Boek: Praktijkboek leerlingenzorg
H1 Kleine historie zorgverbreding
Dit hoofdstuk laat zien hoe er wordt gestreefd om de juiste onderwijsvorm te vinden voor
kinderen die niet mee kunnen komen in het ‘normale’ onderwijs. De grote invloed van de
overheid hierbij is onmiskenbaar wettelijke regelingen.
1.1 Leerplichtwet
Leerplichtwet in 1900. Daarvoor was een kind met problemen afhankelijk van de
omgeving. Na deze wet ontstonden betrouwbare gegevens over het aantal
probleemleerlingen.
Veel kinderen bleken moeite te hebben met het volgen van het onderwijs. Er kwam meer
vraag naar speciaal onderwijs voor deze kinderen. Dit werd gezien als goed voor het kind
zelf, maar ook voor zijn klasgenootjes, die werden belemmerd door dit ‘speciale’ kind. De
school werd ontlast als het kind naar een speciale school ging. Dit waren geen speciale
scholen eigenlijk, maar aparte klassen op dezelfde school.
Voordelen van ander onderwijs dan regulier onderwijs:
- financiële steun bieden
- ontheffing verlenen om te voldoen aan voorwaarden van het reguliere onderwijs meer
vrijheid ten aanzien van leerplan.
Maar is het wel juist om deze kinderen te scheiden van kinderen op reguliere scholen?
gevaren van etikettering.
Men dacht dat de kinderen op speciale scholen elkaar zouden besmetten met hun
afwijkingen.
Nadelen:
- weg terug naar gewone klas is moeilijk
- als dit al mogelijk was, dan werden kinderen erg geconfronteerd met hun ‘anders zijn’.
Er kwamen aparte scholen met aparte voorzieningen die aansloten bij de specifieke
problemen van de kinderen.
Breed spectrum aan buitengewoon onderwijs:
- kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden (LOM)
- moeilijk lerende kinderen (MLK)
- in hun ontwikkeling bedreigde kleuters (IOBK)
- blinde en slechtziende kinderen
- dove en slechthorende kinderen
- ernstige spraakmoeilijkheden
- lichamelijk gehandicapte kinderen (mytyl)
- langdurig zieke kinderen en kinderen die zijn opgenomen in een ziekenhuis
- zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK)
- zeer moeilijk opvoedbare kinderen (ZMOK)
- meervoudig gehandicapte kinderen.
Ook: Pedologische instituten (PI-scholen) ism universiteiten kinderen met ernstige en
gecompliceerde problemen langdurig ter observatie om zo tot een definitieve
schoolkeuze te komen.
Scholen voor buitengewoon onderwijs: minder leerlingen per groep en extra
mogelijkheden tot het geven van hulp.
, 1.2 Beleidsverandering
Begin jaren 70: er moest flink wat veranderen in het buitengewoon/speciaal onderwijs. Dit
werd geprobeerd door verbetering van het basisonderwijs en intensievere samenwerking
met scholen voor speciaal onderwijs.
In een korte periode ontstonden veel beleidsnota’s. Voorbeeld = Contourennota. Dit wordt
verder uitgewerkt:
Heroriëntering speciaal onderwijs
Waarom was dit nodig?
- plaatsing van een leerling op een school voor speciaal onderwijs zou een breuk
teweegbrengen in de continuïteit van de ontwikkeling van het kind.
- het speciaal onderwijs boekte lang niet altijd het verwachte resultaat bij de
doorverwezen leerlingen
- de werkwijzen van het speciaal onderwijs verschilden niet fundamenteel van die van het
basisonderwijs
- verwijzing van een leerling naar een aparte school voor speciaal onderwijs plaatste die
leerling in een uitzonderingspositie en kon leiden tot een negatieve etikettering die
maatschappelijk gezien nadelige gevolgen kon hebben.
- verwijzing naar een speciale school haalde het kind uit zijn eigen omgeving
- het in stand houden van scholen voor speciaal onderwijs was erg duur. En de groei van
het leerlingaantal in het speciaal onderwijs deed de budgetten onaanvaardbaar stijgen.
Dus: in het onderwijs moest van alles veranderen!
