Nederlands recht begrepen H.1:
1.2: omschrijving en doel van recht
Het recht is een belangrijk instrument om de samenleving te beïnvloeden.
Het doel van recht:
· Het ordenen van de samenleving en het geven van regels om conflicten op te lossen zodat de orde
terug kan keren
De omschrijving van recht:
· Het recht is het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent
1.3 recht ingedeeld naar rechtsgebieden
Rechtsgebieden: het recht wordt opgedeeld in verschillende onderdelen (rechtsgebieden)
De verschillende rechtsgebieden:
1. Staatsrecht:
· Geeft grondregels voor de organisatie van de staat
· Het biedt een beschrijving van de verschillende organen van de staat, van hun onderlinge
verhoudingen en van de relatie tussen burgers en overheid
2. Bestuursrecht:
· Geeft regels over de bestuurstaak van de overheid
- Bestuurstaak: de ordenende taak zoals zorg voor het milieu, onderwijs etc.
· Geeft regels voor de uitvoering van de bestuurstaak
3. Strafrecht:
· Het beschrijft verboden gedragingen waarop straf staat
· Politie, openbaar ministerie en rechter spelen een belangrijke rol:
- Politie: spoort strafbare feiten op
- OM: beslist of de verdachte vervolgd worden
- Rechters: beoordelen het bewijs en geven op basis hiervan een oordeel
- OM: is verantwoordelijk voor de uitvoering van de straf
4. Burgerlijk recht (ook wel civiel of privaatrecht genoemd):
· Regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling
· Deze rechtsverhoudingen kunnen erg verschillend zijn waardoor burgerlijk recht opgedeeld is in
verschillende onderdelen:
- Personen en familierecht: gaat over familierechtelijke verhoudingen in en buiten het gezin
- Vermogensrecht: hierin worden alle bestanddelen beschreven waaruit iemands vermogen
kan bestaan
Erfrecht: beschrijft wat er gebeurt met het vermogen van een overledene
- Rechtspersonenrecht: rechtspersonen zijn organisaties en bedrijven die zelfstandig aan het
rechtsverkeer deelnemen
1.4 onderscheidt recht tussen publiekrecht en privaatrecht
Recht kan ook ingedeeld worden naar de specifieke rol van de overheid in het rechtsgebied:
1. Publiekrecht:
· De overheid heeft een geheel eigen taak binnen het rechtsgebied
· Staatsrecht, bestuursrecht en strafrecht vallen hieronder
,· Het bevat wetten die de overheid in staat stelt de samenleving te ordenen
2. Privaatrecht:
· De overheid heeft hier geen specifieke taak
· Burgerlijk recht
1.5 onderscheidt recht tussen materieel en formeel recht
Onderscheid in recht kan ook gemaakt worden door het verschil in materieel of formeel recht.
1. Materieel recht:
· Het beschrijft de inhoud van het recht
2. Formeel recht:
· Wordt van belang wanneer het materieel recht geschonden wordt
· Het geeft antwoord op de vraag wat er gedaan kan worden tegen de schending van een recht
· Het beschrijft de processen/handhavingsregels
In strafrecht, burgerlijk recht en bestuursrecht wordt onderscheidt gemaakt tussen formeel en
materieel recht. In staatsrecht wordt er geen onderscheidt gemaakt tussen formeel en materieel
omdat het weinig handhavingsregels kent.
1.6 overige indelingen van het recht
Nationaal recht: regels gelden alleen in het land zelf
Internationaal recht: het beschrijft de rechtsrelaties tussen verschillende landen
Objectief recht: rechtsregels die we in wetten en verdragen vinden
Subjectief recht: de rechten en bevoegdheden die mensen aan dit objectieve recht verlenen
Nederlands recht begrepen H.2:
Rechtsbronnen: plaatsen waar het recht te vinden is.
