,INHOUD
H1: Inleiding in de klinische psychologie .......................................................................................................... 3
H2: Inleiding Psychopathologie ........................................................................................................................ 8
1. Het Psychologische perspectief .................................................................................................................. 21
1.1 Het Psychoanalytische theorie & psychoanalyse/psychodynamische therapie ......................................... 21
1.2. Leertheorie & gedragstherapie ................................................................................................................. 31
1.3 Cognitieve theorie & therapie ..................................................................................................................... 41
1.4 Ervaringsgerichte theorie en therapie ........................................................................................................ 50
1.5 Systeemtheorie & gezins- en relatietherapie .............................................................................................. 55
2. Het sociaal culturele perspectief ................................................................................................................ 64
3. Het biopsychosociale perspectief ............................................................................................................... 65
4. Biologisch perspectief en psychofarmacotherapie...................................................................................... 66
5. THEORIEËN KRITISCH BEKEKEN ................................................................................................................... 73
DSM-invalshoek (stoornisspecifiek) ............................................................................................................... 74
1. Gedragsproblemen en – verslaving............................................................................................................... 74
2. Stemmingsstoornissen ................................................................................................................................. 84
3. VERLIES EN (GECOMPLICEERDE) ROUW........................................................................................................ 90
4. Psychotrauma................................................................................................................................................ 99
5. ANGSTOORNISSES ....................................................................................................................................... 102
6. Somatoforme Stoornissen........................................................................................................................... 109
7. Psychose: Psychotische stoornissen............................................................................................................ 114
Transdiagnostisch perspectief ...................................................................................................................... 118
1. Inleiding ....................................................................................................................................................... 118
2. executieve functies (EF) .............................................................................................................................. 123
3. Repititief negatief denken ........................................................................................................................... 131
4. Emotieregulatie…………………………………………………………………………………………………………………………………… 135
, Samenvatting Klinische Ψ
DEEL 1: INLEIDING ALGEMEEN KLINISCHE PSYCHOLOGIE &
PSYCHOPATHOLOGIE
H1: INLEIDING IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE
DEFINIËRING
DE TERM KLINISCH
• Een subdiscipline => klinische Ψ slechts 1 toepassingsgebied binnen Ψ
• Andere subdisciplines
o Arbeids – en organisatie psychologie
o School – en pedagogische psychologie
• Grootste groep: 50% werkt binnen klinische sector
• Verkeerde indruk: ziekenhuis? (= maar niet perse waar)
DEFINITIE
• Focus klinisch psychologen : Afwijkend, slecht aangepast gedrag (& hoe te verhelpen)
• Kern = psychische problemen & stoornissen
• Wat met problemen op somatisch vlak? (bv. pijn) | niet/ wel op terrein klinisch Ψ ?
o gezondheidsproblemen = onderdeel klinische psychologie
⇒ vertrekt vanuit psychische stoornissen/psychopathologie
o gezondheidsproblemen = eigen terrein = gezondheidspsychologie
⇒ vertrekt vanuit ontwikkelings-, sociale- & cognitieve Ψ
• Voorstanders bovenstaande scheiding:
o psychische moeilijkheden bij ernstige zieken = normale reacties in abnormale situatie
• Hoge gezondheidsraad:
De autonome ontwikkeling & toepassing van theorieën, methoden & technieken v/d psychologie als
wetenschap in de bevordering v/d gezondheid, de screening, psychologische diagnose & assessment v
gezondheidsproblemen & de preventie van en interventie bij deze problemen bij mensen
• Handboek
De tak v/d psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken & behandeling van
psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
• Probleem: Met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig? ⇒Stoornissen op continuüm
OPM: Psychische stoornis complex: meerdere stoornissen
Chronisch probleem: niet proberen oplossen, aanpassingen om beter mee kunnen leven
Gaat het om complexe problematiek → in multidisciplinaire team opvolgen
conclusie: KLP houdt zich ook bezig met problemen die minder ernstig of uitbehandeld zijn
, NORMAAL VS. ABNORMAAL
ONDERSCHEID: WAT IS AFWIJKEND?
