Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
HISTORIOGRAFIE:
LES 1: INLEIDING: (17/02):
1. Inleiding:
Examen:
• Twee begrippen (concepten/personen)
• Twee open vragen
2. Introductie historiografie:
Omgang met het verleden:
Er is zoiets als historische bewustzijn, waarin een gelaagdheid zit; heden – verleden –
toekomst. Het individu en de gemeenschap evolueren doorheen tijd, gepaard met verandering.
Historische bewustzijn kan uitgelegd worden d.m.v. literatuur, kunst, architectuur, festivals…
Definitie en afbakening:
Historisch bewustzijn specifiek gezien is geschiedschrijving. “Intentional attempts to
recover knowledge of and represent in writing true descriptions of narratives”. Historiografie kent een
vormelijke afbakening, nl. In de vorm van schriftgebruik, versus iconografisch of mondeling materiaal.
Een klassiek criterium is dat technologie leidt tot een cognitieve revolutie. Omstreeks 1985 werd de
afbakening van historiografie wel omstreden, en kreeg mondelinge geschiedenis een plaats. Schriftelijke
overlevering is duurzamer, maar niet noodzakelijk superieur.
Historiografie:
Traditioneel was historiografie erg Eurocentrisch. Alle andere tradities werden vernietigd
of genegeerd. In de 16de eeuw zijn bijvoorbeeld vele historiografische tradities van Latijns Amerika
vernietigd, maar ook in vele andere gebieden.
Nu is er een heel sterke vergelijkende discipline die wil nagaan of de Europese
historiografische traditie wel echt zo uniek was en wat ervoor heeft gezorgd dat die zo competitief
geworden is naar andere historiografieën toe. Het is belangrijk om een comparatieve studie te voeren,
maar in de praktijk kan dat vooral op het Euraziatische continent en kunnen niet alle tradities met elkaar
vergeleken worden. Historiografie; “Intentionele pogingen om kennis op ta rakelen van en voor te
stellen in geschrift op basis van ware omschrijvingen van verleden gebeurtenissen”.
Er zijn drie grote tradities in de historiografie; Westerse, Islamitische en Chinese traditie.
Er zijn ook kleinere tradities die het denken over het verleden includeren, al dan niet opgeschreven,
waaronder de Indische, Latijns Amerikaanse en Afrikaanse tradities.
1
, Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
Vijf cruciale criteria:
Tot de 18de eeuw lijkt er niets unieks of kenmerkends aanwezig te zijn geweest in de
Westerse historiografie. Pas vanaf de 19de eeuw krijgt die, door het combineren van verschillende
elementen, een uniek karakter.
1. Conceptualisering van tijd: Het Westen beschouwde het verleden als lineair of cyclisch.
2. Kritisch empiricisme: De klemtoon op het doordacht gebruik van primaire bronnen en de
toetsing daarvan. Ook andere tradities doen dit echter.
3. Professionalisering: Het idee dat het onderzoek van het verleden alleen door een persoon kan
gedaan worden die er constant mee bezig is, ervoor betaald wordt, er zijn job van maakt.
4. Streven naar objectiviteit: Het idee als geschiedenis als objectieve wetenschap. Dit komt op in
de 18de en 19de eeuw en is een onderscheiding met andere historiografische tradities. Tot de
18de eeuw werd het verleden heel funtionalistisch benaderd; historiografie werd of wel
opzettelijk gebruikt (vb. legitimeren van dynastie) of dat de historiografie werd gevormd,
vervormd vanuit religieuze of ideologische opvattingen. Maar, interpretatie is nooit waardevrij.
