Samenvatting oncologie
Deel 1 Oorzaak van kanker
Inleiding
Ontstaan van kanker:
- Toeval;
- Leefstijl (incl. beroep en mileu);
- Erfelijkheid.
Een van de symptomen die erg belangrijk is bij kanker is ongewoon bloedverlies
(gewichtsverlies ook wel).
Bij diagnostiek weefseldiagnose (om te zien wat het is), Beeldvorming (waar het
zit).
TNM-classificatie:
T= Tumorgrootte, de diameter of mate van ingroei (T1-4)
N= Node (lymfeklier), aantal/plaats van lymfeklieruitzaaiingen (N0-3)
M= Metastasen (uitzaaiingen) op afstand van de tumor in bv andere
organen, botten etc. (M0-1)
Behandeling:
- Chirurgie;
- Radiotherapie;
- Systeemtherapie.
60-70% sterft als gevolg van uitzaaiingen.
De behandeling kan palliatief zijn, om klachten te verminderen en dood uit te
stellen, of als het kan curatief, deze heb je in twee vormen:
o Alleen chemotherapie;
o In combinatie chirurgie/radiotherapie Adjuvante therapie (na therapie
extra behandeling om kans op slagen hoger te maken, zoals na operatie
chemo of bestraling) Neo-adjuvant (ook voor beter eindresultaat maar nu
wordt chemo of bestraling voor primaire behandeling gegeven).
Contaminant (samengaande therapie dus twee therapieën tegelijk).
,Moleculaire basis
Afwijkend chromosomenpatroon kan kanker aangeven, zoals:
Het Philadelphiachromosoom is een genetisch defect dat gevonden wordt bij
patiënten met Chronische myeloïde leukemie. Het Philadelphiachromosoom
ontstaat doordat een deel van chromosoom 9 van plek wisselt met chromosoom
22. Deze verandering heet reciproque translocatie. Beide chromosomen breken in
het midden. Bij chromosoom 9 is dat het abl-gen en bij chromosoom 22 is dat het
bcr-gen. Door deze fusie ontstaat het bcr-abl-gen op chromosoom 22. Er
ontstaat een eiwit met de naam BCR-ABL eiwit. Dit eiwit werkt als een enzym en
is verantwoordelijk voor de sterke groei en abnormale ontwikkeling van de witte
bloedcellen bij CML. Het Philadelphia chromosoom en het bcr-abl gen zijn op
verschillende manieren aan te tonen.
De bcrl-abl gen is dus een oncogen. De moleculaire effecten die door dit oncogen
komen (komen door overactieve tyrosine kinase);
Meer celdeling;
Meer differentiatie;
Minder apoptose
Gleevec blokkeert de tyrosine kinase activiteit waardoor de BCR-ABL activiteit
wordt geremd
,Door een punt-mutatie kan een proto-oncogen een
oncogen worden
Ook ontregeling door: Deregulatie van apoptose via
chromosoomtranslocatie als bijv: t(14;18)
Kanker is een meerstapsproces!
Erfelijke vormen van colonkanker:
1.) Familiaire adenomateuze polyposis (FAP) APC gen mutatie;
2.) Hereditaire nonpolyposis colorectale kanker (HNPCC/Lynch syndroom)
mutaties in DNA herstel genen.
Roken & Kanker:
- Benzopyreen en mutaties in het p53 gen
- Ontregeling van DNA herstel en apoptose
- Accumulatie van mutaties: longkanker
ZSO
Van vier groepen genen is het duidelijk dat ze een rol spelen in het ontstaan van
kanker:
1.) Oncogen zijn betrokken bij celgroei en cellulaire differentiatie. De
normale genen hiervan worden proto-oncogenen genoemd. Deze spelen
een rol als groeifactor, receptor van groeifactor, doorgever van signaal of
als gentranscriptie-regulerende factor. Mutaties in zo’n gen zijn dominant,
de veranderingen die ervoor zorgen dat proto een oncogen worden, zijn
steeds activerend.
, Toegenomen genetisch materiaal leidt meestal tot verhoogde aanmaak
van genproduct en dat beïnvloedt groeigedrag van de cel.
Verhoogde expressie/overexpressie van oncogen speelt vaak een sleutelrol
in het ontstaan van kanker.
