Wijsbegeerte en Ethiek samenvatting lessen 15/20

Wijsbegeerte en Ethiek




Inhoud colleges

L1 Introductie
1. Filosofie aan KU Leuven
2. Wijsbegeerte en Ethiek
3. Lesschema en Examen
4. Wat is Filosofie?
5. Verhouding Filosofie-Economie
6. Thema’s van de Cursus

,L2 Logica

1. Redeneren

2. Conditionele uitspraken

3. Geldigheid

4. Formalisering

L3 Verklaring

1. Wetenschappelijke verklaring

2. Wetmatigheden

3. Deductief-Nomologische Model

4. Economische modellen

5. Idealisering

6. Verklaringsparadox

L4 Rationaliteit

1. Menselijk Gedrag

2. Ordinal-Choice Theory

3. Cardinal-Choice Theory

4. Game Theory

L5 Causaliteit

1. Wat zijn Oorzaken?

2. Hume over Oorzakelijkheid

3. Causale Tendensen

4. Onderliggende Mechanismen

L7 Ethiek

1. Wat is Ethiek?

2. Economie en Ethiek

, 3. Psychologisch Egoïsme

4. Ethisch Egoïsme

L8 Hedonisme

1. Waardenleer

2. Het Goede als Genot

3. Voordelen van Hedonisme

4. Nadelen van Hedonisme

L9 Consequentialisme

1. Denken aan Gevolgen

2. Utilitarisme

3. Voordelen van Utilitarisme

4. Nadelen van Utilitarisme

L10 Deonotologie

1. Denken aan Plichten

2. Kantianisme

3. Voordelen van Kantianisme

4. Nadelen van Kantianisme

L11 Deugdenethiek

1. Denken aan Deugden

2. Deugdenethiek

3. Voordelen van Deugdenethiek

4. Nadelen van Deugdenethiek



Wetenschappelijke theorievorming

- Verklaring
- Rationaliteit

,- Causaliteit

Moreel handelen

Waardenleer
Normatieve ethiek
Meta-ethiek




Les 1: Introductie

- Verschillende namen:

o Filosofie / (Fundamentele) Wijsbegeerte

o Filosofische grondslagen van de geesteswetenschappen

o Antropologische thema's uit de hedendaagse wijsbegeerte

o Filosofie en bio-ethiek

1. Filosofie aan KU Leuven

o Toegeleverd onderwijs: voor alle faculteiten

o Visie van Hoger instituut voor Wijsbegeerte (HIW):

 Het vak Filosofie biedt een domeinspecifieke verdieping
vanuit kritische reflectie op de vooronderstellingen, de
methodologie en de maatschappelijke rol van de
betrokken discipline.

 Twee leerdoelen:

1) Een beter begrijpen en uitbouwen van de eigen
discipline

, 2) Eigen functioneren kritisch kunnen begrijpen binnen
een bredere maatschappelijke context

o Opiniestuk: Why science needs philosophy


 Filisofie is nuttig voor de wetenschap


 Viervoudig nuttig:

1) Kan wetenschappelijke concepten
vereenvoudigen/verhelderen (bvb. rationaliteit,
causaliteit)


2) Kritische evaluatie van wetenschappelijke aannames
en methoden


3) Formulering van nieuwe concepten en theorieën


4) Bevordering van dialoog tussen zowel verschillende
wetenschappen onderling als wetenschap en
maatschappij

 Conclusie: overdaad aan data zal zorgen voor moeilijke
interpretatie indien filosofie niet gebruikt wordt. Filisofie
biedt een ‘hoger’ perspectief

o Aristoteles: legde al veel vroeger de relatie/ het verband
tussen economie en filosofie

 1 van de belangrijkste filosofen

 Schreef een Politica (naam van zijn politieke filosofie)

 Dacht na over de waarde van geld in de
maatschappij

 Thales van Milete (eerste filosoof in het Western
denken)

o Aristoteles zegt: wanneer Thales arm was
werd men verteld dat zijn discipline
(filosofie) nutteloos was.

o Hij werkte slim en verdiende veel geld

, o Hij liet zijn dat een filosoof kon rijk worden
als hij wou, maar dat het daar niet om te
doen was

2. Wijsbegeerte en Ethiek

o Bespreekt filosofische denkers en stromingen uit de
moderniteit die relevant blijven voor een kritische kijk op de
hedendaagse beoefening van wetenschap, ethiek, politiek, en
ten slotte economie.

