Het geneeskundig proces
Hoofdstuk 1 – Klinisch redeneren binnen het geneeskundig proces
De cyclus heeft verschillende fasen: diagnostische fase, therapeutische fase en een evaluatiefase.
De cyclus start met een patiëntgebonden probleem, doordat een patiënt hulp zoekt.
1. De patiënt komt met een klacht (diagnostische fase)
2. Luisteren en probleemverheldering (diagnostiek en verzamelen van informatie)
3. Probleemlijst en diagnose
- Arts probeert op een medische diagnose te komen Diagnostische cyclus
4. Behandeling en behandeldoelen
5. Evaluatie uitkomst en proces
In de diagnostische fase zijn drie vaardigheden cruciaal:
1. Luisteren en waarnemen
- Microniveau: kennis van de patiënt
- Mesoniveau: omgeving van de patiënt
- Macroniveau: gezondheidszorg in het algemeen
2. Samenvatten en definiëren van het probleem
- Voordat de anamnese start
- De arts kan zo de ernst inschatten
3. Hypotheses formuleren
- Bijvoorbeeld door het herkennen van ziektescripts
De therapeutische fase start met het vaststellen van behandeldoelen. Er wordt gezocht naar
het best passende ‘bewijs’ voor de specifieke patiënt: evidence-based practise.
Tot slot is er de evaluatiefase. Er wordt teruggekeken naar de behandeldoelen, dat kan
leiden tot reflectie. Zo kan het behandeldoel bijvoorbeeld aangepast worden.
Hoofdstuk 2 – Symptomen, klachten … en dan?
De premedische fase: de periode die begint met het voelen van iets wat kan duiden op een
gezondheidsprobleem en die eindigt met het besluit naar een arts te gaan.
Symptoom: vanaf het moment dat je gaat denken aan een medisch probleem als oorzaak
van die sensatie.
Er zijn twee verschijnselen die het waarnemen van symptomen kunnen versterken:
Selectieve aandacht: letten op klachten
Negatieve affectiviteit: grote neiging negatieve emoties te voelen
IJsbergfenomeen: het consulteren van een arts gebeurt maar bij een minderheid van de
klachten.
Mensen die een klacht ervaren klagen er vaak over. Klagen heeft als doel dat de ander de
klacht hoort en erop reageert. Er zijn twee aspecten:
Inhoudsaspect: wat de klager letterlijk zegt/bedoeld
Betrekkingsaspect: bedoeling van het delen van een klacht
In het oude biomedisch model vraagt de arts naar lichamelijke sensaties, maar in het
nieuwe biopsychosociale model vraagt de arts door over emotionele en cognitieve aspecten
(context van de klacht)
1
, Disease mongering: proces waarbij grenzen tussen ziek en niet-ziek worden opgerekt om
nieuwe afzetmarkten te creëren. Bijvoorbeeld overdrijven van de prevalentie, benadrukken
dat artsen het probleem onderdiagnosticeren en suggereren dat elke vorm van die ziekte
behandeld zou moeten worden.
Non-diseases: een menselijk proces dat sommige mensen bestempelen als een ziekte,
terwijl het beter zou zijn als dit niet gedaan werd (bijvoorbeeld verouderen, kaalheid en
verveling).
Illness: betekenis van klachten voor de patiënt; persoonlijke ervaring van de patiënt.
Disease: betekenis van klachten voor de arts; medische verklaring van artsen.
Illness behavior: ziektegedrag; speelt zich af vanaf symptoom tot bezoek aan arts. Het is een
onderdeel van coping.
Sickness (ziekenrol): (1) patiënt wordt ontheven van sociale verplichtingen, (2) patiënt
wordt niet verantwoordelijk gehouden en (3) patiënt is verplicht mee te werken om beter te
worden.
De medische manier van kijken (medical gaze) past goed bij bijvoorbeeld een gebroken
been, maar niet bij hoofdpijn of moeheid.
Nieuwe definitie van gezondheid: “Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een
eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het
leven.”. Hierdoor kan er gelet worden op het hele persoon en niet enkel op de ziekte
Positieve gezondheid.
Gedachten en interpretaties van symptomen noemt men ziektecognities en ze beïnvloeden
emotionele reacties. Common sense model. Cognities hebben indirect invloed op de
acties die iemand onderneemt.
Daarnaast zijn er ook andere factoren:
- Attributies: mensen geven zelf een verklaring van de klacht
- Self-efficacy: de gedachte of de patiënt zijn klachten/probleem kan beïnvloeden.
Een hoge self-efficacy geeft aan dat de persoon denk dat het hem zou lukken.
- Locus of control: wie de patiënt aanwijst als verantwoordelijke (dokter of
patiënt?)
Hulpgedrag:
- Niets doen: vaak gaat een symptoom ook gewoon weer voorbij (self-
limitingbeloop)
- Leken raadplegen: raad vragen in eigen kringen (lay referral system)
- Zelfzorg: alle activiteiten die iemand kan ondernemen om de klachten te
verlichten
- Complementaire geneeswijzen
- Professionele reguliere medische hulp
De verschillen in hoe snel mensen hulp zoeken komt door:
- Kenmerken van patiënten: leeftijd/burgerlijke staat/sociale steun
- Eigenschappen van artsen: eerdere ervaringen in de zorg
- Structuur van de gezondheidszorg: voorzieningen/aanbod
- Cultuur
2
Hoofdstuk 1 – Klinisch redeneren binnen het geneeskundig proces
De cyclus heeft verschillende fasen: diagnostische fase, therapeutische fase en een evaluatiefase.
