen de bloem in de knop.
Vrouwelijk
Geslachtsorgaan: stamper
Geslachtscellen: zaadbeginsels eicellen.
Vruchtbeginsel = beschermende vrucht om zaad.
In stengelknollen zit reservevoedsel. Aan
een aardappel zit een verdikte stengel met
Hoe groeien knollen uit tot nieuwe planten? hieraan knoppen. Die kunnen uitgroeien tot
nieuwe stengels. Aan het einde van het
voorjaar wordt het voedsel opgeslagen in
een nieuwe knol.
(uien, tulpen, narcissen). Reservevoedsel wordt in de
bladeren onder de grond opgeslagen in bolrokken.
Hiertussen liggen knoppen die uitgroeien tot een plant. Hier
gebruiken ze het reservevoedsel voor en dit zorgt voor
Hoe groeien bollen uit tot nieuwe planten? verschrompeling van de rokken. Nu kan de plant zelf
voedsel maken door fotosynthese. Einde van het voorjaar
wordt het voedsel opgeslagen in nieuwe bolrokken. Er
ontstaat een nieuwe bol binnen de oude. De oude
verschrompelde volrokken vormen nu de beschermende
bolvliezen. Zijknoppen krijgen ook voedsel en ontwikkelen
zich tot klisters (bijv. knoflook)
Geslachtelijk: versmelting tussen mannelijke en
vrouwelijke geslachtscel. Erfelijke eigenschappen
worden op een nieuwe manier gecombineerd.
Variatie binnen één soort, grotere kans op
Wat is het verschil tussen geslachtelijke- en nakomelingen die beter zijn aangepast aan
ongeslachtelijke voortplanting bij planten? veranderende omgevingsfactoren.
Ongeslachtelijk: deel van de plant groeit uit tot een
nieuwe. Hetzelfde erfelijke materiaal en
eigenschappen.
, Basiskennis natuur en techniek
Doorn: vervormde tak
Wat is het verschil tussen een stekel en een Stekel: aanleg. Geen tak, maar een blad.
doorn? Een stekel is een ander soort blad met een
andere functie, namelijk afweer.
Mechanisch – groeivormen van stekels,
Welke vormen van afweer kennen planten? doorns of brandharen
Chemisch – giftig. Bepaalde geur of smaak
Indirect – geurstoffen afgeven
Bastvaten: worden elkaar vernieuwd
Houtvaten: blijven bestaan, geeft boom
stevigheid
Wat zijn de kenmerken van bomen?
Schors beschermt tegen:
1. Uitdroging
2. Aanvallen van dieren
3. schimmelgroei
Bastvaten: dicht tegen buitenkant stengel.
Vervoert suikers naar de rest van de plant
Wat zijn de twee soorten vaten en wat is het Houtvaten: in het midden van de stengel.
verschil? Vervoert water en zouten vanuit wortels
omhoog.
1. draagt de bladeren
2. stevigheid
Waarom is de stengel belangrijk? 3. stengels groen? fotosynthese
4. transport van water en
voedingsstoffen
Wortels:
1. verankeren in de grond voor
stevigheid, zodat de wind ze niet
Waarom zijn wortels en water belangrijk? weg kan blazen
2. nemen water en voedingszouten op
3. opslag voor reservevoedsel
Water voor: fotosynthese en stevigheid.
Hoofdstuk 1
Saprofyten zorgen ervoor dat het dode
Wat zijn saprofyten? materiaal wordt afgebroken tot
voedingsstoffen die planten kunnen
gebruiken. Het zijn reducenten.
Een in boom verborgen netwerk van
Wat is mycelium? allemaal schimmeldraden die ervoor zorgen
dat de boom langzaam wegrot.
1. Plaatjeszwam (vliegenzwam,
champignon)
Wat zijn de drie hoofdgroepen van 2. Buisjeszwam (eekhoorntjesbrood,
paddenstoelen? bolletjespatroon)
3. Stuifzwam (aardappelbovist, een bol
die openspringt)
Lente: sneeuwvlokjes en krokussen,
reservevoedsel, weinig concurrentie, licht efficiënt
gebruik
Zomer: fotosynthese optimaal, insecten aanwezig,
Wat zijn de seizoenverschijnselen voor weersomstandigheden optimaal, weinig water
planten? Herfst: vruchtenvorming om zaden te verspreiden,
kortere daglengte en kouder, vallen van bladeren
Winter: koud, weinig zon, winterrust
- Door het zaad weg te schieten
Hoe dragen planten zelf bij aan - Door eikels te laten vallen, deze
zaadverspreiding? rollen een eindje verder
- Wind voert vruchten mee
- De klaproos heeft een zaaddoos
met gaatjes, als deze via de wind
Hoe dragen de wind en het water bij aan meegaat, vallen de zaadjes eruit
zaadverspreiding? - Planten aan de waterkant. Vrucht
valt in het water en drijft naar een
nieuwe kiemplek
,Basiskennis natuur en techniek
- Vogels eten bessen en poepen de
pitjes weer uit
Hoe dragen dieren bij aan de - Door de voorraden die dieren
zaadverspreiding? aanleggen en vervolgens vergeten
- Vruchten blijven kleven aan de huid
van zoogdieren
1. Verspreiding door dieren
Wat zijn de drie manieren van 2. Verspreiding door wind/water
zaadverspreiding? 3. Verspreiding door de plant zelf
1. Stamper en meeldraden niet op
hetzelfde moment rijp
2. Stamper en meeldraden op
Hoe voorkomen planten zelfbestuiving? ongelijke hoogte
3. Stuifmeel op eigen stamper lijdt niet
tot bevruchting
4. Tweehuizigheid maakt het
onmogelijk
Als een stempel van een bepaalde plant
wordt bestoven door stuifmeel van een
Wat is kruisbestuiving? andere plant.
