MODULE 2: HISTORISCH OVERZICHT VAN DE PEDAGOGIEK EN
HET ONDERZOEK NAAR LEREN
1. INLEIDING: NAAR EEN WETENSCHAPSHISTORISCHE BENADERING VAN DE
PEDAGOGISCHE THEORIE EN PRAKTIJK
- Rombouts: “Leerboek Historische pedagogiek” -> geschiedenis opvoeding & onderwijs
2. KENNIS ALS DEUGD: DE VERLICHTING EN DE SOCIALISATIE VD MASSA
- midden 17de eeuw
- Maatschappelijke vernieuwing
- Immanuel Kant “Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?”
—> ontvoogding van mens uit onmondigheid —> mens mondig maken
—> afbreken privileges vd aristocratie
—> bevrijding mens uit christelijke traditie & vorstelijk absolutisme
—> centraal: de rede
—> verstand ontwikkelen
- Gelijkheid tussen mensen & vrijheid individu
- Verklaring vd rechten vd mens en de burger
2.1. Comenius als voorloper van de verlichting
- “maakbaarheid samenleving” -> opvoeding & onderwijs als middel om maatschappij vorm te
geven
- —> onderwijsvernieuwingsvoorstellen —> leiden tot massi catie onderwijs & didactiek
uitgaande v gelijkheid
- Comenius/Komensky: tussen humanistische traditie & verlichting in
- Beïnvloed door persoonlijke ervaringen
- “Het labyrinth der wereld en het paradijs der harten” —> vond remedie tegen onheil in
geloof
- Opvoeding & onderwijs: eenheid met God tot stand brengen (zoals humanisten Erasmus,
Montaigne, Vives)
- Verschilde v verlichting: verdedigde volksschool—> volksverhef ng in onderwijs via
wereldse materie
—> werkelijkheid aanwezig stellen in klas
- Panso e: alles hangt samen met goddelijke gerichtheid
—> splitste schoolse kennis niet op (universele ordeningsprincipes)
—> aristocratische opvoedingsideaal bekritiseren -> volksschool tegenover zetten
—> onderwijsleer = “Algemene kunst om aan allen alles te leren"
—> ultieme gelijkheid tussen mensen (want iedereen evenbeeld v God): visie op leerkracht
fi fi fi
, - “Didactica Magna”: natuur & mensheid doordrongen v God
—> waarschuwde voor overladen kind met leerstof want vogels krijgen ook behapbare
stukjes
3. DE VERSCHOOLSING VD SAMENLEVING: OPVOEDEND ONDERWIJS IN 19DE EEUW
Gelijkheidsprincipe & volksschool —> samenleving verscholen
—> opvatting dat leren op school moest gebeuren —> school kreeg centrale plaats in
socialisering vd massa
3.1. Herbart & systematisering vh pedagogisch handelen
- geïnspireerd door Kant
- Onderwijstheorie rond begrip van zedelijkheid
- Onderscheid onderwijs (doorgeven kennis) & opvoedend onderwijs (zedelijk gedrag & goed
handelen)
- Kennis moest leiden tot creatie vrij individu dat zedelijk handelt -> grenzen aan vrije
ontwikkeling binnen zedelijk kader
- Invloed op proces natievorming -> opvoeding en onderwijs ingeschakeld voor modelleren
van onderdanen vd naties
- Doordringen tot kern mens = belang voor vermijden revolutionaire uitbarstingen (zoals
Franse revolutie)
—> vrijheid belangrijk, tegelijk menselijk gedrag & denken sturen
- Onderscheid regering (activiteiten voor inburgering v individu in cultuur -> socialisatie) &
tucht (gezagsvolle pedagogisch-didactische relatie met kind)
- Regering moest door gezin, tucht in onderwijs (tucht: diepgaande inwerking v ene
persoonlijkheid op andere —> voortdurende ontmoeting tussen persoonlijkheden
—> leerkracht kennis & kunde koppelen aan goede & zedelijke
4. DE NIEUWESCHOOLBEWEGING: PEDAGOGIEK & BEVRIJDING IN DE EEUW VH KIND
- feministe Ellen Key: 20ste eeuw omgedoopt tot “eeuw van het kind”
- Rousseau
- Dromen van kindgerichte school
—> Gevolg van gewijzigde maatschappelijke context door industrialisering, ontwikkeling
wetenschap & technologie, verstedelijking
—> kind voorbereiden op veranderende samenleving
4.1. De vroege ontwikkeling ve nieuwe schoolbeweging
- bezorgdheden: passieve omgang met kind (hele dag stilzitten op zware banken -> slaafse
onderwerping aan leerkracht)
- School geïsoleerd v wereld rondom & enkel gericht op doorgeven feitelijke kennis
- Vakken te arti ciële constructie
fi
HET ONDERZOEK NAAR LEREN
1. INLEIDING: NAAR EEN WETENSCHAPSHISTORISCHE BENADERING VAN DE
PEDAGOGISCHE THEORIE EN PRAKTIJK
- Rombouts: “Leerboek Historische pedagogiek” -> geschiedenis opvoeding & onderwijs
2. KENNIS ALS DEUGD: DE VERLICHTING EN DE SOCIALISATIE VD MASSA
- midden 17de eeuw
- Maatschappelijke vernieuwing
- Immanuel Kant “Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?”
