Leerpad D – voeding bij ouderenzorg
1. voedingsproblemen bij ouderen
⟹ er is vergrijzing en het wordt een zeer heterogene groep: gezonde versus de
zieke oudere, thuiswonende versus de opgenomen in WZC, bejaarden versus
hoogbejaarden
- Vooral de inname van vitamine B en vitamine D is een probleem + de minder
efficiënte opname van voedingsstoffen
- Vitamine D tekort: versnelling afname van botmassa
- Vitamine B tekort: invloed op de cognitieve functie
- Voedingsproblemen: kan komen door verschillende factoren bv. factoren die
te maken hebben met de zorg voor voeding en fysiologische factoren
1.1 zorg voor de voeding
⟹ zelfzorg voor de voeding kan in gevaar komen door:
- Verminderde mobiliteit: mensen die nog thuis wonen waarbij zelf inkopen
doen nog moeilijk wordt
- Verschillende beperkingen: functiestoornissen zoals artrose, een CVA
gehad
- Laag inkomen en kosten door ziekte: leidt tot bezuiniging op voeding
- Eenzaamheid en depressie: heeft negatieve invloed op eetlust en zelfzorg
- Slechte eetlust: vaak door depressieve gevoelens of gebitsprothese, droge
mond, verminderde geur, medicatie
- Plannen en bereiden gaat niet door cognitieve regressie: problemen in
korte termijngeheugen, concentratie, overzicht verliezen, vergeten
boodschappen te doen,..
- Door kauw en slikproblemen: voedingsmiddelen worden vermeden zoals
harde dingen bv. appel, rauwkost,… dus vaak eenzijdige voeding
- volgen van een of ander dieet: natruimbeperking, diabetes voeding, dieet na
hartfalen,
1.2 fysiologische problemen
- lagere stofwisseling: gevolg van een veranderde lichaamssamenstelling
(vetvrije massa neemt af en vetmassa neemt toe) → verminderde
energiebehoefte → fysieke activiteit neemt af → totale energiebehoefte daalt
→ behoefte eiwitten, vitaminen en mineralen neemt niet af
- hogere kans op dehydratatie: drinken te weinig maar hebben meer
vochtverlies → minder dorstgevoel → minder spontaan gedronken, soms
wordt dit bewust beperkt door incontinentie
o vaak hoger vochtverlies door verminderde nierfunctie, diuretica,
laxantia, te hoge omgevingstemperatuur
- obstipatie: kan zorgen voor pijn en ongemak en hierdoor verminderde eetlust
bv. door vezelarme voeding, minder fysieke activiteit, lage vochtinname,
medicijnen, colonafwijkingen, negeren van drang
- enkele aandoeningen vereisen dieetmaatregelen: bv. voor atherosclerose,
osteoporose, hypertensie, het niet volgen hiervan geeft nog meer bijwerkingen
- verandering t.h.v maagdarmkanaal door de leeftijd:
o conditie maagdarmslijmvlies vermindert
o zuurtegraad van de maag verandert
1
, o resorptie van bepaalde voedingsstoffen verminderd hierdoor bv.
vitamine B12 → leidt tot anemie, cognitieve stoornissen en dementie
- medicijngebruik: kunnen invloed hebben op voedingstoestand (eetlust
opwekken of afnemen), verstoorde opname voedingsstoffen, misselijkheid
1.3 algemene voedingsadviezen voor ouderen
- ruim gebruik van bruin of volkoren brood, groente en fruit
- dagelijks melk en/of melkproducten
- dagelijks vlees, vis, ei of peulvruchten
- beperkt gebruik van boter, margarine of dieetmargarine
- minimaal 1,7L vocht
- beperkt gebruik van suiker en suikerrijke en vetrijke voedingsmiddelen en
alcohol
Voedingsmiddel Maat Vrouwen Mannen
Brood Sneden 3-5 4-7
Aardappelen Stuks 3-5 3-5
Groenten Groentelepels 4 4
Fruit Stuks 2 2
Melk(producten) Glazen (150ml) 2 2
Kaas Sneden (20g) 2 2
Vlees, vis, kip, ei Gram 100 100
en peulvruchten
Boter, margarine Met mate Met mate
en olie
1.4 voedingssupplementen
⟹ niet nodig enkel in geval van ziekte, bepaalde medicatie, lage energiebehoefte
en hoge leeftijd
- het kan risico’s en intoxicaties en verminderde resorptie geven
- in geval van volgende risico-factoren kan het aangewezen zijn:
o hoge leeftijd >80 jaar
o verminderde mobiliteit
o motorische beperking
o laag inkomen
o vereenzaming
o hoog alcoholgebruik
o verminderde eetlust
o achteruitgaan van cognitieve functies
o kauw- en slikproblemen
o chronische ziekten
o gebruik van geneesmiddelen
2. ondervoeding in de geriatrie
⟹ waarbij het lichaam onvoldoende voedingsstoffen beschikt, ook wel slechte
voedingstoestand of depletie (= toestand van een tekort)
- eiwittekort: beeld van Kwashiorkor
- energie- en eiwittekort: marasmus
- ernstig tekort aan vitamine B12: beriberi
2
1. voedingsproblemen bij ouderen
⟹ er is vergrijzing en het wordt een zeer heterogene groep: gezonde versus de
zieke oudere, thuiswonende versus de opgenomen in WZC, bejaarden versus
hoogbejaarden
- Vooral de inname van vitamine B en vitamine D is een probleem + de minder
efficiënte opname van voedingsstoffen
- Vitamine D tekort: versnelling afname van botmassa
- Vitamine B tekort: invloed op de cognitieve functie
- Voedingsproblemen: kan komen door verschillende factoren bv. factoren die
te maken hebben met de zorg voor voeding en fysiologische factoren
1.1 zorg voor de voeding
⟹ zelfzorg voor de voeding kan in gevaar komen door:
- Verminderde mobiliteit: mensen die nog thuis wonen waarbij zelf inkopen
doen nog moeilijk wordt
- Verschillende beperkingen: functiestoornissen zoals artrose, een CVA
gehad
- Laag inkomen en kosten door ziekte: leidt tot bezuiniging op voeding
- Eenzaamheid en depressie: heeft negatieve invloed op eetlust en zelfzorg
- Slechte eetlust: vaak door depressieve gevoelens of gebitsprothese, droge
mond, verminderde geur, medicatie
- Plannen en bereiden gaat niet door cognitieve regressie: problemen in
korte termijngeheugen, concentratie, overzicht verliezen, vergeten
boodschappen te doen,..