De cyclus start met een patiëntgebonden probleem, doordat een patiënt hulp zoekt.
1. De patiënt komt met een klacht (diagnostische fase)
2. Luisteren en probleemverheldering (diagnostiek en verzamelen van informatie)
3. Probleemlijst en diagnose
- Arts probeert op een medische diagnose te komen Diagnostische cyclus
4. Behandeling en behandeldoelen
5. Evaluatie uitkomst en proces
In de diagnostische fase zijn drie vaardigheden cruciaal:
1. Luisteren en waarnemen
- Microniveau: kennis van de patiënt
- Mesoniveau: omgeving van de patiënt
- Macroniveau: gezondheidszorg in het algemeen
2. Samenvatten en definiëren van het probleem
- Voordat de anamnese start
- De arts kan zo de ernst inschatten
3. Hypotheses formuleren
- Bijvoorbeeld door het herkennen van ziektescripts
De therapeutische fase start met het vaststellen van behandeldoelen. Er wordt gezocht naar
het best passende ‘bewijs’ voor de specifieke patiënt: evidence-based practise.
Tot slot is er de evaluatiefase. Er wordt teruggekeken naar de behandeldoelen, dat kan
leiden tot reflectie. Zo kan het behandeldoel bijvoorbeeld aangepast worden.
Hoofdstuk 2 – Symptomen, klachten … en dan?
De premedische fase: de periode die begint met het voelen van iets wat kan duiden op een
gezondheidsprobleem en die eindigt met het besluit naar een arts te gaan.
Symptoom: vanaf het moment dat je gaat denken aan een medisch probleem als oorzaak
van die sensatie.
Er zijn twee verschijnselen die het waarnemen van symptomen kunnen versterken:
Selectieve aandacht: letten op klachten
Negatieve affectiviteit: grote neiging negatieve emoties te voelen
IJsbergfenomeen: het consulteren van een arts gebeurt maar bij een minderheid van de
klachten.
Mensen die een klacht ervaren klagen er vaak over. Klagen heeft als doel dat de ander de
klacht hoort en erop reageert. Er zijn twee aspecten:
Inhoudsaspect: wat de klager letterlijk zegt/bedoeld
Betrekkingsaspect: bedoeling van het delen van een klacht
In het oude biomedisch model vraagt de arts naar lichamelijke sensaties, maar in het
nieuwe biopsychosociale model vraagt de arts door over emotionele en cognitieve aspecten
(context van de klacht)
1
, Disease mongering: proces waarbij grenzen tussen ziek en niet-ziek worden opgerekt om
nieuwe afzetmarkten te creëren. Bijvoorbeeld overdrijven van de prevalentie, benadrukken
dat artsen het probleem onderdiagnosticeren en suggereren dat elke vorm van die ziekte
behandeld zou moeten worden.
Non-diseases: een menselijk proces dat sommige mensen bestempelen als een ziekte,
terwijl het beter zou zijn als dit niet gedaan werd (bijvoorbeeld verouderen, kaalheid en
verveling).
Illness: betekenis van klachten voor de patiënt; persoonlijke ervaring van de patiënt.
Disease: betekenis van klachten voor de arts; medische verklaring van artsen.
Illness behavior: ziektegedrag; speelt zich af vanaf symptoom tot bezoek aan arts. Het is een
onderdeel van coping.
Sickness (ziekenrol): (1) patiënt wordt ontheven van sociale verplichtingen, (2) patiënt
wordt niet verantwoordelijk gehouden en (3) patiënt is verplicht mee te werken om beter te
worden.
De medische manier van kijken (medical gaze) past goed bij bijvoorbeeld een gebroken
been, maar niet bij hoofdpijn of moeheid.
Nieuwe definitie van gezondheid: “Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een
eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het
leven.”. Hierdoor kan er gelet worden op het hele persoon en niet enkel op de ziekte
Positieve gezondheid.
Gedachten en interpretaties van symptomen noemt men ziektecognities en ze beïnvloeden
emotionele reacties. Common sense model. Cognities hebben indirect invloed op de
acties die iemand onderneemt.
Daarnaast zijn er ook andere factoren:
- Attributies: mensen geven zelf een verklaring van de klacht
- Self-efficacy: de gedachte of de patiënt zijn klachten/probleem kan beïnvloeden.
Een hoge self-efficacy geeft aan dat de persoon denk dat het hem zou lukken.
- Locus of control: wie de patiënt aanwijst als verantwoordelijke (dokter of
patiënt?)
Hulpgedrag:
- Niets doen: vaak gaat een symptoom ook gewoon weer voorbij (self-
limitingbeloop)
- Leken raadplegen: raad vragen in eigen kringen (lay referral system)
- Zelfzorg: alle activiteiten die iemand kan ondernemen om de klachten te
verlichten
- Complementaire geneeswijzen
- Professionele reguliere medische hulp
De verschillen in hoe snel mensen hulp zoeken komt door:
- Kenmerken van patiënten: leeftijd/burgerlijke staat/sociale steun
- Eigenschappen van artsen: eerdere ervaringen in de zorg
- Structuur van de gezondheidszorg: voorzieningen/aanbod
- Cultuur
2
