NIEUWS EN JOURNALISTIEK
VERPLICHTE LECTUUR
,Inhoudsopgave
1 9 major ways in which the pandemic has marked Flemish news consumption - Vandeplas 3
2 News is bad for you and giving up reading it will make you happier - Rolf Dobelli 7
3 Media en journalistiek in Vlaanderen - Jonathan Hendrickx 9
4 The changing Economic Contexts of Journalism – Nielsen 16
5 Het profiel van de Belgische journalist in 2018 - Van Leuven et al. 21
6 Journalistiek voorbij democratie - Hanitzsch & Vos 24
7 Journalistiek in maatschappelijk perspectief – Deprez & Van Leuven 29
8 News Values in Audience-Oriented Journalism - Paulussen & Van Aelst 38
9 Deciding what’s news(sources) – Herbert Gans 45
10 Look who’s talking – Beckers & Van Aelst 48
11 Policing the crisis - Hall et al 51
12 Objectiviteit als professionele strategie - Broersma 56
13 The neutrality principe - Ojala 63
14 Media concentration & news diversity - Hendrickx & Ranaivoson 67
15 A look at agenda-setting: past, present and future - McCombs 72
16 Echokamers, filterbubbels en polarisatie: een literatuuroverzicht - Arguedas 77
,1 9 major ways in which the pandemic has marked Flemish news
consumption - Vandeplas
Jaarlijks in juni publiceert het Reuters Institue for the Study of Journalism zijn Digital News Report waarin imec-
SMIT de Belgische partner is. Dit jaar gaat de analyse over de impact van het coronavirus en de pandemie op het
nieuwsgebruik in Vlaanderen. 9 voornaamste trends:
1) COVID-19: DE EERSTE DIGITALE DESINFORMATIE GOLF VAN VLAANDEREN
● Door de verspreiding van desinformatie over corona en vaccins → België voor het eerst een grote
golf van digitale desinformatie
● Vlaamse gebruikers voor het eerst meer geconfronteerd met misleidende informatie
○ In totaal 36%
○ Jongere groepen (jonger dan 35 jaar): 45% → gebruiken meer sociale media
○ Oudere groepen (45+’ers): 30%
● ¼ Vlamingen vindt vooral de politici meeste zorg rond politici als bron van nepnieuws
● Jongeren onder de 18- tot 24 jaar vinden de gewone burgers de grootste gewantrouwde bron over
het coronavirus
2) NIEUWS INTERESSE GROEIT, MAAR OOK NIEUWS VERMIJDING
● De pandemie heeft geleid tot een grotere belangstelling voor nieuws
● Maar het totaal aantal gebruikers dat wekelijks nieuws consumeert, is gedaald met 3,5%
○ Lichte stijging in nieuws vermijding
○ Aantal gebruikers dat minder dan één keer per maand nieuws gebruikt = groei 4%
● Gebruikers veranderen hun nieuws routines aanzienlijk in de nasleep van de pandemie
○ Merkbaar in de verschuivende proportie van mensen die gebruik maken van specifieke
nieuws repertoire
○ Globaal genomen: Vlaamse nieuwsgebruikers consumeren meer schaars en terloops nieuws
van verschillende bronnen
○ Hoogopgeleide nieuwsgebruikers dat intensief een brede waaier aan nieuwsbronnen
gebruikt is gedaald → zou een indicatie kunnen zijn dat gebruikers hun nieuwsgebruik
hebben teruggeschroefd voor meer gematigde nieuws gewoonten tijdens de pandemie
○ Laagopgeleide nieuwsgebruikers consumeren voornamelijk schaars nieuws uit een beperkt
aantal bronnen
3) TELEVISIE SPANT DE KROON
● De televisie persconferenties van de Nationale Veiligheidsraad lijken een verschuiving teweeg te
brengen in de primaire bronnen die de Vlaamse nieuwsgebruikers raadpleegden
