Media: structuur en werking
SAMENVATTING
1
,1 Introductie
1.1 Media, macht en samenleving
Wat betekent een leven zonder technologische communicatiemiddelen?
• Hoe organiseren we verkiezingen?
• Hoe zorgen we voor maatschappelijke verbinding?
• Hoe organiseren we ons sociaal leven?
Het is cruciaal om de structuur en werking van media goed te begrijpen, wanneer we onze hedendaagse
samenleving willen begrijpen.
In deze cursus zijn we geïnteresseerd in het bestuderen en begrijpen van de complexe relatie tussen
media, macht en samenleving.
• Wie bepaalt wat we zien op het nieuws?
• Wie bepaalt wat we mogen posten op sociale media?
• Wie controleert de media?
• Wie bezit de data die we delen met smartphone apps zoals Instagram?
• Wie bezit de transimissietorerens voor het mobiel signaal van onze telefoons?
1.1.1 Media
Waarover praten we, als we praten over media?
• Het is een complexe verzameling van instituten en actoren die media maken
o niet zomaar praten over “de media”
▪ In mediabedrijven werken heel veel verschillende mensen elk met eigen ideeën en
een eigen manier van werken
• Media als meervoud van medium, wat sinds midden 19de eeuw verwijst naar een technologisch
communicatiemiddel, in staat om communicatie-inhoud te distribueren naar een groot publiek
o kranten, film, radio, tv,…
• Vandaag zijn media sterk gedigitaliseerd en in staat informatie en communicatie-inhoud te
verzamelen, op te slaan, te verwerken en te distribueren.
Media hebben 2 componenten:
1. Een inhoudelijke component
→ wat we zien op schermen
a. Symbolisch, betekenis gevend, representatief
i. media geven continu representaties uit en geven symbolische betekenis aan allerlei
maatschappelijke thema’s
2. Een technologische component
→ vaak onzichtbaar
a. Materieel, organisatorisch, infrastructureel
i. het bureaucratisch niveau waarin de media geproduceerd wordt (mediabedrijven
zijn georganiseerd op een bepaalde manier)
ii. die grote zaken die het mogelijk maken dat wij iets op onze telefoon gezien krijgen
2
,Media zijn voortdurend in evolutie, voornamelijk het resultaat van technologisch doorgedreven
innovaties.
Nieuwe dragers van media-inhoud :
= nieuwe circulatie productie en distributie van inhoud,
= nieuwe media-organisaties.
1.1.1.1 20e eeuw - massamedia
Massamedia : media die letterlijk de massa aanspreken (tv, radio, kranten en film)
• Ontwikkelen zich in relatie tot industrialisering (elektrificatie!) en urbanisering,
o De verandering van het economische systeem: mensen verhuizen naar steden, wonen dichter
bij elkaar en krijgen een gestructureerde planning van werken en ontspanning
• Moderne media-industrie die professioneel georganiseerd was ontwikkelt zich,
• Media kwamen centraal te staan in het alledaagse leven van mensen die leefden in
massamaatschappijen,
• Media werden belangrijke instituten in de politieke en economische organisatie van de
samenleving
o bijv. de radio om naar het nieuws te luisteren in real-time
1.1.1.2 Laat 20e eeuw – digitale media en digitalisering
• Digitale media kunnen alle informatie omzetten in binaire codes wat media toelaten niet alleen
informatie op te slaan en te distribueren, maar ook om het te verwerken tot verschillende
formaten en het te manipuleren.
• In 1990 wordt het internet ontwikkeld door de VS als een militaire technologie tijdens de koude
oorlog. Geleidelijk aan komen personal computers huishoudens binnen. Het internet is dan nog
een netwerk communicatie infrastructuur die niet commercieel is.
o 1990: het internet dat ons toelaat om te communiceren via de computer over ruimte en tijd
1.1.1.3 Begin 21e eeuw – het internet ontwikkelt zich tot een participatieve
omgeving
• In het begin van de 21ste E ontwikkelt het internet zich tot een participatieve omgeving waar wij
niet alleen media-inhoud consumeren maar ook produceren (prosumer).
o We produceren en consumeren allebei → gaan zelf content creëren
• Het internet wordt een commerciële omgeving gedomineerd door grote digitale platformen, ook
met ongeziene gevolgen voor de traditionele media-industrie.
o Amazon, 1997
o Google/Alphabet, 1998
o Facebook/Meta, 2004
o Netflix, 2007
o Apple Iphone, 2007
• De smartphone zorgde ervoor dat het internet een participatieve en data-gedreven infrastructuur
werd die als het ware een verlengde van het menselijk lichaam is geworden, wij dragen dit toestel
altijd dicht bij ons en kunnen altijd en overal media consumeren.
3
, Vandaag zijn media gericht op het verzamelen van data over gebruikers en vervolgens zetten media die
data in als commercieel goed.