- Door kauw en slikproblemen: voedingsmiddelen worden vermeden zoals
harde dingen bv. appel, rauwkost,… dus vaak eenzijdige voeding
- volgen van een of ander dieet: natruimbeperking, diabetes voeding, dieet na
hartfalen,
1.2 fysiologische problemen
- lagere stofwisseling: gevolg van een veranderde lichaamssamenstelling
(vetvrije massa neemt af en vetmassa neemt toe) → verminderde
energiebehoefte → fysieke activiteit neemt af → totale energiebehoefte daalt
→ behoefte eiwitten, vitaminen en mineralen neemt niet af
- hogere kans op dehydratatie: drinken te weinig maar hebben meer
vochtverlies → minder dorstgevoel → minder spontaan gedronken, soms
wordt dit bewust beperkt door incontinentie
o vaak hoger vochtverlies door verminderde nierfunctie, diuretica,
laxantia, te hoge omgevingstemperatuur
- obstipatie: kan zorgen voor pijn en ongemak en hierdoor verminderde eetlust
bv. door vezelarme voeding, minder fysieke activiteit, lage vochtinname,
medicijnen, colonafwijkingen, negeren van drang
- enkele aandoeningen vereisen dieetmaatregelen: bv. voor atherosclerose,
osteoporose, hypertensie, het niet volgen hiervan geeft nog meer bijwerkingen
- verandering t.h.v maagdarmkanaal door de leeftijd:
o conditie maagdarmslijmvlies vermindert
o zuurtegraad van de maag verandert
1
, o resorptie van bepaalde voedingsstoffen verminderd hierdoor bv.
vitamine B12 → leidt tot anemie, cognitieve stoornissen en dementie
- medicijngebruik: kunnen invloed hebben op voedingstoestand (eetlust
opwekken of afnemen), verstoorde opname voedingsstoffen, misselijkheid
1.3 algemene voedingsadviezen voor ouderen
- ruim gebruik van bruin of volkoren brood, groente en fruit
- dagelijks melk en/of melkproducten
- dagelijks vlees, vis, ei of peulvruchten
- beperkt gebruik van boter, margarine of dieetmargarine
- minimaal 1,7L vocht
- beperkt gebruik van suiker en suikerrijke en vetrijke voedingsmiddelen en
alcohol
Voedingsmiddel Maat Vrouwen Mannen
Brood Sneden 3-5 4-7
Aardappelen Stuks 3-5 3-5
Groenten Groentelepels 4 4
Fruit Stuks 2 2
Melk(producten) Glazen (150ml) 2 2
Kaas Sneden (20g) 2 2
Vlees, vis, kip, ei Gram 100 100
en peulvruchten
Boter, margarine Met mate Met mate
en olie
1.4 voedingssupplementen
⟹ niet nodig enkel in geval van ziekte, bepaalde medicatie, lage energiebehoefte
en hoge leeftijd
- het kan risico’s en intoxicaties en verminderde resorptie geven
- in geval van volgende risico-factoren kan het aangewezen zijn:
o hoge leeftijd >80 jaar
o verminderde mobiliteit
o motorische beperking
o laag inkomen
o vereenzaming
o hoog alcoholgebruik
o verminderde eetlust
o achteruitgaan van cognitieve functies
o kauw- en slikproblemen
o chronische ziekten
o gebruik van geneesmiddelen
2. ondervoeding in de geriatrie
⟹ waarbij het lichaam onvoldoende voedingsstoffen beschikt, ook wel slechte
voedingstoestand of depletie (= toestand van een tekort)
- eiwittekort: beeld van Kwashiorkor
- energie- en eiwittekort: marasmus
- ernstig tekort aan vitamine B12: beriberi
2
