Samenvatting Hoofdstuk 1, 2, 3, 7 en 8 van De verpleegkundige als communicator

Communicatievaardigheden


Hoofdstuk 1: communicatie
Communicatie: de uitwisseling van symbolische informatie die plaatsvindt tussen mensen die
zich van elkaars aanwezigheid bewust zijn. Informatie wordt deels bewust en deels
onbewust gegeven, ontvangen en geïnterpreteerd.
Symbolische informatie: verbale + non-verbale communicatie.
Verbale communicatie: communicatie door te praten.
Non-verbale communicatie: communicatie door middel van lichaamstaal, bewegingen en
mimiek.
 Lichaamshouding: hiermee kunnen de basisemoties uitgedrukt worden (angst,
spanning, ontspanning e.d.)
o Als twee personen in een gesprek beide aandacht daarvoor hebben is de
lichaamshouding symmetrisch. Als er een gesprek is met weinig
betrokkenheid is aan asymmetrische houding te zien.
 Bewegingen: houden aandacht van luisteraar en spreker vast. Te veel bewegingen
kunnen juist aandacht van verbale communicatie afleiden.
 Mimiek: gezichtsuitdrukkingen. Kan zorgen voor verandering in manier van
communiceren.
Uitwisselen van symbolische informatie: in een gesprek wordt de rol van zender en
ontvanger steeds omgewisseld.
 Zender: boodschap van zender wordt bepaald door wat hij wil zeggen en zijn
gedachten en gevoelens daarover (gebaseerd op waarnemingen uit eigen
belevingswereld).
 Ontvanger: neemt uitgezonden signalen waar, vormt vanuit zijn belevingswereld
gedachten en gevoelens daarover en stuurt op basis daarvan zijn boodschap terug.
 Signalen: ontvangen we onbewust voortdurend van gesprekspartner en omgeving. Of
signalen doordringen en leiden tot communicatie hangt af van of/welke betekenis ze
voor ons hebben, dus van referentiekader.
Professionele communicatie: gericht op het realiseren van een duidelijk doel. Het is
afgebakend (gericht op zaken die gerelateerd zijn). Beroepsmatig begeleiden van patiënt
staat centraal. Referentiekader van patiënt wordt als uitgangspunt genomen.
Vriendschappelijke communicatie: hierbij is geen sprake van een doel. Gevoelens die je voor
elkaar hebt staan centraal. Beide partijen moeten wel tot hun recht komen in het uitwisselen
van gedachten en gevoelens en daarin ook investeren. Systematische begeleiding wordt hier
niet verwacht en als dit wel gebeurt gaat dit ten koste van het gevoel van veiligheid en de
vriendschap.
Referentiekader: regels, normen en waarden die onbewust bepalen hoe je iets beoordeelt.
Algemene samengang van factoren die voor persoon/ gemeenschap de psychische
werkelijkheid vormt.
Waarde: hetgeen wat belangrijk voor iemand is/ wat betekenis heeft voor iemand.
Gebaseerd op persoonlijke ervaringen en opvoeding.
Norm: geeft aan hoe je je hoort te gedragen. Zijn gebaseerd op persoonlijke en
maatschappelijke waarden.

, Communicatievaardigheden


Optimale communicatie: maximale nabijheid met behoud van afstand. Verpleegkundige moet
zich in kunnen leven in belevingswereld van patiënt maar wel de juiste afstand bewaren
zodat er sprake blijft van hulpverlenersrelatie.
Overdracht: als patiënt gevoelens en verwachtingen overbrengt.
Tegenoverdracht: overdracht van een hulpverlener. Vaak reactie op de overdracht van een
patiënt.
Valkuilen met betrekking tot interpreteren:
 Stereotiep gedrag: er wordt uitgegaan dat patiënt stereotiep gedrag vertoont en
daardoor in een hokje geplaatst wordt zonder naar individuele eigenschappen te
kijken (generaliseren).
 Eerste indruk: wordt bepaald door hoe iemand zich presenteert.
 Ad-hoc-hypothesen: er wordt een heel verhaal bedacht omtrent de patiënt op basis
van één waarneming.
 Halo- en horneffect:
o Halo-effect: als je een positief beeld hebt van iemand en daardoor alles wat
deze persoon zegt of doet positief vindt.
o Horneffect: als je negatief beeld hebt van iemand zul je alles wat diegene doet
en zegt ook negatief vinden.
Problemen m.b.t. het aansluiten van bij referentiekader van patiënt:
 Cultuurverschil.
 Onervarenheid van de patiënt; patiënt kan bijvoorbeeld niet aangeven van zijn
beleving van zijn gezondheidsproblematiek is en wat dit voor hem betekent omdat hij
nog nooit eerder zoiets heeft meegemaakt.
 Ervarenheid van de patiënt: chronische patiënt kan door de jaren heen een
referentiekader opgebouwd hebben dat een onoverzichtelijke opeenstapeling is van
gedragingen.
o Hospitalisatie: aangepast gedrag van patiënten ten gevolge van langdurige
en/of intensieve behandeling in gezondheidszorginstelling dat weinig/niet
overeenkomt met innerlijke gesteldheid.
 Een andere werkelijkheidsbeleving.
Afdelingscultuur: waarden en normen van een team. Bepaalt wat de juiste manier van
handelen is van de individuele verpleegkundige volgens de heersende groepswaarden en
normen.
 Als persoonlijke normen en waarden en die van het team te veel uit elkaar liggen is
het voor de verpleegkundige moeilijk om te functioneren.


Hoofdstuk 2: analyse van het gesprek
3 niveaus van communiceren in ieder gesprek:
 Procedureniveau: gaat over wijze waarop verpleegkundige en patiënt gezamenlijk
werken aan gestelde doelen. Vooral herkenbaar bij gepland gesprek.
 Inhoudsniveau: letterlijke, woordelijke boodschap die de ander uitzendt. De verbale
communicatie. Binnen gezondheidszorg wordt hieronder ook feitenkennis,
onderzoeken, protocollen, laboratoriumuitslagen, prognoses, behandelplan en
verpleegplan verstaan.