Samenvatting Alle literatuur en college-aantekeningen bij elkaar!

Sociale en emotionele problemen
College 1: Introductie
Gedrag is afwijkend als:
 Het op een bepaald moment;
o Wel vertoond wordt, terwijl het niet in overeenstemming is met wat
volgens onze opvattingen gemiddeld en idealiter bij die
ontwikkelingsfase en de daarbij behorende ontwikkelingstaken
behoort
o Of niet vertoond wordt, terwijl dat volgens diezelfde opvattingen
wel zou moeten

Afwijkend gedrag is natuurlijk nog niet per definitie een stoornis.

Gedrag is een stoornis als:
 Het afwijkende gedrag is:
o Dat langdurig en niet meer situatiegebonden persisteert
o Dat de overgang naar nieuwe ontwikkelingsfasen en-taken
blokkeert
o Dat voor de persoon en zijn/haar omgeving aanzienlijk lijden
oplevert
o En dat meestal in bepaalde combinaties van
gedragingen/symptomen voorkomt en in andere niet  zie rijtje
met criteria van de DSM

Ontwikkelingspsychopathologie
 Freud had gelijk over de oorsprong van abnormaal gedrag
o Kindertijd
 Jaarlijkse prevalentie stoornissen: 5%
 36,7% van de kinderen < 16 voldoen aan criteria voor diagnose
 Meer dan 75% van volwassenen met diagnose had al een diagnose in de
kindertijd  Freud had hier dus gelijk in, dat de oorsprong vaak in de kindertijd
ligt
 Meeste kinderen die behoefte hebben aan behandeling, krijgen ze niet
o Of omdat de stoornissen niet gediagnosticeerd worden
o Of ze het wel willen maar niet de behandeling aangaan omdat ze
bang dat ze dan gestigmatiseerd worden
o Of omdat de behandeling niet goed aansluit waar ze naar op zoek
zijn

Ontwikkelingspsychopathologie
 Verband van ontwikkeling en psychopathologie
 Verband van een vroege stoornis met de latere ontwikkeling  het heeft invloed
op latere ontwikkeling. Je krijgt vaak een opeenstapeling van problemen die een
oorsprong hebben vroeg in de ontwikkeling
 Verband van een gebeurtenis in de vroege ontwikkeling met een latere stoornis

,  Verband van een vroege stoornis met een latere stoornis  vroege uitingsvorm
of dat mensen wisselen van diagnose
 Effect van een stoornis op het verloop van de huidige ontwikkeling
 Effect van ontwikkeling op de uitingsvorm van een stoornis

Etiologie; verklarende theorie van een stoornis. Kijk bij de factoren altijd naar het geheel. Je
kunt niet per factor los bepalen of het uitlokkend of predisponerend is. Je moet de context en
het verhaal weten van het kind en omgeving
 Predisponerende factoren; factoren die je al gevoelig maken voor de
ontwikkeling van een stoornis
o Bijv. genetische factoren
o Temperament
 In standhoudende factoren; factoren in omgeving en/of kind die de stoornis in
standhouden. Bijv. jongen kan niet naar school vanwege longontsteking, moeder
doet elke dag wat leuks om de jongen beter te laten voelen  in standhoudende
factor omdat je wil dat de jongen weer zo snel mogelijk naar school gaat, maar
door leuke dingen te doen, gaat de jongen niet naar school
 Uitlokkende factoren; incidenten, meestal nare ervaringen/life events
 Beschermende factoren;
o Hoog IQ
o Steunende vertrouwenspersoon etc.

Epidemiologie; wetenschappelijk studie van het voorkomen en de verspreiding van ziekten
binnen en tussen populaties
 Prevalentie; bestaande gevallen met een bepaald ziektebeeld in een bepaalde
periode
 Verhouding jongens-meisjes
 Verdeling over levensloop
 Begintijd