Innovatiecommissie basisonderwijs (ICB) bracht een groot aantal adviezen uit aan de
minister van Onderwijs.
Basisonderwijs
Een van de knelpunten die het ICB signaleerde was het gebrek aan continuïteit dat het
jonge kind ondervond wanneer het overging van de kleuterschool naar de eerste klas van
de lagere school.
Uiteindelijk is er een basisschool ontstaan, waarin kleuteronderwijs naadloos overging in
lager onderwijs meer continue ontwikkeling.
Een ander advies was dat voorkomen moest worden dat grote aantallen leerlingen nog
vastliepen in het onderwijs als gevolg van stagnaties in hun ontwikkelings- en leerproces.
zittenblijven, hoge aantal verwijzingen naar het buitengewoon onderwijs en de
geïsoleerde vormen van extra hulp aan kinderen moeten verdwijnen.
Alle activiteiten kwamen in een schoolwerkplan, er kwamen nieuwe vakken en methoden.
Allemaal maatregelen om het onderwijs beter af te stemmen op de behoeften van de
leerlingen. Maar het aantal verwijzingen naar speciaal onderwijs nam niet af en groeide in
sommige delen van het land juist sterk. Er kwamen zelfs wachtlijsten.
Probleem met de overgang van groep 2 naar groep 3.
Samenwerkingsprojecten
Er moest meer overleg en samenwerking komen tussen reguliere en
buitengewone/speciale scholen. Er kwamen samenwerkingsprojecten met als doel de in
het buitengewoon onderwijs aanwezige deskundigheid in te zetten bij het vergroten van
de zorgbreedte van de basisschool. Dit leverde nuttige dingen op, maar het uiteindelijke
doel werd niet bereikt (dus niet minder verwijzingen en niet meer terugplaatsingen naar
het reguliere onderwijs).
Men ging wel meer nadenken over de redenen van een verwijzing en wanneer
terugplaatsing mogelijk zou zijn. De aandacht verschoof naar de leerkracht als centrale
factor, de manier van lesgeven, de omgang met kinderen en de planmatigheid van het
H1 Kleine historie zorgverbreding
Dit hoofdstuk laat zien hoe er wordt gestreefd om de juiste onderwijsvorm te vinden voor
kinderen die niet mee kunnen komen in het ‘normale’ onderwijs. De grote invloed van de
overheid hierbij is onmiskenbaar wettelijke regelingen.
1.1 Leerplichtwet
Leerplichtwet in 1900. Daarvoor was een kind met problemen afhankelijk van de
omgeving. Na deze wet ontstonden betrouwbare gegevens over het aantal
probleemleerlingen.
Veel kinderen bleken moeite te hebben met het volgen van het onderwijs. Er kwam meer
vraag naar speciaal onderwijs voor deze kinderen. Dit werd gezien als goed voor het kind
zelf, maar ook voor zijn klasgenootjes, die werden belemmerd door dit ‘speciale’ kind. De
school werd ontlast als het kind naar een speciale school ging. Dit waren geen speciale
scholen eigenlijk, maar aparte klassen op dezelfde school.
Voordelen van ander onderwijs dan regulier onderwijs:
- financiële steun bieden
- ontheffing verlenen om te voldoen aan voorwaarden van het reguliere onderwijs meer
vrijheid ten aanzien van leerplan.
Maar is het wel juist om deze kinderen te scheiden van kinderen op reguliere scholen?
gevaren van etikettering.
Men dacht dat de kinderen op speciale scholen elkaar zouden besmetten met hun
afwijkingen.
Nadelen:
- weg terug naar gewone klas is moeilijk
- als dit al mogelijk was, dan werden kinderen erg geconfronteerd met hun ‘anders zijn’.
Er kwamen aparte scholen met aparte voorzieningen die aansloten bij de specifieke
problemen van de kinderen.