De shift van massamedia en haar klassieke insituten in de 20ste E naar participatieve media die data-
gedreven zijn is transfomerend voor media zelf, maar ook maatschappelijk.
→ denk aan privacy: media verzamelen constant gegevens over ons
Media observeren en beantwoorden ons op basis van deze observaties, evenveel als wij media
observeren en met media interageren.
1.1.2 Samenleving
Waar gaat het over als we praten over de samenleving?
• Samenleving ➔ de hele sociale wereld waarin we bestaan of “het geheel van instellingen en
relaties waarbinnen een relatief grote groep mensen leeft".
• De samenleving gaat over het geheel aan sociale relaties, alledaagse interacties en de organisatie
van verschillende sociale groepen en categorieën van differentiatie, zoals die op basis van klasse,
etniciteit en gender.
• Patronen van rijkdom, macht en ongelijkheid vormen kernelementen van samenlevingen, evenals
sociale instellingen, waaronder het overheidsapparaat en de wet, onderwijssystemen, religieuze
organisaties, commerciële ondernemingen en kleinschaligere organisatorische eenheden zoals
het gezin.
Gevestigde hiërarchieën van rijkdom, macht en controle vormen met sociale instellingen een complex
geheel van structuren waarin sociale relaties worden beleefd.
• Belangrijke vraag: de relatie tussen deze gevestigde structuren en menselijke 'agency', dat wil
zeggen het vermogen van mensen tot zelfbeschikking (individuele vrijheid).
o continu agency gevecht → relatie tussen structuren en menselijke agency (denk aan
activisten die zich verzetten tegen bepaalde structuren)
• Worden wij gevormd door het gender, sociale klasse of etnische categorie waarin we geboren zijn
- of zelfs door de familiestructuur, het onderwijssysteem of religieuze instellingen die een rol
spelen die een rol spelen in ons leven?
• Of hebben we de macht om onze eigen toekomst te bepalen?
Media zijn belangrijk op zoveel niveaus van het hedendaagse sociale leven dat zij een cruciale rol spelen.
Media maken deel uit van de structuur van de samenleving (waarin verhoudingen van rijkdom macht en
ongelijkheid worden bepaald), maar aan de andere kant laten faciliteren zij ook agency door democratische
controle (onafhankelijke journalistiek), zelfexpressie en zelfontplooiing, ((zelf-)representatie).
• Deel van de structuur: mediaorganisaties die bijzonder veel macht hebben om ook die ongelijkheid te
representeren
4
SAMENVATTING
1
,1 Introductie
1.1 Media, macht en samenleving
Wat betekent een leven zonder technologische communicatiemiddelen?
• Hoe organiseren we verkiezingen?
• Hoe zorgen we voor maatschappelijke verbinding?
• Hoe organiseren we ons sociaal leven?
Het is cruciaal om de structuur en werking van media goed te begrijpen, wanneer we onze hedendaagse
samenleving willen begrijpen.
In deze cursus zijn we geïnteresseerd in het bestuderen en begrijpen van de complexe relatie tussen
media, macht en samenleving.
• Wie bepaalt wat we zien op het nieuws?
• Wie bepaalt wat we mogen posten op sociale media?
• Wie controleert de media?
• Wie bezit de data die we delen met smartphone apps zoals Instagram?
• Wie bezit de transimissietorerens voor het mobiel signaal van onze telefoons?
1.1.1 Media
Waarover praten we, als we praten over media?
• Het is een complexe verzameling van instituten en actoren die media maken
o niet zomaar praten over “de media”
▪ In mediabedrijven werken heel veel verschillende mensen elk met eigen ideeën en
een eigen manier van werken
• Media als meervoud van medium, wat sinds midden 19de eeuw verwijst naar een technologisch
communicatiemiddel, in staat om communicatie-inhoud te distribueren naar een groot publiek
o kranten, film, radio, tv,…
• Vandaag zijn media sterk gedigitaliseerd en in staat informatie en communicatie-inhoud te
verzamelen, op te slaan, te verwerken en te distribueren.
Media hebben 2 componenten:
1. Een inhoudelijke component
→ wat we zien op schermen
a. Symbolisch, betekenis gevend, representatief
i. media geven continu representaties uit en geven symbolische betekenis aan allerlei
maatschappelijke thema’s
2. Een technologische component
→ vaak onzichtbaar
a. Materieel, organisatorisch, infrastructureel
i. het bureaucratisch niveau waarin de media geproduceerd wordt (mediabedrijven
zijn georganiseerd op een bepaalde manier)
ii. die grote zaken die het mogelijk maken dat wij iets op onze telefoon gezien krijgen
2
,Media zijn voortdurend in evolutie, voornamelijk het resultaat van technologisch doorgedreven
innovaties.
Nieuwe dragers van media-inhoud :
= nieuwe circulatie productie en distributie van inhoud,
= nieuwe media-organisaties.
