Samenvatting nederlands in de bovenbouw

Hoofdstuk 4 - mondelinge taalvaardigheid
H4.1 - Achtergronden
Mondelinge taalvaardigheden
- Nieuwe informatie en kennis leren en delen met anderen
- Expressie geven aan wat je denkt en voelt
- Het ontwikkelt niet vanzelf
- Kinderen hebben een omgeving nodig waarin ze taal horen en waarin ze kunnen experimenteren
met taal

Intrapersoonlijke communicatie
Via mondelinge taalvaardigheden met jezelf communiceren.

Interpersoonlijke communicatie
Via mondelinge taalvaardigheden met anderen communiceren.

Deelvaardigheden
 Luistervaardigheid
 Spreekvaardigheid
 Gespreksvaardigheid

Luistervaardigheid
- De luisteraar is in staat wat hij hoort te begrijpen, te interpreteren en te integreren in eigen
kennis of om te zetten in handelingen.
- We onthouden niet alles onthouden

 Focussen
 Onderscheiden hoofd- van bijzaken
 Gericht luisteren
 Tussen de regels door luisteren

Stappen van luisteren
- Geluidreeks wordt door de oren opgevangen
- Door de hersenen meteen geanalyseerd tot taalklanken
- Er wordt een betekenis toegekend tot de taalklanken

 Actief luisteren
 Passief luisteren

Passief luisteren
- De luisteraar luistert en hoeft geen rekening te houden met de ander.
- De luisteraar hoeft geen signalen te geven om te laten weten dat hij goed oplet.

Actief luisteren
De luisteraar laat op actieve wijze merken dat hij luistert




Samenvattingen Taal in de bovenbouw
InHolland

,Spreekvaardigheden
Spreken bestaat uit meerdere elementen.

 Juiste klank produceren (spreektechnieken)
o goede uitspraak
o duidelijke articulatie
o begrijpelijke intonatie
 Weten welke klankenreeks bij welke betekenis hoort (woorden kennen)
 Woorden in logische zinnen plaatsen

Mondeling presenteren
Het vertellen van een logisch verhaal.

 Klankkleur
 Accent
 Woordkeus
 Non-verbale communicatie
 Status van spreken

Gespreksvaardigheid
De spreker gebruikt
- Verbale taal
- Lichaamstaal
- Prosodische taal (intonatie, klankkleur, ritme en klemtonen)
- Non-verbale communicatie

De luisteraar
- Luistert naar verbale en prosodische taal
- Kijkt naar lichaamstaal
- Interpreteert correct

Formele gesprekssituaties
- Diversere gesprekken
- Inhoudelijk complexer

Thuistaal versus schooltaal (dat versus cat)
- Dat: dagelijkse algemeen taalgebruik
- Cat: cognitief academisch taalgebruik



Cognitief academisch taalgebruik in tegenstelling
tot dagelijks algemeen taalgebruik


Voor de motivatie van leerlingen om goed te leren spreken en luisteren kan de school
- Leerlingen ruimte geven om te communiceren
- Bevorderen dat leerlinge zich veilig voelen binnen de groep en de school
- Aansluiten bij het niveau van de leerlingen
- Proberen leerlingen steeds verder te brengen in hun ontwikkeling




Samenvattingen Taal in de bovenbouw
InHolland

,H4.2 – Visies
- Doelgericht aandacht besteden aan mondelinge taal
- Mondelinge taal betekenisvol en functioneel maken in een rijke, sprankelede taalomgeving
- Situaties creëren
- Gerichte, constructieve feedback geven

H4.3 – Doelen en inhouden
Kerndoelen
Vermeld staat welk aanbod scholen moeten leveren om het leerlingen mogelijk te maken een goed
niveau te bereiken. (aanbodverplichting)

 Luisteren (kerndoel 1)
 Spreken (kerndoel 2)
 Gesprekken voeren (kerndoel 3)
 Strategieën (kerndoel 10)

Referentiekader
- Niveauverplichting
- Scholen mogen zelf kiezen hoe ze leerlingen uitdagen (1S – streefniveau)

 Gesprekken
 Luisteren
 Spreken

Leerlijnen
- Tussendoelen mondelinge communicatie
- Acht leerlijnen met verschillende subdoelen voor onder-, midden- en bovenbouw

 Deelname aan gesprekken
 Interactief leren
 Mondeling taalgebruik
 Woordenschat
 Begrijpend luisteren
 Vertellen en presenteren
 Reflectie op communicatie
 Reflectie op taal

Leerlingen leren bij mondelinge taalvaardigheden
- Omgaan met diverse mondelinge taaltaken gericht op communiceren, conceptualiseren en
expressie geven
- Verschillende interactieve vaardigheden voor gespreksvoering
- Verschillende monologische vaardigheden om te vertellen en te presenteren
- Verschillende receptieve vaardigheden om doelgericht te luisteren en te kijken hoe ze kunnen
reflecteren op (het) communicatie(proces)




Samenvattingen Taal in de bovenbouw
InHolland

, H4.6 – praktijk: het oudere kind
Didactiek
- Zorg voor verbinding
- Neem alle leerlingen serieus
- Streef heldere doelen na
- Zet de taalgroeimiddelen bewust in
- Gebruik spelsituaties om in gesprek te gaan met leerlingen
- Gebruik materialen
- Stimuleer alle leerlingen
- Stimuleer het taalgebruiksbewustzijn
- Geef positieve feedback
- Houd rekening met verschillen in taalgebruik
- Wees je ervan bewust dat jij een model bent voor leerlingen
- Evalueer systematisch
- Werk doelgericht aan de taaltaken en vaardigheden
- Gebruik een duidelijke kapstok
- Hanteer een herkenbaar lesmodel
 Verkennen
 Voorbereiden
 Uitvoeren
 Napraten
 Reflecteren
- Bied strategieën aan
 Bij elke luister- en spreekfase strategieën aanbieden
 Leerlingen duidelijk maken wat ze gaan leren; hoe ze dat doen; wat ze nodig hebben;
reflecteren
 Praatsoortspecifieke vaardigheden aanbieden met bijbehorende strategische hulp
- Benoem de luister- en kijkdoelen
 Zintuigelijk kijken (wat heb je letterlijk waargenomen)
 Evaluatief kijken (concluderen wat je hebt waargenomen)
 Interpretatief kijken (eigen invulling geven aan wat je ziet)
- Verrijk met coöperatieve werkvormen
- Gebruik metacommunicatie
- Reflecteer op bedoeling, proces en effect
- Evalueer systematisch
- Stimuleer het taalgebruiksbewustzijn

Taalontwikkeling
 Taalaanbod
 Taalruimte
 Feedback
 Taalstimulering




Samenvattingen Taal in de bovenbouw
InHolland