Breed spectrum aan buitengewoon onderwijs:
- kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden (LOM)
- moeilijk lerende kinderen (MLK)
- in hun ontwikkeling bedreigde kleuters (IOBK)
- blinde en slechtziende kinderen
- dove en slechthorende kinderen
- ernstige spraakmoeilijkheden
- lichamelijk gehandicapte kinderen (mytyl)
- langdurig zieke kinderen en kinderen die zijn opgenomen in een ziekenhuis
- zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK)
- zeer moeilijk opvoedbare kinderen (ZMOK)
- meervoudig gehandicapte kinderen.
Ook: Pedologische instituten (PI-scholen) ism universiteiten kinderen met ernstige en
gecompliceerde problemen langdurig ter observatie om zo tot een definitieve
schoolkeuze te komen.
Scholen voor buitengewoon onderwijs: minder leerlingen per groep en extra
mogelijkheden tot het geven van hulp.
, 1.2 Beleidsverandering
Begin jaren 70: er moest flink wat veranderen in het buitengewoon/speciaal onderwijs. Dit
werd geprobeerd door verbetering van het basisonderwijs en intensievere samenwerking
met scholen voor speciaal onderwijs.
In een korte periode ontstonden veel beleidsnota’s. Voorbeeld = Contourennota. Dit wordt
verder uitgewerkt:
Heroriëntering speciaal onderwijs
Waarom was dit nodig?
- plaatsing van een leerling op een school voor speciaal onderwijs zou een breuk
teweegbrengen in de continuïteit van de ontwikkeling van het kind.
- het speciaal onderwijs boekte lang niet altijd het verwachte resultaat bij de
doorverwezen leerlingen
- de werkwijzen van het speciaal onderwijs verschilden niet fundamenteel van die van het
basisonderwijs
- verwijzing van een leerling naar een aparte school voor speciaal onderwijs plaatste die
leerling in een uitzonderingspositie en kon leiden tot een negatieve etikettering die
maatschappelijk gezien nadelige gevolgen kon hebben.
- verwijzing naar een speciale school haalde het kind uit zijn eigen omgeving
- het in stand houden van scholen voor speciaal onderwijs was erg duur. En de groei van
het leerlingaantal in het speciaal onderwijs deed de budgetten onaanvaardbaar stijgen.
Dus: in het onderwijs moest van alles veranderen!
Innovatiecommissie basisonderwijs (ICB) bracht een groot aantal adviezen uit aan de
minister van Onderwijs.
Basisonderwijs
Een van de knelpunten die het ICB signaleerde was het gebrek aan continuïteit dat het
jonge kind ondervond wanneer het overging van de kleuterschool naar de eerste klas van
de lagere school.
Uiteindelijk is er een basisschool ontstaan, waarin kleuteronderwijs naadloos overging in
lager onderwijs meer continue ontwikkeling.
Een ander advies was dat voorkomen moest worden dat grote aantallen leerlingen nog
vastliepen in het onderwijs als gevolg van stagnaties in hun ontwikkelings- en leerproces.
zittenblijven, hoge aantal verwijzingen naar het buitengewoon onderwijs en de
geïsoleerde vormen van extra hulp aan kinderen moeten verdwijnen.
Alle activiteiten kwamen in een schoolwerkplan, er kwamen nieuwe vakken en methoden.
Allemaal maatregelen om het onderwijs beter af te stemmen op de behoeften van de
leerlingen. Maar het aantal verwijzingen naar speciaal onderwijs nam niet af en groeide in
sommige delen van het land juist sterk. Er kwamen zelfs wachtlijsten.
Probleem met de overgang van groep 2 naar groep 3.
Samenwerkingsprojecten
Er moest meer overleg en samenwerking komen tussen reguliere en
buitengewone/speciale scholen. Er kwamen samenwerkingsprojecten met als doel de in
het buitengewoon onderwijs aanwezige deskundigheid in te zetten bij het vergroten van
de zorgbreedte van de basisschool. Dit leverde nuttige dingen op, maar het uiteindelijke
doel werd niet bereikt (dus niet minder verwijzingen en niet meer terugplaatsingen naar
het reguliere onderwijs).
Men ging wel meer nadenken over de redenen van een verwijzing en wanneer
terugplaatsing mogelijk zou zijn. De aandacht verschoof naar de leerkracht als centrale
factor, de manier van lesgeven, de omgang met kinderen en de planmatigheid van het