• 3 gevalsbeschrijvingen (handboek)
• Terrein v. psychopathologie (deelgebied Klinische Ψ & psychiatrie)
• Wie komt in aanraking met diagnosticeerbare
psychische stoornis? (NL cijfers)
• Wnr is iets afwijkend?
o opsomming van symptomen
o diagnostische criteria
⇒beschrijven symptomen die aan bepaalde voorwaarde voldoen voordat het afwijkend/passend bij
stoornis beschouwen bv. symptoom depressie: verlaagde stemming → diagnostische criteria:
kenmerken moeten min. 2 w aanwezig zijn
Figuur 1: casus toepassing normaal vs. abnormaal => psychische stoornis
Nevid: 6 criteria/factoren om te beoordelen of er sprake is v. afwijkend gedrag
Criterium Omschrijving
Uitzonderlijk gedrag Opvallend & onconventioneel gedrag
Bv. dingen horen/zien die er niet zijn
⇒ Let op: op zichzelf is uitzonderlijk gedrag niet afwijkend!
Bv. recordhouder op borstcrawl
Sociaal afwijkend gedrag duidelijk overtreden van sociale morele normen
⇒ normen ontw zich uit gewoonten, opvattingen v/e bepaalde groep (dus:
relatieve maatstaven, geen universele waarheden)
⇒ rekening houden met sociaal culturele context & generaties
Bv. homoseksualiteit vorige generatie= psychische stoornis
Foute perceptie of irrationeel/onbegrijpelijk gedrag (weg van realiteit)
interpretatie v/d realiteit Bv. Door stemmen horen niet meer slapen in bed
Aanzienlijk emotioneel lijden Persoonlijk lijden als gevolg van problematische situaties Bv. depressie, kan
afwijkend zijn/ als normaal gezien in bepaalde omstandigheden Bv. rouw
⇒ Dus: heftige emoties niet afwijkend tenzij ze lange tijd na aanleiding even hevig
aanwezig blijven (meeste mensen passen zich aan)
Contraproductief & Gedrag dat:
ongepast gedrag
Geen bevredigende maar onprettige gevoelens oproept
Ons beperkt in ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen
Of ons weerhoudt om ons aan de omgeving aan te passen
⇒ belemmert iemand zijn functioneren
Bv. hele nacht gamen → niet kunnen opletten in klas, te veel wassen…
H1: Inleiding in de klinische psychologie .......................................................................................................... 3
H2: Inleiding Psychopathologie ........................................................................................................................ 8
1. Het Psychologische perspectief .................................................................................................................. 21
1.1 Het Psychoanalytische theorie & psychoanalyse/psychodynamische therapie ......................................... 21
1.2. Leertheorie & gedragstherapie ................................................................................................................. 31
1.3 Cognitieve theorie & therapie ..................................................................................................................... 41
1.4 Ervaringsgerichte theorie en therapie ........................................................................................................ 50
1.5 Systeemtheorie & gezins- en relatietherapie .............................................................................................. 55
2. Het sociaal culturele perspectief ................................................................................................................ 64
3. Het biopsychosociale perspectief ............................................................................................................... 65
4. Biologisch perspectief en psychofarmacotherapie...................................................................................... 66
5. THEORIEËN KRITISCH BEKEKEN ................................................................................................................... 73
DSM-invalshoek (stoornisspecifiek) ............................................................................................................... 74
1. Gedragsproblemen en – verslaving............................................................................................................... 74
2. Stemmingsstoornissen ................................................................................................................................. 84
3. VERLIES EN (GECOMPLICEERDE) ROUW........................................................................................................ 90
4. Psychotrauma................................................................................................................................................ 99
5. ANGSTOORNISSES ....................................................................................................................................... 102
6. Somatoforme Stoornissen........................................................................................................................... 109
7. Psychose: Psychotische stoornissen............................................................................................................ 114
Transdiagnostisch perspectief ...................................................................................................................... 118
1. Inleiding ....................................................................................................................................................... 118
2. executieve functies (EF) .............................................................................................................................. 123
3. Repititief negatief denken ........................................................................................................................... 131
4. Emotieregulatie…………………………………………………………………………………………………………………………………… 135
, Samenvatting Klinische Ψ
DEEL 1: INLEIDING ALGEMEEN KLINISCHE PSYCHOLOGIE &
PSYCHOPATHOLOGIE
H1: INLEIDING IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE
DEFINIËRING
DE TERM KLINISCH
• Een subdiscipline => klinische Ψ slechts 1 toepassingsgebied binnen Ψ
• Andere subdisciplines
o Arbeids – en organisatie psychologie
o School – en pedagogische psychologie
• Grootste groep: 50% werkt binnen klinische sector
• Verkeerde indruk: ziekenhuis? (= maar niet perse waar)
DEFINITIE
• Focus klinisch psychologen : Afwijkend, slecht aangepast gedrag (& hoe te verhelpen)
• Kern = psychische problemen & stoornissen
• Wat met problemen op somatisch vlak? (bv. pijn) | niet/ wel op terrein klinisch Ψ ?
