Lecture 5 – Workplace surveillance: The modern panopticon
Literature:
- Ball (2010)
- Iedema & Rhodes (2010)
De post-industriële samenleving
Pre-industrieel = agricultuur. Betekent niet dat er geen industriële of agriculturele bedrijven meer zijn.
"Omdat zowel informatieverwerking als communicatie onlosmakelijk
verbonden zijn met de controlefunctie, zal het vermogen van een
samenleving om controle te houden - op alle niveaus, van interpersoonlijke
tot internationale betrekkingen - recht evenredig zijn met de ontwikkeling
van haar informatietechnologieën."
44
, Critical theory
Kritische theorie is wat de naam impliceert: een kritiek, een kritiek op de samenleving, organisaties en
sociale constructies. Kritische theorie bestudeert macht en machtsmisbruik in organisaties en de
samenleving.
Kritische theoretici streven naar begrip van het organisatieleven genesteld in de bredere context van
de samenleving door begrip van macht en politieke verhoudingen.
Surveillance, a lens
David Lyon: "surveillance is elke verzameling en verwerking van persoonlijke gegevens, al dan niet identificeerbaar,
met het doel degenen van wie de gegevens zijn verzameld te beïnvloeden of te beheren" (2001:2).
De uitdrukking "surveillancemaatschappij" werd door de socioloog Gary Marx (1985) bedacht als "alomvattend
gebruik van computersurveillancetechnologie in de moderne samenleving voor totale sociale controle".
Surveillance as form of control
Surveillance is het systematisch volgen van het gedrag, de activiteiten of andere veranderende informatie,
meestal van mensen, met het doel hen te beïnvloeden, te beheren, te sturen of te beschermen.
The Janus face -> gezicht met twee gezichten. De ene liegt en de andere zegt
de waarheid. Organizationele surveillance kan volgens de docent gezien
worden als een Janus face. Surveillance heeft vaak een negatieve connotatie
bv. Altijd gefilmt worden. Maar we voelen ons veiliger onder toezicht dat is
dan weer de andere kant. Waarom toezicht op het werk? Is dat ook voor
veiligheidsredenen?
Dual nature of surveillance; Voorbeeld 1: Safety en security
Bewakingstechnologie wordt vaak ingevoerd in naam van de veiligheid, om allerlei criminele en onaanvaardbare
gedragingen op openbare en particuliere plaatsen te voorkomen. Bewakingscamera's worden geïnstalleerd in
winkelcentra, op snelwegen, in de meeste grote steden, op werkplekken en scholen om mensen een veiliger
gevoel te geven. Naast het beroep op meer bescherming - zorg – zien we echter ook de andere kant van het
toezicht: gedrags- en identiteitscontrole. Surveillance als onderdeel van crisisbeheersing: verhogen van (de kwaliteit
van) operationele beelden…
Discussie: "Als je niets te verbergen hebt...." Hier ontstaan privacy problemen, de organisatie verzamelt infromatie
over het gedrag van de medewerkers. De organisatie reageert daar op met “ als je niets te verbergen hebt is er toch
geen probleem?” Het gaat ook over ethiek, zo kan je geen camera’s plaatsen in de sanitaire ruimtes, cafetaria’s…
Dual nature of survaillance: Voorbeeld 2: hospitals en care
Videobewaking in ziekenhuisomgevingen heeft gevolgen voor de privacy. Het toezicht is echter gericht op het
verminderen van kruisbesmetting: veranderingen in het gedrag van clinici ondersteunen het idee dat toezicht zorgt
voor "sociale normalisatie door rehabilitatie van degenen die irrationeel, dissident of recalcitrant worden geacht".
De opmerkingen van de verpleegster van de infectiecontrole spraken met lof over de subjectiverende effecten van
(video)surveillance die de proefpersonen van "gecontroleerd worden" naar "zelfcontrole" leiden. Terwijl
surveillance gaat over "in de gaten worden gehouden", gaat reflexiviteit over het kijken naar zichzelf en de eigen
constitutie als subject.