○ Televisiegebruik groeide met 8% (belangrijkste bron voor nieuws tijdens de pandemie)
○ Online nieuwsgebruik kromp tijdens de pandemie - houdt verband met een bredere
verschuiving naar meer selectieve nieuwsgebruik patronen
○ Gebruikers met een lagere middelbare opleiding en inkomen: vertonen de meest opvallende
verschuiving naar televisie als hun belangrijkste nieuwsleverancier
, 4) NIEUWS VIA SOCIALE MEDIA NEEMT AF
● Vlaamse nieuwsgebruikers hebben zich in 2021 afgekeerd van sociale media als nieuwsleverancier
○ Trend die vooral zichtbaar is bij jongeren (18 tot 24 jaar), die in 2020 net wél meer
vertrouwde op sociale media voor hun nieuwsconsumptie
● Daling van nieuws via sociale media valt samen met een algemene verschuiving naar directe toegang
(via een merknaam) in plaats van toegang via zij instromers als belangrijkste manier om toegang
tot nieuws te krijgen
● Informatie overload is een belangrijke factor voor nieuws vermijding
● Het nepnieuws dat alom aanwezig was tijdens de pandemie zou kunnen verklaren waarom een
groter aantal Vlaamse nieuwsgebruikers het nieuws consumeren op hun eigen voorwaarden
5) VERTROUWEN IN NIEUWS NEEMT TOE
● Pandemie heeft ervoor gezorgd dat er terug meer vertrouwen is in het nieuws
○ 61% geeft aan vertrouwen te hebben in het algemene nieuws (stijging van 10%)
○ Het vertrouwen in nieuws op sociale media stagneert op 19%
● Er is wel een significant verschil in vertrouwen tussen Nederlandstalige en Franstalige Belgen
Algemeen nieuws Nederlandstalige Belgen: 61%
Franstalige Belgen: 45%
Nieuws op sociale media Nederlandstalige Belgen: 19%
Franstalige Belgen: 19%
Nieuws dat je zelf gebruikt Nederlandstalige Belgen: 62%
Franstalige Belgen: 51%
Nieuws op zoekmachines Nederlandstalige Belgen: 31%
Franstalige Belgen: 30%
● De verschillen in vertrouwen tussen de politieke richtingen zijn toegenomen sinds de pandemie
○ Vertrouwenskloof tussen nieuwsgebruikers met een linkse en centrum politieke oriëntatie
enerzijds en die met een rechtse politieke oriëntatie anderzijds is aanzienlijk gegroeid
○ Ondanks het wantrouwen in nieuws over het algemeen is afgenomen, neemt het
wantrouwen toe bij rechtse politieke oriëntatie
6) OUDE NIEUWSMERKEN WINNEN VERTROUWEN TIJDENS PANDEMIE
● Bestaande nieuwsmerken worden door Vlaamse nieuwsgebruikers gepercipieerd als betrouwbare
bronnen
● Vlaamse nieuwsmerken hebben over de hele lijn een groei in vertrouwen laten zien
● Populaire nieuwsmerken zagen het vertrouwen het sterkst toenemen
○ JoeFM +6,6%
○ Het Laatste Nieuws +6%
○ Qmusic +6%
● Aansluitend bij het nieuwe belang van televisie als nieuwsbron in het Vlaamse medialandschap
tijdens de pandemie, staan de openbare omroep VRT en de commerciële omroep VTM bovenaan
de lijst van meest vertrouwde nieuwsmerken in 2021
● Hoewel kwaliteitsnieuwsmerken zoals VRT, De Tijd, De Morgen, … zien minder groei in het totale
percentage gebruikers dat aangeeft vertrouwen te hebben in hun merken, blinken
kwaliteitsnieuwsmerken uit als betrouwbare nieuwsbronnen tijdens de pandemie
○ Vooral VRT-nieuws verstevigt zijn plaats: 63% geeft VRT een score van 8 of meer
○ Populaire nieuwsmerken zoals JoeFM of Het Laatste Nieuws krijgen respectievelijk 31% en
43% een score van 8 of meer
