Psychologie 1 leren en omgeving
Definitie van leren
Een blijvende verandering in gedrag of mentale processen als gevolg van een bepaalde ervaring
Leren versus instinct
§ Bijna elk menselijk gedrag is aangeleerd
§ Gedrag van dieren wordt voor een groot stuk beïnvloed door instincten
§ Leren geeft ons de flexibiliteit om ons snel aan veranderende situaties en nieuwe
omgevongen aan te passen Leren geeft een evolutionair voordeel
Eenvoudige en complexe vormen van leren
Eenvoudige vormen van leren
§ Habituatie: leren om niet te reageren op de herhaaldelijke aanbieding van een
stimulus (vb treinlawaai negeren)
§ Blootstellingseffect of mere exposure effect: aangeleerde voorkeur voor stimuli
waaraan we al eerder zijn blootgesteld (voorkeur liedjes, mensen die je vaak ziet)
Complexe vormen van leren
§ Klassieke conditionering
§ Operante conditionering. Stimulus respons leren
§ Cognitief leren
Stimulus-respons leren versus cognitief leren
Behavioristen versus cognitieve psychologen
§ Behavioristen hebben enkel aandacht voor het waarneembare, en dus niet de
cognitieve processen
§ Cognitieve psychologen hebben net wel aandacht voor de mentale processen die
leiden tot leren
Kernvraag 2.1 Hoe verklaart klassieke conditionering leren?
Kernconcept 2.1 Klassieke conditionering is een elementaire vorm van leren waarbij een
stimulus die een aangeboren reflex oproept, wordt geassocieerd met een voorheen neutrale
stimulus, die daarop het vermogen verwerft om dezelfde respons op te roepen.
2.1.1 de kernpunten van klassieke conditionering
Onderzoek van Pavlov
§ Gericht op automatische responsen of reflexen (speeksel, knipperreflex,..)
§ Reflexen kunnen gekoppeld worden aan neutrale stimuli (bel)
§ Neutrale stimuli roepen geen respons op
§ Neutrale stimuli kunnen na koppeling aan een reflex oproepende stimulus wel een
reflex oproepen
ZIE afbeelding p. 47
Verwerving
Kernbegrippen
§ Ongeconditioneerde stimulus (UCS): de stimulus die een ongecondioneerde en
reflexieve respons uitlokt
§ Ongeconditioneerde respons (UCR): de respons die automatisch wordt opgeroepen
door een UCS
§ Neutrale stimulus (NS): stimulus die voorafgaand aan de verweringsfase geen
geconditioneerde respons oproept
§ Geconditioneerde stimulus (CS): een oorspronkelijk neutrale stimulus die na een
leerproces de geconditioneerde respons oproept
1
, § Geconditioneerde respons (CR): een respons die wordt opgeroepen door een
oorspronkelijk neutrale stimulus die na een leerproces geassocieerd wordt met de
ongeconditioneerde stimulus
§ Verwervingsfase: het eerste leerstadium in de klassieke conditionering, waarin de
geconditioneerde stimulus steeds vaker de geconditioneerde respons oproept
§ Contiguïteit: het samen, of vlak na elkaar, aanbieden van de NS en de UCS
§ Timing (afhankelijk van stimulus)
Extinctie en spontaal herstel
Extinctie of uitdoving
§ De afname van een geconditioneerde associatie als gevolg van de afwezigheid van
een ongeconditioneerde stimulus
§ Geconditioneerde associatie = UCS + CS
§ CS herhaaldelijk aanbieden zonder de UCS
§ Respons is tijdelijk onderdrukt
Spontaan herstel
§ Het terugkeren van een uitgedoofde geconditioneerde respons na een rustperiode
§ Na extinctie en periode zonder blootstelling aan CS, kan CS de CR opnieuw uitlokken
§ CR minder sterk
Stimulusgeneralisatie
§ De uitbreiding van een aangeleerde respons naar stimuli die lijken op de
geconditioneerde stimulus
§ Hoe groter de overeenkomst, hoe sterker de respons
§ Bv iemand die door een hond is gebeten zal erna bang zijn voor alle honden
Stimulusdiscriminatie of selectief leren
§ Het leren van een nieuwe respons op een specifieke stimulus, maar niet op andere
daarop gelijkende stimuli
§ Tegenovergestelde van generalisatie
2.1.2 Toepssingen van klassieke conditionering
Het beroemste geval van de kleine albert
Geconditioneerde voedselaversies
§ Neiging waardoor een organisme na een enkele ervaring leert voedsel met een
bepaalde smaak te vermijden als het eten ervan werd gevolgd door ziekte
§ Evolutionair en biologisch bepaald
§ Informatieve waarde van de geconditioneerde stimulus is het belangrijkste kenmerk
Link ontstaat enkel als CS op een betrouwbare manier de UCS voorspellen
Biologische predispositie: een uitdaging aan Pavlov
Invloed van nature en nurture
§ Geconditioneerde aversie heeft een biologische basis en is niet enkel aangeleerd
§ Verbinding tussen NS en UCS blijkt selectief te zijn
§ Genetische predispositie voor angsten
Klassieke conditionering in reclames
Reclamecampagnes
§ Maken gebruik van klassieke conditionering
§ Evaluerende conditionering: een speciaal type klassieke conditionering dat veel van
onze voorkeuren beïnvloedt, dat waar we van leren te houden of juist niet
2
Definitie van leren
Een blijvende verandering in gedrag of mentale processen als gevolg van een bepaalde ervaring
Leren versus instinct
§ Bijna elk menselijk gedrag is aangeleerd
§ Gedrag van dieren wordt voor een groot stuk beïnvloed door instincten
§ Leren geeft ons de flexibiliteit om ons snel aan veranderende situaties en nieuwe
omgevongen aan te passen Leren geeft een evolutionair voordeel
Eenvoudige en complexe vormen van leren
Eenvoudige vormen van leren
§ Habituatie: leren om niet te reageren op de herhaaldelijke aanbieding van een
stimulus (vb treinlawaai negeren)
§ Blootstellingseffect of mere exposure effect: aangeleerde voorkeur voor stimuli
waaraan we al eerder zijn blootgesteld (voorkeur liedjes, mensen die je vaak ziet)
Complexe vormen van leren
§ Klassieke conditionering
§ Operante conditionering. Stimulus respons leren
§ Cognitief leren
Stimulus-respons leren versus cognitief leren
Behavioristen versus cognitieve psychologen
§ Behavioristen hebben enkel aandacht voor het waarneembare, en dus niet de
cognitieve processen
§ Cognitieve psychologen hebben net wel aandacht voor de mentale processen die
leiden tot leren
Kernvraag 2.1 Hoe verklaart klassieke conditionering leren?