o gezondheidsproblemen = onderdeel klinische psychologie
⇒ vertrekt vanuit psychische stoornissen/psychopathologie
o gezondheidsproblemen = eigen terrein = gezondheidspsychologie
⇒ vertrekt vanuit ontwikkelings-, sociale- & cognitieve Ψ
• Voorstanders bovenstaande scheiding:
o psychische moeilijkheden bij ernstige zieken = normale reacties in abnormale situatie
• Hoge gezondheidsraad:
De autonome ontwikkeling & toepassing van theorieën, methoden & technieken v/d psychologie als
wetenschap in de bevordering v/d gezondheid, de screening, psychologische diagnose & assessment v
gezondheidsproblemen & de preventie van en interventie bij deze problemen bij mensen
• Handboek
De tak v/d psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken & behandeling van
psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
• Probleem: Met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig? ⇒Stoornissen op continuüm
OPM: Psychische stoornis complex: meerdere stoornissen
Chronisch probleem: niet proberen oplossen, aanpassingen om beter mee kunnen leven
Gaat het om complexe problematiek → in multidisciplinaire team opvolgen
conclusie: KLP houdt zich ook bezig met problemen die minder ernstig of uitbehandeld zijn
, NORMAAL VS. ABNORMAAL
ONDERSCHEID: WAT IS AFWIJKEND?
• 3 gevalsbeschrijvingen (handboek)
• Terrein v. psychopathologie (deelgebied Klinische Ψ & psychiatrie)
• Wie komt in aanraking met diagnosticeerbare
psychische stoornis? (NL cijfers)
• Wnr is iets afwijkend?
o opsomming van symptomen
o diagnostische criteria
⇒beschrijven symptomen die aan bepaalde voorwaarde voldoen voordat het afwijkend/passend bij
stoornis beschouwen bv. symptoom depressie: verlaagde stemming → diagnostische criteria:
kenmerken moeten min. 2 w aanwezig zijn
Figuur 1: casus toepassing normaal vs. abnormaal => psychische stoornis
Nevid: 6 criteria/factoren om te beoordelen of er sprake is v. afwijkend gedrag
Criterium Omschrijving
Uitzonderlijk gedrag Opvallend & onconventioneel gedrag
Bv. dingen horen/zien die er niet zijn
⇒ Let op: op zichzelf is uitzonderlijk gedrag niet afwijkend!
Bv. recordhouder op borstcrawl
Sociaal afwijkend gedrag duidelijk overtreden van sociale morele normen
⇒ normen ontw zich uit gewoonten, opvattingen v/e bepaalde groep (dus:
relatieve maatstaven, geen universele waarheden)
⇒ rekening houden met sociaal culturele context & generaties
Bv. homoseksualiteit vorige generatie= psychische stoornis
Foute perceptie of irrationeel/onbegrijpelijk gedrag (weg van realiteit)
interpretatie v/d realiteit Bv. Door stemmen horen niet meer slapen in bed
Aanzienlijk emotioneel lijden Persoonlijk lijden als gevolg van problematische situaties Bv. depressie, kan
afwijkend zijn/ als normaal gezien in bepaalde omstandigheden Bv. rouw
⇒ Dus: heftige emoties niet afwijkend tenzij ze lange tijd na aanleiding even hevig
aanwezig blijven (meeste mensen passen zich aan)
Contraproductief & Gedrag dat:
ongepast gedrag
Geen bevredigende maar onprettige gevoelens oproept
Ons beperkt in ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen
Of ons weerhoudt om ons aan de omgeving aan te passen
⇒ belemmert iemand zijn functioneren
Bv. hele nacht gamen → niet kunnen opletten in klas, te veel wassen…