VERPLICHTE LECTUUR
,Inhoudsopgave
1 9 major ways in which the pandemic has marked Flemish news consumption - Vandeplas 3
2 News is bad for you and giving up reading it will make you happier - Rolf Dobelli 7
3 Media en journalistiek in Vlaanderen - Jonathan Hendrickx 9
4 The changing Economic Contexts of Journalism – Nielsen 16
5 Het profiel van de Belgische journalist in 2018 - Van Leuven et al. 21
6 Journalistiek voorbij democratie - Hanitzsch & Vos 24
7 Journalistiek in maatschappelijk perspectief – Deprez & Van Leuven 29
8 News Values in Audience-Oriented Journalism - Paulussen & Van Aelst 38
9 Deciding what’s news(sources) – Herbert Gans 45
10 Look who’s talking – Beckers & Van Aelst 48
11 Policing the crisis - Hall et al 51
12 Objectiviteit als professionele strategie - Broersma 56
13 The neutrality principe - Ojala 63
14 Media concentration & news diversity - Hendrickx & Ranaivoson 67
15 A look at agenda-setting: past, present and future - McCombs 72
16 Echokamers, filterbubbels en polarisatie: een literatuuroverzicht - Arguedas 77
,1 9 major ways in which the pandemic has marked Flemish news
consumption - Vandeplas
Jaarlijks in juni publiceert het Reuters Institue for the Study of Journalism zijn Digital News Report waarin imec-
SMIT de Belgische partner is. Dit jaar gaat de analyse over de impact van het coronavirus en de pandemie op het
nieuwsgebruik in Vlaanderen. 9 voornaamste trends:
1) COVID-19: DE EERSTE DIGITALE DESINFORMATIE GOLF VAN VLAANDEREN
● Door de verspreiding van desinformatie over corona en vaccins → België voor het eerst een grote
golf van digitale desinformatie
● Vlaamse gebruikers voor het eerst meer geconfronteerd met misleidende informatie
○ In totaal 36%
○ Jongere groepen (jonger dan 35 jaar): 45% → gebruiken meer sociale media
○ Oudere groepen (45+’ers): 30%
● ¼ Vlamingen vindt vooral de politici meeste zorg rond politici als bron van nepnieuws
● Jongeren onder de 18- tot 24 jaar vinden de gewone burgers de grootste gewantrouwde bron over
het coronavirus
2) NIEUWS INTERESSE GROEIT, MAAR OOK NIEUWS VERMIJDING
● De pandemie heeft geleid tot een grotere belangstelling voor nieuws
● Maar het totaal aantal gebruikers dat wekelijks nieuws consumeert, is gedaald met 3,5%
○ Lichte stijging in nieuws vermijding
○ Aantal gebruikers dat minder dan één keer per maand nieuws gebruikt = groei 4%
● Gebruikers veranderen hun nieuws routines aanzienlijk in de nasleep van de pandemie
○ Merkbaar in de verschuivende proportie van mensen die gebruik maken van specifieke
nieuws repertoire
○ Globaal genomen: Vlaamse nieuwsgebruikers consumeren meer schaars en terloops nieuws
van verschillende bronnen
○ Hoogopgeleide nieuwsgebruikers dat intensief een brede waaier aan nieuwsbronnen
gebruikt is gedaald → zou een indicatie kunnen zijn dat gebruikers hun nieuwsgebruik
hebben teruggeschroefd voor meer gematigde nieuws gewoonten tijdens de pandemie
○ Laagopgeleide nieuwsgebruikers consumeren voornamelijk schaars nieuws uit een beperkt
aantal bronnen
3) TELEVISIE SPANT DE KROON
● De televisie persconferenties van de Nationale Veiligheidsraad lijken een verschuiving teweeg te
brengen in de primaire bronnen die de Vlaamse nieuwsgebruikers raadpleegden