Door puntmutatie (bij colon van GT) kan een proto-oncogen een oncogen
worden.
Chromosomale translocatie zoals bij philedelphia-chromosoom kan ook
voor oncogen zorgen.
2.) Tumorsupressorgen als er hier bijv. puntmutatie voorkomt of
abnormaal functioneren werken deze niet meer goed en wordt ontstaan
van kankercellen niet meer onderdrukt. Hierbij moet je denken aan P53,
RB (P53 wordt geactiveerd bij DNA beschadiging. P53 remt DNA
verdubbeling en DNA moet eerst worden herstelt. Als virussen aan RB
binden, dan is de rem op de S-fase eraf). Afwijkingen aan
tumorsupressorgenen zijn recessief beide allelen moeten dus aangedaan
zijn, wil het supressorgen het niet meer doen.
voor double-hit hypothese zie pagina 37!.
Tumorsupressorgenen kunnen ook naast mutaties en genverlies door
methylering van de genpromotor worden uitgeschakeld.
3.) Genen die betrokken zijn bij herstelprocessen hierbij moet je
denken aan genen die DNA-herstellen. Mutaties in deze genen zijn niet
obligaat-carcinoom ze leiden tot instabilisatie in het genoom en de
begeleidende verhoogde mutatiefrequentie speelt in de tumorontwikkeling
een rol. Deze worden ook wel caretakers genoemd en genen die betrokken
zijn bij delingsregulatie gatekeepers.
4.) Genen betrokken bij apoptose zoals BLC-2 gen bij lymfoom kanker en
p53, is tumorsupressorgen wat voor apoptose kan zorgen.
Bij colonkanker spelen naast de puntmutatie, de tumorsupressorgenen APC en
SMAD een rol en oncogen K-ras en fos (zijn normaal voor signaaltransductie). Ook
DNA-repair genen spelen een rol. Deze genen kunnen ook een rol spelen bij de
erfelijke vorm van colonkanker.
Door voeding/omgevingsfactoren kunnen er DNA veranderingen ontstaan en zo
dus genveranderingen optreden.
Deel 1 Oorzaak van kanker
Inleiding
Ontstaan van kanker:
- Toeval;
- Leefstijl (incl. beroep en mileu);
- Erfelijkheid.
Een van de symptomen die erg belangrijk is bij kanker is ongewoon bloedverlies
(gewichtsverlies ook wel).
Bij diagnostiek weefseldiagnose (om te zien wat het is), Beeldvorming (waar het
zit).
TNM-classificatie:
T= Tumorgrootte, de diameter of mate van ingroei (T1-4)
N= Node (lymfeklier), aantal/plaats van lymfeklieruitzaaiingen (N0-3)
M= Metastasen (uitzaaiingen) op afstand van de tumor in bv andere
organen, botten etc. (M0-1)
Behandeling:
- Chirurgie;
- Radiotherapie;
- Systeemtherapie.
60-70% sterft als gevolg van uitzaaiingen.
De behandeling kan palliatief zijn, om klachten te verminderen en dood uit te
stellen, of als het kan curatief, deze heb je in twee vormen:
o Alleen chemotherapie;
o In combinatie chirurgie/radiotherapie Adjuvante therapie (na therapie
extra behandeling om kans op slagen hoger te maken, zoals na operatie
chemo of bestraling) Neo-adjuvant (ook voor beter eindresultaat maar nu
wordt chemo of bestraling voor primaire behandeling gegeven).
Contaminant (samengaande therapie dus twee therapieën tegelijk).
,Moleculaire basis
Afwijkend chromosomenpatroon kan kanker aangeven, zoals:
Het Philadelphiachromosoom is een genetisch defect dat gevonden wordt bij
patiënten met Chronische myeloïde leukemie. Het Philadelphiachromosoom
ontstaat doordat een deel van chromosoom 9 van plek wisselt met chromosoom
22. Deze verandering heet reciproque translocatie. Beide chromosomen breken in
het midden. Bij chromosoom 9 is dat het abl-gen en bij chromosoom 22 is dat het
bcr-gen. Door deze fusie ontstaat het bcr-abl-gen op chromosoom 22. Er
ontstaat een eiwit met de naam BCR-ABL eiwit. Dit eiwit werkt als een enzym en
is verantwoordelijk voor de sterke groei en abnormale ontwikkeling van de witte
bloedcellen bij CML. Het Philadelphia chromosoom en het bcr-abl gen zijn op
verschillende manieren aan te tonen.