De vier belangrijkste rechtsbronnen zijn:
· Het internationale verdrag
· De wet
· De jurisprudentie
· De gewoonte
2.2 het internationale verdrag
Internationale verdragen waarbij ons land zich aangesloten heeft is een rechtsbron. Zij maken
namelijk deel uit van het nationale recht. (bv recht van de Europese Unie)
2.3 de wet
Een wet heeft twee betekenissen:
· wet in formele zin: de wet is een besluit afkomstig van regering en volksvertegenwoordiging samen,
dat volgens een vaste procedure tot stand gekomen is
- deze wet schept het wettelijke kader
· wet in materiële zin: een verzamelnaam voor alle algemeen verbindende overheidsvoorschriften,
ongeacht welk wetgevend orgaan het voorschrift gemaakt heeft.
- deze wet kan gemaakt worden door:
, 1. de regering en volksvertegenwoordiging (wet)
2. door de regering (algemene maatregel van bestuur)
3. door de minister (ministeriële regeling)
4. door provinciale staten (provinciale verordening)
5. door de gemeenteraad (gemeentelijke verordening)
6. door het bestuur van waterschap (waterschapsverordening)
2.4 de jurisprudentie
De jurisprudentie is een verzamelnaam van alle rechtelijke uitspraken. Deze uitspraken van rechters
geven een uitleg van de wet.
2.5 de gewoonte
Gewoontes kunnen ook een rechtsbron zijn. Het moet dan wel gaan om gewoontes die echt
ingeburgerd zijn en door veel mensen als recht worden ervaren.
Nederlands recht begrepen H.4.4
Grondrechten zijn wezenlijk bij het mens-zijn
Historische ontwikkeling van de grondrechten:
· in de 16e-18e eeuw kreeg west Europa de gedachte dat ieder mens bepaalde rechten dient te hebben
die hem een zekere mate van vrijheid geven
· de reformatie gaf een aanzet tot de erkenning van gewetensvrijheid
· in de middeleeuwen kwam eerst de staat en daarna pas de burger
· filosofen lieten echter zien dat dit andersom hoorde en dat de staat ter dienste van de burgers moet
zijn
· in 1798 werd voor het eerst rechten opgenomen in de wet
· ook de grondwet van 1814 bevat grondrechten
· de tweede wereldoorlog zette aan tot internationale verdragen op het gebied van mensenrechten
· in 1950 werd het Europese verdrag tot bescherming van de rechten van de mens (EVRM) opgesteld
waar nederland zich in 1954 bij aansloot
· in dit verdrag staat dat burgers zich bij schending van hun rechten zich kunnen wenden tot een
internationale rechter
grondrechten zijn gericht op de vrijheid, de vrije ontplooiing en het welzijn van de burgers.
Grondrechten kunnen zich op een bepaalde manier onderscheiden:
· klassieke grondrechten: de burgers wordt bewegingsruimte gegeven en van de overheid wordt
gevraagd deze ruimte niet te betreden (bv. Kiesrecht, vrijheid van godsdienst etc.)
· sociale grondrechten: formuleren de zorgtaken van de overheid. Er wordt een actieve opstelling van
de overheid verwacht (bv. Werkgelegenheid, zorggelegenheid etc)
klassieke grondrechten kunnen als volgt worden verdeeld:
· politieke rechten: garanderen de burger dat hij ongeacht zijn politieke opvattingen mee kan doen
binnen ons democratisch bestel.
- Bv: kiesrecht, recht van petitie etc.
· Vrijheidsrechten: rechten die gericht zij op de vrijheid van de burger ten opzichte van de overheid.
- Bv: vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting etc.
· Gelijkheidsrechten: verbieden de overheid in gelijke gevallen onderscheidt te maken tussen burgers
, Nagenoeg alle klassieke grondrechten worden beperkt. Dit is nodig om te voorkomen dat andermans
rechten geschonden worden.
Grondrechten kunnen op verschillende manieren worden beperkt:
· Door een algemene formulering (bv. Behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet)
· Doordat er duidelijk staat aangegeven ter bescherming van welke belangen de grondwet mag
worden beperkt
· Regel: het grondwetsartikel geeft zelf aan hoe deze beperkt mag worden
Grondrechten werken in eerste plaats verticaal. Dat wil zeggen dat ze de verhouding tussen de staat
en de burgers weergeven.