—> ontvoogding van mens uit onmondigheid —> mens mondig maken
—> afbreken privileges vd aristocratie
—> bevrijding mens uit christelijke traditie & vorstelijk absolutisme
—> centraal: de rede
—> verstand ontwikkelen
- Gelijkheid tussen mensen & vrijheid individu
- Verklaring vd rechten vd mens en de burger
2.1. Comenius als voorloper van de verlichting
- “maakbaarheid samenleving” -> opvoeding & onderwijs als middel om maatschappij vorm te
geven
- —> onderwijsvernieuwingsvoorstellen —> leiden tot massi catie onderwijs & didactiek
uitgaande v gelijkheid
- Comenius/Komensky: tussen humanistische traditie & verlichting in
- Beïnvloed door persoonlijke ervaringen
- “Het labyrinth der wereld en het paradijs der harten” —> vond remedie tegen onheil in
geloof
- Opvoeding & onderwijs: eenheid met God tot stand brengen (zoals humanisten Erasmus,
Montaigne, Vives)
- Verschilde v verlichting: verdedigde volksschool—> volksverhef ng in onderwijs via
wereldse materie
—> werkelijkheid aanwezig stellen in klas
- Panso e: alles hangt samen met goddelijke gerichtheid
—> splitste schoolse kennis niet op (universele ordeningsprincipes)
—> aristocratische opvoedingsideaal bekritiseren -> volksschool tegenover zetten
—> onderwijsleer = “Algemene kunst om aan allen alles te leren"
—> ultieme gelijkheid tussen mensen (want iedereen evenbeeld v God): visie op leerkracht
fi fi fi
, - “Didactica Magna”: natuur & mensheid doordrongen v God
—> waarschuwde voor overladen kind met leerstof want vogels krijgen ook behapbare
stukjes
3. DE VERSCHOOLSING VD SAMENLEVING: OPVOEDEND ONDERWIJS IN 19DE EEUW
Gelijkheidsprincipe & volksschool —> samenleving verscholen
—> opvatting dat leren op school moest gebeuren —> school kreeg centrale plaats in
socialisering vd massa
3.1. Herbart & systematisering vh pedagogisch handelen
- geïnspireerd door Kant
- Onderwijstheorie rond begrip van zedelijkheid
- Onderscheid onderwijs (doorgeven kennis) & opvoedend onderwijs (zedelijk gedrag & goed
handelen)
- Kennis moest leiden tot creatie vrij individu dat zedelijk handelt -> grenzen aan vrije
ontwikkeling binnen zedelijk kader
- Invloed op proces natievorming -> opvoeding en onderwijs ingeschakeld voor modelleren
van onderdanen vd naties
- Doordringen tot kern mens = belang voor vermijden revolutionaire uitbarstingen (zoals
Franse revolutie)
—> vrijheid belangrijk, tegelijk menselijk gedrag & denken sturen
- Onderscheid regering (activiteiten voor inburgering v individu in cultuur -> socialisatie) &
tucht (gezagsvolle pedagogisch-didactische relatie met kind)
- Regering moest door gezin, tucht in onderwijs (tucht: diepgaande inwerking v ene
persoonlijkheid op andere —> voortdurende ontmoeting tussen persoonlijkheden
—> leerkracht kennis & kunde koppelen aan goede & zedelijke
4. DE NIEUWESCHOOLBEWEGING: PEDAGOGIEK & BEVRIJDING IN DE EEUW VH KIND
- feministe Ellen Key: 20ste eeuw omgedoopt tot “eeuw van het kind”
- Rousseau
- Dromen van kindgerichte school
—> Gevolg van gewijzigde maatschappelijke context door industrialisering, ontwikkeling
wetenschap & technologie, verstedelijking
—> kind voorbereiden op veranderende samenleving
4.1. De vroege ontwikkeling ve nieuwe schoolbeweging
- bezorgdheden: passieve omgang met kind (hele dag stilzitten op zware banken -> slaafse
onderwerping aan leerkracht)
- School geïsoleerd v wereld rondom & enkel gericht op doorgeven feitelijke kennis
- Vakken te arti ciële constructie
fi