Normaal kan alleen stuifmeel van dezelfde
plant tot bevruchting leiden.
Insect
Uiterlijk: aantrekkelijke kleur, geur en vorm
Hoe: stuifmeel blijft kleven en komt zo terecht op de
andere bloemen
Verschil tussen insecten- en Wat biedt het: stuifmeel en nectar
windbestuiving? Wind
Uiterlijk: klein, groen en niet opvallend
Hoe: wind krijgt vat op stuifmeel en verspreid het
Wat biedt het: hooikoorts, overgevoeligheid voor
stuifmeel
Het overbrengen van stuifmeel van de
Wat is bestuiving? helmknoppen van de ene bloemplant naar
de vrouwelijke stempel van een andere
bloemplant.
,Basiskennis natuur en techniek
Eenslachtig: aparte mannelijke en
Wat is het verschil tussen één- en vrouwelijke bloemen
tweeslachtige bloemen? Tweeslachtig: stamper en meeldraden in
een bloem
Wat is het bloemdek? De kroon- en kelkbladeren.
Mannelijk
Geslachtsorgaan: meeldraden
Geslachtscellen: helmknoppen stuifmeelkorrels
zaadcellen.
De bouw van de bloem? Kelkbladeren beschermen de bloem in de knop.
Vrouwelijk
Geslachtsorgaan: stamper
Geslachtscellen: zaadbeginsels eicellen.
Vruchtbeginsel = beschermende vrucht om zaad.
In stengelknollen zit reservevoedsel. Aan
een aardappel zit een verdikte stengel met
Hoe groeien knollen uit tot nieuwe planten? hieraan knoppen. Die kunnen uitgroeien tot
nieuwe stengels. Aan het einde van het
voorjaar wordt het voedsel opgeslagen in
een nieuwe knol.
(uien, tulpen, narcissen). Reservevoedsel wordt in de
bladeren onder de grond opgeslagen in bolrokken.
Hiertussen liggen knoppen die uitgroeien tot een plant. Hier
gebruiken ze het reservevoedsel voor en dit zorgt voor
Hoe groeien bollen uit tot nieuwe planten? verschrompeling van de rokken. Nu kan de plant zelf
voedsel maken door fotosynthese. Einde van het voorjaar
wordt het voedsel opgeslagen in nieuwe bolrokken. Er
ontstaat een nieuwe bol binnen de oude. De oude
verschrompelde volrokken vormen nu de beschermende
bolvliezen. Zijknoppen krijgen ook voedsel en ontwikkelen
zich tot klisters (bijv. knoflook)
Geslachtelijk: versmelting tussen mannelijke en
vrouwelijke geslachtscel. Erfelijke eigenschappen
worden op een nieuwe manier gecombineerd.
Variatie binnen één soort, grotere kans op
Wat is het verschil tussen geslachtelijke- en nakomelingen die beter zijn aangepast aan
ongeslachtelijke voortplanting bij planten? veranderende omgevingsfactoren.
Ongeslachtelijk: deel van de plant groeit uit tot een
nieuwe. Hetzelfde erfelijke materiaal en
eigenschappen.
, Basiskennis natuur en techniek
Doorn: vervormde tak
Wat is het verschil tussen een stekel en een Stekel: aanleg. Geen tak, maar een blad.
doorn? Een stekel is een ander soort blad met een
andere functie, namelijk afweer.
Mechanisch – groeivormen van stekels,
Welke vormen van afweer kennen planten? doorns of brandharen
Chemisch – giftig. Bepaalde geur of smaak
Indirect – geurstoffen afgeven
Bastvaten: worden elkaar vernieuwd
Houtvaten: blijven bestaan, geeft boom
stevigheid
Wat zijn de kenmerken van bomen?
Schors beschermt tegen:
1. Uitdroging
2. Aanvallen van dieren
3. schimmelgroei
Bastvaten: dicht tegen buitenkant stengel.
Vervoert suikers naar de rest van de plant
Wat zijn de twee soorten vaten en wat is het Houtvaten: in het midden van de stengel.
verschil? Vervoert water en zouten vanuit wortels
omhoog.
1. draagt de bladeren
2. stevigheid
Waarom is de stengel belangrijk? 3. stengels groen? fotosynthese
4. transport van water en
voedingsstoffen
Wortels:
1. verankeren in de grond voor
stevigheid, zodat de wind ze niet
Waarom zijn wortels en water belangrijk? weg kan blazen
2. nemen water en voedingszouten op
3. opslag voor reservevoedsel
Water voor: fotosynthese en stevigheid.