Nederlands recht begrepen H.5.2
Trias politica: er zijn drie overheidsfuncties:
· Wetgeving
· Bestuur
· Rechtspraak
Deze drie functies moeten duidelijk van elkaar gescheiden blijven en ze moeten worden uitgevoerd
door drie van elkaar onafhankelijke staatsorganen. Ieder staatsorgaan heeft dus zijn eigen specifieke
functie. Hierdoor ontstaat er een machtsevenwicht waardoor machtsconcentratie en machtsmisbruik
worden voorkomen.
Nederlands recht begrepen H.6:
6.2: de rechterlijke macht
De rechterlijke macht bestaat uit:
· Staande magistratuur: OM niet-rechtsprekende macht:
· Zittende magistratuur: Rechters
Kenmerken van de rechterlijke macht:
· Artikel 117 lid 1: rechters worden voor het leven benoemd
- Zij kunnen alleen door de hoge raad worden geschorst of ontslagen
- Één uitzondering: een rechter wordt door de regering ontslagen op een leeftijd van 70 jaar
· Artikel 117 lid 4: de rechtsposities van rechters moet bij de wet worden geregeld
- Arbeidsvoorwaarden moeten in de wet vastgelegd worden
· Grondwet: geen bevoegdheid zonder verantwoordelijkheidsplicht
- Rechters worden gecontroleerd door een hogere rechter
6.3 kenmerken van de Nederlandse rechtspraak
Kenmerken van de Nederlandse rechtspraak:
· Artikel 121: Met uitzondering van de in de wet bepaalde gevallen vinden de terechtzittingen
openbaar plaats
· Artikel 121: de rechter moet zijn uitspraak deugdelijk motiveren
· In de meeste gevallen hoeft men zich niet neer te leggen bij de rechterlijke uitspraak en kan men in
hoger beroep
- De zaak wordt dan opnieuw behandeld en de uitspraak kan twee kanten op
- Het vonnis wordt in stand gehouden of vernietigd
1.2: omschrijving en doel van recht
Het recht is een belangrijk instrument om de samenleving te beïnvloeden.
Het doel van recht:
· Het ordenen van de samenleving en het geven van regels om conflicten op te lossen zodat de orde
terug kan keren
De omschrijving van recht:
· Het recht is het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent
1.3 recht ingedeeld naar rechtsgebieden
Rechtsgebieden: het recht wordt opgedeeld in verschillende onderdelen (rechtsgebieden)
De verschillende rechtsgebieden:
1. Staatsrecht:
· Geeft grondregels voor de organisatie van de staat
· Het biedt een beschrijving van de verschillende organen van de staat, van hun onderlinge
verhoudingen en van de relatie tussen burgers en overheid
2. Bestuursrecht:
· Geeft regels over de bestuurstaak van de overheid
- Bestuurstaak: de ordenende taak zoals zorg voor het milieu, onderwijs etc.
· Geeft regels voor de uitvoering van de bestuurstaak
3. Strafrecht:
· Het beschrijft verboden gedragingen waarop straf staat
· Politie, openbaar ministerie en rechter spelen een belangrijke rol:
- Politie: spoort strafbare feiten op
- OM: beslist of de verdachte vervolgd worden
- Rechters: beoordelen het bewijs en geven op basis hiervan een oordeel
- OM: is verantwoordelijk voor de uitvoering van de straf
4. Burgerlijk recht (ook wel civiel of privaatrecht genoemd):
· Regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling
· Deze rechtsverhoudingen kunnen erg verschillend zijn waardoor burgerlijk recht opgedeeld is in
verschillende onderdelen:
- Personen en familierecht: gaat over familierechtelijke verhoudingen in en buiten het gezin
- Vermogensrecht: hierin worden alle bestanddelen beschreven waaruit iemands vermogen
kan bestaan
Erfrecht: beschrijft wat er gebeurt met het vermogen van een overledene
- Rechtspersonenrecht: rechtspersonen zijn organisaties en bedrijven die zelfstandig aan het
rechtsverkeer deelnemen
1.4 onderscheidt recht tussen publiekrecht en privaatrecht
Recht kan ook ingedeeld worden naar de specifieke rol van de overheid in het rechtsgebied:
1. Publiekrecht:
· De overheid heeft een geheel eigen taak binnen het rechtsgebied
· Staatsrecht, bestuursrecht en strafrecht vallen hieronder
,· Het bevat wetten die de overheid in staat stelt de samenleving te ordenen
2. Privaatrecht:
· De overheid heeft hier geen specifieke taak
· Burgerlijk recht
1.5 onderscheidt recht tussen materieel en formeel recht
Onderscheid in recht kan ook gemaakt worden door het verschil in materieel of formeel recht.