1.1.1.1 20e eeuw - massamedia
Massamedia : media die letterlijk de massa aanspreken (tv, radio, kranten en film)
• Ontwikkelen zich in relatie tot industrialisering (elektrificatie!) en urbanisering,
o De verandering van het economische systeem: mensen verhuizen naar steden, wonen dichter
bij elkaar en krijgen een gestructureerde planning van werken en ontspanning
• Moderne media-industrie die professioneel georganiseerd was ontwikkelt zich,
• Media kwamen centraal te staan in het alledaagse leven van mensen die leefden in
massamaatschappijen,
• Media werden belangrijke instituten in de politieke en economische organisatie van de
samenleving
o bijv. de radio om naar het nieuws te luisteren in real-time
1.1.1.2 Laat 20e eeuw – digitale media en digitalisering
• Digitale media kunnen alle informatie omzetten in binaire codes wat media toelaten niet alleen
informatie op te slaan en te distribueren, maar ook om het te verwerken tot verschillende
formaten en het te manipuleren.
• In 1990 wordt het internet ontwikkeld door de VS als een militaire technologie tijdens de koude
oorlog. Geleidelijk aan komen personal computers huishoudens binnen. Het internet is dan nog
een netwerk communicatie infrastructuur die niet commercieel is.
o 1990: het internet dat ons toelaat om te communiceren via de computer over ruimte en tijd
1.1.1.3 Begin 21e eeuw – het internet ontwikkelt zich tot een participatieve
omgeving
• In het begin van de 21ste E ontwikkelt het internet zich tot een participatieve omgeving waar wij
niet alleen media-inhoud consumeren maar ook produceren (prosumer).
o We produceren en consumeren allebei → gaan zelf content creëren
• Het internet wordt een commerciële omgeving gedomineerd door grote digitale platformen, ook
met ongeziene gevolgen voor de traditionele media-industrie.
o Amazon, 1997
o Google/Alphabet, 1998
o Facebook/Meta, 2004
o Netflix, 2007
o Apple Iphone, 2007
• De smartphone zorgde ervoor dat het internet een participatieve en data-gedreven infrastructuur
werd die als het ware een verlengde van het menselijk lichaam is geworden, wij dragen dit toestel
altijd dicht bij ons en kunnen altijd en overal media consumeren.
3
, Vandaag zijn media gericht op het verzamelen van data over gebruikers en vervolgens zetten media die
data in als commercieel goed.
De shift van massamedia en haar klassieke insituten in de 20ste E naar participatieve media die data-
gedreven zijn is transfomerend voor media zelf, maar ook maatschappelijk.
→ denk aan privacy: media verzamelen constant gegevens over ons
Media observeren en beantwoorden ons op basis van deze observaties, evenveel als wij media
observeren en met media interageren.
1.1.2 Samenleving
Waar gaat het over als we praten over de samenleving?
• Samenleving ➔ de hele sociale wereld waarin we bestaan of “het geheel van instellingen en
relaties waarbinnen een relatief grote groep mensen leeft".
• De samenleving gaat over het geheel aan sociale relaties, alledaagse interacties en de organisatie
van verschillende sociale groepen en categorieën van differentiatie, zoals die op basis van klasse,
etniciteit en gender.
• Patronen van rijkdom, macht en ongelijkheid vormen kernelementen van samenlevingen, evenals
sociale instellingen, waaronder het overheidsapparaat en de wet, onderwijssystemen, religieuze
organisaties, commerciële ondernemingen en kleinschaligere organisatorische eenheden zoals
het gezin.
Gevestigde hiërarchieën van rijkdom, macht en controle vormen met sociale instellingen een complex
geheel van structuren waarin sociale relaties worden beleefd.
• Belangrijke vraag: de relatie tussen deze gevestigde structuren en menselijke 'agency', dat wil
zeggen het vermogen van mensen tot zelfbeschikking (individuele vrijheid).
o continu agency gevecht → relatie tussen structuren en menselijke agency (denk aan
activisten die zich verzetten tegen bepaalde structuren)
• Worden wij gevormd door het gender, sociale klasse of etnische categorie waarin we geboren zijn
- of zelfs door de familiestructuur, het onderwijssysteem of religieuze instellingen die een rol
spelen die een rol spelen in ons leven?
• Of hebben we de macht om onze eigen toekomst te bepalen?
Media zijn belangrijk op zoveel niveaus van het hedendaagse sociale leven dat zij een cruciale rol spelen.
Media maken deel uit van de structuur van de samenleving (waarin verhoudingen van rijkdom macht en
ongelijkheid worden bepaald), maar aan de andere kant laten faciliteren zij ook agency door democratische
controle (onafhankelijke journalistiek), zelfexpressie en zelfontplooiing, ((zelf-)representatie).
• Deel van de structuur: mediaorganisaties die bijzonder veel macht hebben om ook die ongelijkheid te
representeren
4