5. Geschiedenis als wetenschap: Inzicht in de werkelijkheid creëren, breuk met het functionalisme.
Het idee dat geschiedenis volledig waardevrij moet zijn, dat het objectief moet zijn…
3. Samenstelling cursus:
1. De oudste historiografische tradities
1.1 De Egyptische historiografie
1.2 De Mesopotamische historigrafie
1.3 De Joods-Hebreeuwse traditie
2. Premoderne Westerse historiografie (deel 1)
2.1 Oud-Griekse historiografie
2.2 Romeinse geschiedschrijving
2.3 Post-Romeinse geschiedschrijving
2.4 Geschiedschrijving in Middeleeuws West-Europa
3. Historiografie in Centraal-Eurazië: de Islamhistoriografie en Indiase historiografie
3.1. Inleiding
3.2. Historiografie in de Islamwereld
3.3. Indiase historiografie
4. Chinese historiografie
4.1. Inleiding
4.2. Staatsvorming
4.3. De Chinese staatshistoriografie
4.4. De klassieke Chinese historiografie
4.5. De verdere ontwikkeling
4.6. Koreaanse historiografie
4.7. Japanse historiografie
2
, Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
5. Pre-moderne Westerse Historiografie: van Renaissance tot Verlichting
5.1. Historiografie in de Renaissance
5.1.1. Een nieuwe tijdsbeleving
5.1.2. Een vernieuwde conceptuele basis
5.1.3. Een niet-functionele visie op het verleden
5.1.4. Een functionalistische visie op het verleden
5.2. De verlichtingshistoriografie van de achttiende eeuw
5.2.1. De institutionele context
5.2.2. Een nieuw geschiedfilosofisch paradigma
6. Het ontstaan van de ‘moderne’ Westerse historiografie in de negentiende eeuw
6.1. De paradox van de negentiende eeuw
6.2. De geboorte van Historismus
6.3. Verspreiding en transformatie
7. De vorming van de historische social sciences tot circa 1980: de Duitse traditie
7.1. Inleiding
7.2. Het Duitse historicisme na Ranke
7.3. De eerste aanval op het historicisme
7.4. De tweede aanval op het historicisme
7.5. De naoorlogse Duitse historiografie
8. De vorming van de historische social sciences tot circa 1980: de Franse traditie
8.1. De moderne Westerse historiografie
8.2. De Franse receptie van het historicisme, 1870-1890
8.3. De verwetenschappelijking van de historiografie in de belle époque
8.4. Een historiografische revolutie (1929-1970)
9. De vorming van de historische social sciences tot circa 1980: de Angelsaksische traditie
9.1. De moderne Westerse historiografie
9.2. De moderne Amerikaanse historiografie
9.3. De moderne Britse historiografie
3
, Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
4
Historiografie
2021-2022
HISTORIOGRAFIE:
LES 1: INLEIDING: (17/02):
1. Inleiding:
Examen:
• Twee begrippen (concepten/personen)
• Twee open vragen
2. Introductie historiografie:
Omgang met het verleden:
Er is zoiets als historische bewustzijn, waarin een gelaagdheid zit; heden – verleden –
toekomst. Het individu en de gemeenschap evolueren doorheen tijd, gepaard met verandering.
Historische bewustzijn kan uitgelegd worden d.m.v. literatuur, kunst, architectuur, festivals…
Definitie en afbakening:
Historisch bewustzijn specifiek gezien is geschiedschrijving. “Intentional attempts to
recover knowledge of and represent in writing true descriptions of narratives”. Historiografie kent een
vormelijke afbakening, nl. In de vorm van schriftgebruik, versus iconografisch of mondeling materiaal.
Een klassiek criterium is dat technologie leidt tot een cognitieve revolutie. Omstreeks 1985 werd de
afbakening van historiografie wel omstreden, en kreeg mondelinge geschiedenis een plaats. Schriftelijke
overlevering is duurzamer, maar niet noodzakelijk superieur.
Historiografie:
Traditioneel was historiografie erg Eurocentrisch. Alle andere tradities werden vernietigd
of genegeerd. In de 16de eeuw zijn bijvoorbeeld vele historiografische tradities van Latijns Amerika
vernietigd, maar ook in vele andere gebieden.
Nu is er een heel sterke vergelijkende discipline die wil nagaan of de Europese
historiografische traditie wel echt zo uniek was en wat ervoor heeft gezorgd dat die zo competitief
geworden is naar andere historiografieën toe. Het is belangrijk om een comparatieve studie te voeren,
maar in de praktijk kan dat vooral op het Euraziatische continent en kunnen niet alle tradities met elkaar
vergeleken worden. Historiografie; “Intentionele pogingen om kennis op ta rakelen van en voor te
stellen in geschrift op basis van ware omschrijvingen van verleden gebeurtenissen”.
Er zijn drie grote tradities in de historiografie; Westerse, Islamitische en Chinese traditie.