1. Materieel recht:
· Het beschrijft de inhoud van het recht
2. Formeel recht:
· Wordt van belang wanneer het materieel recht geschonden wordt
· Het geeft antwoord op de vraag wat er gedaan kan worden tegen de schending van een recht
· Het beschrijft de processen/handhavingsregels
In strafrecht, burgerlijk recht en bestuursrecht wordt onderscheidt gemaakt tussen formeel en
materieel recht. In staatsrecht wordt er geen onderscheidt gemaakt tussen formeel en materieel
omdat het weinig handhavingsregels kent.
1.6 overige indelingen van het recht
Nationaal recht: regels gelden alleen in het land zelf
Internationaal recht: het beschrijft de rechtsrelaties tussen verschillende landen
Objectief recht: rechtsregels die we in wetten en verdragen vinden
Subjectief recht: de rechten en bevoegdheden die mensen aan dit objectieve recht verlenen
Nederlands recht begrepen H.2:
Rechtsbronnen: plaatsen waar het recht te vinden is.
De vier belangrijkste rechtsbronnen zijn:
· Het internationale verdrag
· De wet
· De jurisprudentie
· De gewoonte
2.2 het internationale verdrag
Internationale verdragen waarbij ons land zich aangesloten heeft is een rechtsbron. Zij maken
namelijk deel uit van het nationale recht. (bv recht van de Europese Unie)
2.3 de wet
Een wet heeft twee betekenissen:
· wet in formele zin: de wet is een besluit afkomstig van regering en volksvertegenwoordiging samen,
dat volgens een vaste procedure tot stand gekomen is
- deze wet schept het wettelijke kader
· wet in materiële zin: een verzamelnaam voor alle algemeen verbindende overheidsvoorschriften,
ongeacht welk wetgevend orgaan het voorschrift gemaakt heeft.
- deze wet kan gemaakt worden door:
, 1. de regering en volksvertegenwoordiging (wet)
2. door de regering (algemene maatregel van bestuur)
3. door de minister (ministeriële regeling)
4. door provinciale staten (provinciale verordening)
5. door de gemeenteraad (gemeentelijke verordening)
6. door het bestuur van waterschap (waterschapsverordening)
2.4 de jurisprudentie
De jurisprudentie is een verzamelnaam van alle rechtelijke uitspraken. Deze uitspraken van rechters
geven een uitleg van de wet.
2.5 de gewoonte
Gewoontes kunnen ook een rechtsbron zijn. Het moet dan wel gaan om gewoontes die echt
ingeburgerd zijn en door veel mensen als recht worden ervaren.
Nederlands recht begrepen H.4.4
Grondrechten zijn wezenlijk bij het mens-zijn
Historische ontwikkeling van de grondrechten:
· in de 16e-18e eeuw kreeg west Europa de gedachte dat ieder mens bepaalde rechten dient te hebben
die hem een zekere mate van vrijheid geven
· de reformatie gaf een aanzet tot de erkenning van gewetensvrijheid
· in de middeleeuwen kwam eerst de staat en daarna pas de burger
· filosofen lieten echter zien dat dit andersom hoorde en dat de staat ter dienste van de burgers moet
zijn
· in 1798 werd voor het eerst rechten opgenomen in de wet
· ook de grondwet van 1814 bevat grondrechten
· de tweede wereldoorlog zette aan tot internationale verdragen op het gebied van mensenrechten
· in 1950 werd het Europese verdrag tot bescherming van de rechten van de mens (EVRM) opgesteld
waar nederland zich in 1954 bij aansloot
· in dit verdrag staat dat burgers zich bij schending van hun rechten zich kunnen wenden tot een
internationale rechter
grondrechten zijn gericht op de vrijheid, de vrije ontplooiing en het welzijn van de burgers.