Classificeren van probleemgedrag
Belangrijke begrippen
 Symptoom; de kleinst beschrijfbare onderzoekseenheid in de
geneeskunde/psychopathologie en te beschouwen als ziekteteken
o Hoofdsymptomen; deze hebben voor de diagnose een directe
oriënterende functie  cruciaal om te hebben om het label te
krijgen, ze zijn richtinggevend
o Bijsymptomen; maken het beeld van de stoornis volledig zonder uit
zichzelf direct richtinggevend te zijn voor de diagnose  kunnen
ook bij andere stoornissen voorkomen
 Syndroom; een groep van (dikwijls) tezamen optredende symptomen
 Stoornis: afwijkend gedrag, langdurig, niet situatiegebonden, klinisch significant
lijden, belemmering op sociale, beroepsmatige of andere belangrijke
levensgebieden en meestal in bepaalde combinaties van gedragingen/symptomen

Doel classificeren
 Efficiëntie, samenvatting
 Communicatie
 Aansluiting vinden bij verklarings- en behandelingstheorieën in de
wetenschappelijke literatuur

,Classificeren is een manier ordenen, je brengt een ordening aan in symptomen. Het is geen
diagnose stellen, dit kan verwarrend zijn want dit wordt in het Engels wel zo benoemd.

Classificeren van probleemgedrag
 Categoriaal
o DSM-5
o ICD-10
o DC 0-3R
 Dimensioneel; het is een continuüm
o Aseba schalen
o SDQ
o RDoC
 Systeembenadering; ook kijken naar

Classificeren van probleemgedrag
 Een classificatie (diagnosis) is geen diagnose (case formulation/assessment)
 'Simply checking off symptoms is not sufficient to make a diagnosis, although it
will make the start of a more reliable assessment'
 Doel: clinici ondersteunen bij het classificeren als onderdeel van een
diagnostische beschrijving die moet leiden tot een individu gericht behandelplan.
 Diagnose is veel breder, je kijkt ook naar de omgeving en wat het kind nodig is.
Classificatie is puur alleen het label

Nadelen van classificeren
 Grote verschillen tussen kinderen met hetzelfde label
 Al het gedrag van het kind wordt top-down geïnterpreteerd vanuit het label
 Confirmation bias
 Je vergeet te kijken naar het kind zelf
 Geen bestaande 'entiteit', geen duidelijke scheiding tussen normaal en afwijkend,
maar eerder een continuüm
 Beperkte betrouwbaarheid, geen duidelijke scheiding tussen de stoornissen
 Beperkte validiteit, geen duidelijke relatie met onderliggende etiologie
 Te weinig aandacht voor contextuele factoren, teveel voor biologische factoren
 Beperkte culturele sensitiviteit
 Beperkte klinische bruikbaarheid
 Stigmatisatie van de cliënt

Het medisch ziekte model
DSM komt vanuit de psychiatrie. Artsen gaan opzoek naar wat er mis is in je hersenen etc. dat
is de onderliggende assumptie van de DSM en in de wetenschap. Je hebt iets in je hoofd wat
het vertoonde gedrag veroorzaakt.

Maar… allemaal punten die niet goed te rijmen zijn met het medisch ziekte model
 Waarom hebben we dan tot u toe nog niet de essentie van psychopathologie
ontdekt?
o Er is nog geen gen ontdekt voor depressie etc. Opzoek naar een
biologische oorzaak lijkt niet meer nuttig
 Hoe verklaren we al die comorbiditeit?

,  Waarom bestaan er zo grote verschillende tussen personen met dezelfde
stoornis?
 Hoe kan het dat dezelfde stoornis zo verandert over tijd?
 Kan een stoornis bestaan zonder de symptomen? Bijv. je kan wel longkanker
hebben zonder te veel hoesten. Maar bestaat een depressie ook zonder
symptomen zoals stemmingsverlies? In de medische wereld kan dit wel, maar in
de psychologie lijkt dit niet bij elkaar op te gaan. Je hebt symptomen nodig om
de stoornis te begrijpen. Je moet ook de samenspel van factoren bekijken en
begrijpen.

Netwerkbenadering
Denny Borsboom et al., 2011
Het is een symptoomnetwerk en je hoeft niet te kijken naar de onderliggende oorzaak, als je
kijkt hoe die symptomen elkaar beïnvloeden en elkaar in standhouden  dat is de essentie
van psychopathologie. Je hebt geen essentie nodig. Het patroon van symptomen is belangrijk.




Vanuit deze benadering kan je comorbiditeit ook beter begrijpen.
MD = major depression
GAD = generaliserende angststoornis