Er zijn ook kleinere tradities die het denken over het verleden includeren, al dan niet opgeschreven,
waaronder de Indische, Latijns Amerikaanse en Afrikaanse tradities.
1
, Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
Vijf cruciale criteria:
Tot de 18de eeuw lijkt er niets unieks of kenmerkends aanwezig te zijn geweest in de
Westerse historiografie. Pas vanaf de 19de eeuw krijgt die, door het combineren van verschillende
elementen, een uniek karakter.
1. Conceptualisering van tijd: Het Westen beschouwde het verleden als lineair of cyclisch.
2. Kritisch empiricisme: De klemtoon op het doordacht gebruik van primaire bronnen en de
toetsing daarvan. Ook andere tradities doen dit echter.
3. Professionalisering: Het idee dat het onderzoek van het verleden alleen door een persoon kan
gedaan worden die er constant mee bezig is, ervoor betaald wordt, er zijn job van maakt.
4. Streven naar objectiviteit: Het idee als geschiedenis als objectieve wetenschap. Dit komt op in
de 18de en 19de eeuw en is een onderscheiding met andere historiografische tradities. Tot de
18de eeuw werd het verleden heel funtionalistisch benaderd; historiografie werd of wel
opzettelijk gebruikt (vb. legitimeren van dynastie) of dat de historiografie werd gevormd,
vervormd vanuit religieuze of ideologische opvattingen. Maar, interpretatie is nooit waardevrij.
5. Geschiedenis als wetenschap: Inzicht in de werkelijkheid creëren, breuk met het functionalisme.
Het idee dat geschiedenis volledig waardevrij moet zijn, dat het objectief moet zijn…
3. Samenstelling cursus:
1. De oudste historiografische tradities
1.1 De Egyptische historiografie
1.2 De Mesopotamische historigrafie
1.3 De Joods-Hebreeuwse traditie
2. Premoderne Westerse historiografie (deel 1)
2.1 Oud-Griekse historiografie
2.2 Romeinse geschiedschrijving
2.3 Post-Romeinse geschiedschrijving
2.4 Geschiedschrijving in Middeleeuws West-Europa
3. Historiografie in Centraal-Eurazië: de Islamhistoriografie en Indiase historiografie
3.1. Inleiding
3.2. Historiografie in de Islamwereld
3.3. Indiase historiografie
4. Chinese historiografie
4.1. Inleiding
4.2. Staatsvorming
4.3. De Chinese staatshistoriografie
4.4. De klassieke Chinese historiografie
4.5. De verdere ontwikkeling
4.6. Koreaanse historiografie
4.7. Japanse historiografie
2
, Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
5. Pre-moderne Westerse Historiografie: van Renaissance tot Verlichting
5.1. Historiografie in de Renaissance
5.1.1. Een nieuwe tijdsbeleving
5.1.2. Een vernieuwde conceptuele basis
5.1.3. Een niet-functionele visie op het verleden
5.1.4. Een functionalistische visie op het verleden
5.2. De verlichtingshistoriografie van de achttiende eeuw
5.2.1. De institutionele context
5.2.2. Een nieuw geschiedfilosofisch paradigma
6. Het ontstaan van de ‘moderne’ Westerse historiografie in de negentiende eeuw
6.1. De paradox van de negentiende eeuw
6.2. De geboorte van Historismus
6.3. Verspreiding en transformatie
7. De vorming van de historische social sciences tot circa 1980: de Duitse traditie
7.1. Inleiding
7.2. Het Duitse historicisme na Ranke
7.3. De eerste aanval op het historicisme
7.4. De tweede aanval op het historicisme
7.5. De naoorlogse Duitse historiografie
8. De vorming van de historische social sciences tot circa 1980: de Franse traditie
8.1. De moderne Westerse historiografie
8.2. De Franse receptie van het historicisme, 1870-1890
8.3. De verwetenschappelijking van de historiografie in de belle époque
8.4. Een historiografische revolutie (1929-1970)
9. De vorming van de historische social sciences tot circa 1980: de Angelsaksische traditie
9.1. De moderne Westerse historiografie
9.2. De moderne Amerikaanse historiografie
9.3. De moderne Britse historiografie
3
, Charlotte Van Riet
Historiografie
2021-2022
4