45
Literature:
- Ball (2010)
- Iedema & Rhodes (2010)
De post-industriële samenleving
Pre-industrieel = agricultuur. Betekent niet dat er geen industriële of agriculturele bedrijven meer zijn.
"Omdat zowel informatieverwerking als communicatie onlosmakelijk
verbonden zijn met de controlefunctie, zal het vermogen van een
samenleving om controle te houden - op alle niveaus, van interpersoonlijke
tot internationale betrekkingen - recht evenredig zijn met de ontwikkeling
van haar informatietechnologieën."
44
, Critical theory
Kritische theorie is wat de naam impliceert: een kritiek, een kritiek op de samenleving, organisaties en
sociale constructies. Kritische theorie bestudeert macht en machtsmisbruik in organisaties en de
samenleving.
Kritische theoretici streven naar begrip van het organisatieleven genesteld in de bredere context van
de samenleving door begrip van macht en politieke verhoudingen.
Surveillance, a lens
David Lyon: "surveillance is elke verzameling en verwerking van persoonlijke gegevens, al dan niet identificeerbaar,
met het doel degenen van wie de gegevens zijn verzameld te beïnvloeden of te beheren" (2001:2).
De uitdrukking "surveillancemaatschappij" werd door de socioloog Gary Marx (1985) bedacht als "alomvattend
gebruik van computersurveillancetechnologie in de moderne samenleving voor totale sociale controle".
Surveillance as form of control
Surveillance is het systematisch volgen van het gedrag, de activiteiten of andere veranderende informatie,
meestal van mensen, met het doel hen te beïnvloeden, te beheren, te sturen of te beschermen.
The Janus face -> gezicht met twee gezichten. De ene liegt en de andere zegt
de waarheid. Organizationele surveillance kan volgens de docent gezien
worden als een Janus face. Surveillance heeft vaak een negatieve connotatie
bv. Altijd gefilmt worden. Maar we voelen ons veiliger onder toezicht dat is
dan weer de andere kant. Waarom toezicht op het werk? Is dat ook voor
veiligheidsredenen?
Dual nature of surveillance; Voorbeeld 1: Safety en security
Bewakingstechnologie wordt vaak ingevoerd in naam van de veiligheid, om allerlei criminele en onaanvaardbare
gedragingen op openbare en particuliere plaatsen te voorkomen. Bewakingscamera's worden geïnstalleerd in
winkelcentra, op snelwegen, in de meeste grote steden, op werkplekken en scholen om mensen een veiliger
gevoel te geven. Naast het beroep op meer bescherming - zorg – zien we echter ook de andere kant van het
toezicht: gedrags- en identiteitscontrole. Surveillance als onderdeel van crisisbeheersing: verhogen van (de kwaliteit
van) operationele beelden…
Discussie: "Als je niets te verbergen hebt...." Hier ontstaan privacy problemen, de organisatie verzamelt infromatie
over het gedrag van de medewerkers. De organisatie reageert daar op met “ als je niets te verbergen hebt is er toch
geen probleem?” Het gaat ook over ethiek, zo kan je geen camera’s plaatsen in de sanitaire ruimtes, cafetaria’s…
Dual nature of survaillance: Voorbeeld 2: hospitals en care
Videobewaking in ziekenhuisomgevingen heeft gevolgen voor de privacy. Het toezicht is echter gericht op het
verminderen van kruisbesmetting: veranderingen in het gedrag van clinici ondersteunen het idee dat toezicht zorgt
voor "sociale normalisatie door rehabilitatie van degenen die irrationeel, dissident of recalcitrant worden geacht".
De opmerkingen van de verpleegster van de infectiecontrole spraken met lof over de subjectiverende effecten van
(video)surveillance die de proefpersonen van "gecontroleerd worden" naar "zelfcontrole" leiden. Terwijl
surveillance gaat over "in de gaten worden gehouden", gaat reflexiviteit over het kijken naar zichzelf en de eigen
constitutie als subject.
45