 2 pijlers

1) Filosodie voor economisten

2) Nadruk op ethiek


o Dit gebeurt met het oog op actuele maatschappelijke
kwesties, concrete ethische dilemma’s en existentiële
levensvragen.
o Achtergrond van de les:
 Boek 1: Philosophy of Economics (POE)
 Boek 2: The Funadamentals of Ethics (TFE)

3. Lesschema en Examen

4. Wat is Filosofie?

o Verschillende betekenissen:

 Mening of denkwijze

 Levens- of wereldbeschouwing

 Studie van algemene beginselen


o Griekse philosophia

 Gr. Philein: houden van, verlangen naar

 Gr. Sophia: wijsheid, inzicht

→ Filosofie als (radicaal) kritische reflectie over ...

o G.W.F. Hegel

 Duitse filosoof 19de eeuw

,  Metafoor: “De uil van Minerva begint haar vlucht pas bij
het aanbreken van de avondschemering.”

 Gaat over het reflecteif karakter van de filosofie

 Nadenken over iets dat gepasseert is

 Kritiekpunt 1: uil van minerva (steenuil) is een
daguil

 Kritiekpunt 2: romeinse mythe ging over een
meisje dat door minerva verandert werd in een uil
(het meisje durfde zich niet laten zien, dus is een
rare schijn op de filosofie)

 Filosofie durft dus zijn eigen statuut in vraag
stellen

o Drie/vier klassieke subdisciplines:


 Metafysica / ontologie: zijnsleer

 Wat betekent het dat iets bestaat?


 Epistemologie: kenleer

 Wat is (wetenschappelijke) kennis?

 Ethiek: zedenleer

 Wat is goed of juist handelen?


 Logica: redeneerkunde

 Wat zijn geldige redeneringen?

 Valt op: hier is het meer ‘kunnen’ ipv ‘leren’


o Eerste grote filosofen die over deze 4 subdisciplines nadacht


 Plato

 Aristoteles

,  verschillende vizie, maar toch ook ergens zelfde visie:
verwondering is het begin en beginsel van de filosofie

 verwondering: zaken die van zelfssprekend zijn, die deze
van zelfsprekenheid verliezen

o Kenmerken van filosofie:

 Houding:

 Afstand nemen, twijfel

 Oogmerk:

 Streven naar inzicht, samenhang, theorieën

 deze 2 zaken, daar zit een spanningsveld tussen.

Dit komt dat als je wilt streven naar inzicht, maar ook afstand wilt
behouden dat kritiek zal geven op je theorie.

Dus in tegenstelling tot de wetenschap die vooruitgaat op ‘progressie,
evolutie en vooruitgang’ waar de ene theorie op de andere bouwt, is
moeilijker in filosofie

 Instrumentarium

 Intuïties, gedachte-experimenten

 Rationele argumentatie, logische analyse

o Historische evolutie:


 Oudheid:

 Filosofie vs. mythologie

 Bvb. aardbeving: de wil van de goden

 Filosofie: analogie aarbeving vergelijken met het
kraken van een schip op water (rationeler)


 Middeleeuwen:

 Filosofie vs. religie

,  Moderniteit:

 Filosofie vs. wetenschap

 Newton: fysica, filosofie verliest zijn grip

Hebben we nu een defintie van filosofie? nee

5. Verhouding Filosofie-Economie

o Twee paradigma’s

 Filosofie vs economie

 Uiteenlopende disciplines, maar ook overlap

 Gelukseconomie (‘happiness economics’)

o Welvaart

 Formele ethiek (‘formal ethics’)

o Game theory en deciscion theory
beïnvloeden deze ethie

o Veel bekende economen ook filosoof:

 David Hume, Adam Smith, John Stuart Mill, Karl Marx,
Amartya Sen

o Uiteenlopen filosofie-wetenschap sinds moderniteit

a) Wetenschap onderzoekt feiten (vs. waarden)

b) Feitenkennis ontstaat op basis van observatie en
experimenten (empirisch)

o Citaat David Hume:

o Dichotomieën:

 Feiten vs. waarden

 Descriptief vs. normatief

 Observatie vs. speculatie

→ Economische wetenschap vs. filosofische theorieën

, !! Nuance:

o Economie kan niet helemaal zonder waarde oordelen

o Economie onderzoekt ook zaken die niet observeerbaar zijn

6. Thema’s van de Cursus




Les 2: Logica

1. Redeneren

o Redenen vs argumenteren