○ Televisiegebruik groeide met 8% (belangrijkste bron voor nieuws tijdens de pandemie)
○ Online nieuwsgebruik kromp tijdens de pandemie - houdt verband met een bredere
verschuiving naar meer selectieve nieuwsgebruik patronen
○ Gebruikers met een lagere middelbare opleiding en inkomen: vertonen de meest opvallende
verschuiving naar televisie als hun belangrijkste nieuwsleverancier
, 4) NIEUWS VIA SOCIALE MEDIA NEEMT AF
● Vlaamse nieuwsgebruikers hebben zich in 2021 afgekeerd van sociale media als nieuwsleverancier
○ Trend die vooral zichtbaar is bij jongeren (18 tot 24 jaar), die in 2020 net wél meer
vertrouwde op sociale media voor hun nieuwsconsumptie
● Daling van nieuws via sociale media valt samen met een algemene verschuiving naar directe toegang
(via een merknaam) in plaats van toegang via zij instromers als belangrijkste manier om toegang
tot nieuws te krijgen
● Informatie overload is een belangrijke factor voor nieuws vermijding
● Het nepnieuws dat alom aanwezig was tijdens de pandemie zou kunnen verklaren waarom een
groter aantal Vlaamse nieuwsgebruikers het nieuws consumeren op hun eigen voorwaarden
5) VERTROUWEN IN NIEUWS NEEMT TOE
● Pandemie heeft ervoor gezorgd dat er terug meer vertrouwen is in het nieuws
○ 61% geeft aan vertrouwen te hebben in het algemene nieuws (stijging van 10%)
○ Het vertrouwen in nieuws op sociale media stagneert op 19%
● Er is wel een significant verschil in vertrouwen tussen Nederlandstalige en Franstalige Belgen
Algemeen nieuws Nederlandstalige Belgen: 61%
Franstalige Belgen: 45%
Nieuws op sociale media Nederlandstalige Belgen: 19%
Franstalige Belgen: 19%
Nieuws dat je zelf gebruikt Nederlandstalige Belgen: 62%
Franstalige Belgen: 51%
Nieuws op zoekmachines Nederlandstalige Belgen: 31%
Franstalige Belgen: 30%
● De verschillen in vertrouwen tussen de politieke richtingen zijn toegenomen sinds de pandemie
○ Vertrouwenskloof tussen nieuwsgebruikers met een linkse en centrum politieke oriëntatie
enerzijds en die met een rechtse politieke oriëntatie anderzijds is aanzienlijk gegroeid
○ Ondanks het wantrouwen in nieuws over het algemeen is afgenomen, neemt het
wantrouwen toe bij rechtse politieke oriëntatie
6) OUDE NIEUWSMERKEN WINNEN VERTROUWEN TIJDENS PANDEMIE
● Bestaande nieuwsmerken worden door Vlaamse nieuwsgebruikers gepercipieerd als betrouwbare
bronnen
● Vlaamse nieuwsmerken hebben over de hele lijn een groei in vertrouwen laten zien
● Populaire nieuwsmerken zagen het vertrouwen het sterkst toenemen
○ JoeFM +6,6%
○ Het Laatste Nieuws +6%
○ Qmusic +6%
● Aansluitend bij het nieuwe belang van televisie als nieuwsbron in het Vlaamse medialandschap
tijdens de pandemie, staan de openbare omroep VRT en de commerciële omroep VTM bovenaan
de lijst van meest vertrouwde nieuwsmerken in 2021
● Hoewel kwaliteitsnieuwsmerken zoals VRT, De Tijd, De Morgen, … zien minder groei in het totale
percentage gebruikers dat aangeeft vertrouwen te hebben in hun merken, blinken
kwaliteitsnieuwsmerken uit als betrouwbare nieuwsbronnen tijdens de pandemie
○ Vooral VRT-nieuws verstevigt zijn plaats: 63% geeft VRT een score van 8 of meer
○ Populaire nieuwsmerken zoals JoeFM of Het Laatste Nieuws krijgen respectievelijk 31% en
43% een score van 8 of meer