Grondrechten kunnen zich op een bepaalde manier onderscheiden:
· klassieke grondrechten: de burgers wordt bewegingsruimte gegeven en van de overheid wordt
gevraagd deze ruimte niet te betreden (bv. Kiesrecht, vrijheid van godsdienst etc.)
· sociale grondrechten: formuleren de zorgtaken van de overheid. Er wordt een actieve opstelling van
de overheid verwacht (bv. Werkgelegenheid, zorggelegenheid etc)
klassieke grondrechten kunnen als volgt worden verdeeld:
· politieke rechten: garanderen de burger dat hij ongeacht zijn politieke opvattingen mee kan doen
binnen ons democratisch bestel.
- Bv: kiesrecht, recht van petitie etc.
· Vrijheidsrechten: rechten die gericht zij op de vrijheid van de burger ten opzichte van de overheid.
- Bv: vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting etc.
· Gelijkheidsrechten: verbieden de overheid in gelijke gevallen onderscheidt te maken tussen burgers
, Nagenoeg alle klassieke grondrechten worden beperkt. Dit is nodig om te voorkomen dat andermans
rechten geschonden worden.
Grondrechten kunnen op verschillende manieren worden beperkt:
· Door een algemene formulering (bv. Behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet)
· Doordat er duidelijk staat aangegeven ter bescherming van welke belangen de grondwet mag
worden beperkt
· Regel: het grondwetsartikel geeft zelf aan hoe deze beperkt mag worden
Grondrechten werken in eerste plaats verticaal. Dat wil zeggen dat ze de verhouding tussen de staat
en de burgers weergeven.
Nederlands recht begrepen H.5.2
Trias politica: er zijn drie overheidsfuncties:
· Wetgeving
· Bestuur
· Rechtspraak
Deze drie functies moeten duidelijk van elkaar gescheiden blijven en ze moeten worden uitgevoerd
door drie van elkaar onafhankelijke staatsorganen. Ieder staatsorgaan heeft dus zijn eigen specifieke
functie. Hierdoor ontstaat er een machtsevenwicht waardoor machtsconcentratie en machtsmisbruik
worden voorkomen.
Nederlands recht begrepen H.6:
6.2: de rechterlijke macht
De rechterlijke macht bestaat uit:
· Staande magistratuur: OM niet-rechtsprekende macht:
· Zittende magistratuur: Rechters
Kenmerken van de rechterlijke macht:
· Artikel 117 lid 1: rechters worden voor het leven benoemd
- Zij kunnen alleen door de hoge raad worden geschorst of ontslagen
- Één uitzondering: een rechter wordt door de regering ontslagen op een leeftijd van 70 jaar
· Artikel 117 lid 4: de rechtsposities van rechters moet bij de wet worden geregeld
- Arbeidsvoorwaarden moeten in de wet vastgelegd worden
· Grondwet: geen bevoegdheid zonder verantwoordelijkheidsplicht
- Rechters worden gecontroleerd door een hogere rechter
6.3 kenmerken van de Nederlandse rechtspraak
Kenmerken van de Nederlandse rechtspraak:
· Artikel 121: Met uitzondering van de in de wet bepaalde gevallen vinden de terechtzittingen
openbaar plaats
· Artikel 121: de rechter moet zijn uitspraak deugdelijk motiveren
· In de meeste gevallen hoeft men zich niet neer te leggen bij de rechterlijke uitspraak en kan men in
hoger beroep
- De zaak wordt dan opnieuw behandeld en de uitspraak kan twee kanten op
- Het vonnis wordt in stand gehouden of vernietigd