De bcrl-abl gen is dus een oncogen. De moleculaire effecten die door dit oncogen
komen (komen door overactieve tyrosine kinase);
Meer celdeling;
Meer differentiatie;
Minder apoptose
Gleevec blokkeert de tyrosine kinase activiteit waardoor de BCR-ABL activiteit
wordt geremd
,Door een punt-mutatie kan een proto-oncogen een
oncogen worden
Ook ontregeling door: Deregulatie van apoptose via
chromosoomtranslocatie als bijv: t(14;18)
Kanker is een meerstapsproces!
Erfelijke vormen van colonkanker:
1.) Familiaire adenomateuze polyposis (FAP) APC gen mutatie;
2.) Hereditaire nonpolyposis colorectale kanker (HNPCC/Lynch syndroom)
mutaties in DNA herstel genen.
Roken & Kanker:
- Benzopyreen en mutaties in het p53 gen
- Ontregeling van DNA herstel en apoptose
- Accumulatie van mutaties: longkanker
ZSO
Van vier groepen genen is het duidelijk dat ze een rol spelen in het ontstaan van
kanker:
1.) Oncogen zijn betrokken bij celgroei en cellulaire differentiatie. De
normale genen hiervan worden proto-oncogenen genoemd. Deze spelen
een rol als groeifactor, receptor van groeifactor, doorgever van signaal of
als gentranscriptie-regulerende factor. Mutaties in zo’n gen zijn dominant,
de veranderingen die ervoor zorgen dat proto een oncogen worden, zijn
steeds activerend.
, Toegenomen genetisch materiaal leidt meestal tot verhoogde aanmaak
van genproduct en dat beïnvloedt groeigedrag van de cel.
Verhoogde expressie/overexpressie van oncogen speelt vaak een sleutelrol
in het ontstaan van kanker.
Door puntmutatie (bij colon van GT) kan een proto-oncogen een oncogen
worden.
Chromosomale translocatie zoals bij philedelphia-chromosoom kan ook
voor oncogen zorgen.
2.) Tumorsupressorgen als er hier bijv. puntmutatie voorkomt of
abnormaal functioneren werken deze niet meer goed en wordt ontstaan
van kankercellen niet meer onderdrukt. Hierbij moet je denken aan P53,
RB (P53 wordt geactiveerd bij DNA beschadiging. P53 remt DNA
verdubbeling en DNA moet eerst worden herstelt. Als virussen aan RB
binden, dan is de rem op de S-fase eraf). Afwijkingen aan
tumorsupressorgenen zijn recessief beide allelen moeten dus aangedaan
zijn, wil het supressorgen het niet meer doen.
voor double-hit hypothese zie pagina 37!.
Tumorsupressorgenen kunnen ook naast mutaties en genverlies door
methylering van de genpromotor worden uitgeschakeld.
3.) Genen die betrokken zijn bij herstelprocessen hierbij moet je
denken aan genen die DNA-herstellen. Mutaties in deze genen zijn niet
obligaat-carcinoom ze leiden tot instabilisatie in het genoom en de
begeleidende verhoogde mutatiefrequentie speelt in de tumorontwikkeling
een rol. Deze worden ook wel caretakers genoemd en genen die betrokken
zijn bij delingsregulatie gatekeepers.
4.) Genen betrokken bij apoptose zoals BLC-2 gen bij lymfoom kanker en
p53, is tumorsupressorgen wat voor apoptose kan zorgen.
Bij colonkanker spelen naast de puntmutatie, de tumorsupressorgenen APC en
SMAD een rol en oncogen K-ras en fos (zijn normaal voor signaaltransductie). Ook
DNA-repair genen spelen een rol. Deze genen kunnen ook een rol spelen bij de
erfelijke vorm van colonkanker.
Door voeding/omgevingsfactoren kunnen er DNA veranderingen ontstaan en zo
dus genveranderingen optreden.