Kernconcept 2.1 Klassieke conditionering is een elementaire vorm van leren waarbij een
stimulus die een aangeboren reflex oproept, wordt geassocieerd met een voorheen neutrale
stimulus, die daarop het vermogen verwerft om dezelfde respons op te roepen.
2.1.1 de kernpunten van klassieke conditionering
Onderzoek van Pavlov
§ Gericht op automatische responsen of reflexen (speeksel, knipperreflex,..)
§ Reflexen kunnen gekoppeld worden aan neutrale stimuli (bel)
§ Neutrale stimuli roepen geen respons op
§ Neutrale stimuli kunnen na koppeling aan een reflex oproepende stimulus wel een
reflex oproepen
ZIE afbeelding p. 47
Verwerving
Kernbegrippen
§ Ongeconditioneerde stimulus (UCS): de stimulus die een ongecondioneerde en
reflexieve respons uitlokt
§ Ongeconditioneerde respons (UCR): de respons die automatisch wordt opgeroepen
door een UCS
§ Neutrale stimulus (NS): stimulus die voorafgaand aan de verweringsfase geen
geconditioneerde respons oproept
§ Geconditioneerde stimulus (CS): een oorspronkelijk neutrale stimulus die na een
leerproces de geconditioneerde respons oproept
1
, § Geconditioneerde respons (CR): een respons die wordt opgeroepen door een
oorspronkelijk neutrale stimulus die na een leerproces geassocieerd wordt met de
ongeconditioneerde stimulus
§ Verwervingsfase: het eerste leerstadium in de klassieke conditionering, waarin de
geconditioneerde stimulus steeds vaker de geconditioneerde respons oproept
§ Contiguïteit: het samen, of vlak na elkaar, aanbieden van de NS en de UCS
§ Timing (afhankelijk van stimulus)
Extinctie en spontaal herstel
Extinctie of uitdoving
§ De afname van een geconditioneerde associatie als gevolg van de afwezigheid van
een ongeconditioneerde stimulus
§ Geconditioneerde associatie = UCS + CS
§ CS herhaaldelijk aanbieden zonder de UCS
§ Respons is tijdelijk onderdrukt
Spontaan herstel
§ Het terugkeren van een uitgedoofde geconditioneerde respons na een rustperiode
§ Na extinctie en periode zonder blootstelling aan CS, kan CS de CR opnieuw uitlokken
§ CR minder sterk
Stimulusgeneralisatie
§ De uitbreiding van een aangeleerde respons naar stimuli die lijken op de
geconditioneerde stimulus
§ Hoe groter de overeenkomst, hoe sterker de respons
§ Bv iemand die door een hond is gebeten zal erna bang zijn voor alle honden
Stimulusdiscriminatie of selectief leren
§ Het leren van een nieuwe respons op een specifieke stimulus, maar niet op andere
daarop gelijkende stimuli
§ Tegenovergestelde van generalisatie
2.1.2 Toepssingen van klassieke conditionering
Het beroemste geval van de kleine albert
Geconditioneerde voedselaversies
§ Neiging waardoor een organisme na een enkele ervaring leert voedsel met een
bepaalde smaak te vermijden als het eten ervan werd gevolgd door ziekte
§ Evolutionair en biologisch bepaald
§ Informatieve waarde van de geconditioneerde stimulus is het belangrijkste kenmerk
Link ontstaat enkel als CS op een betrouwbare manier de UCS voorspellen
Biologische predispositie: een uitdaging aan Pavlov
Invloed van nature en nurture
§ Geconditioneerde aversie heeft een biologische basis en is niet enkel aangeleerd
§ Verbinding tussen NS en UCS blijkt selectief te zijn
§ Genetische predispositie voor angsten
Klassieke conditionering in reclames
Reclamecampagnes
§ Maken gebruik van klassieke conditionering
§ Evaluerende conditionering: een speciaal type klassieke conditionering dat veel van
onze voorkeuren beïnvloedt, dat waar we van leren te houden of juist niet
2
