Blok 1.6: Inleiding in de Orthopedagogiek
Elisa de Lange
Erasmus Universiteit Rotterdam
2021-2022
,Probleem 1: 100 jaar Orthopedagogiek
Wat is orthopedagogiek en wat doet een orthopedagoog?
Een orthopedagoog houdt zich bezig met de behandeling van kinderen en jongeren die in
het dagelijks leven in hun ontwikkeling geremd worden door bijvoorbeeld psychische
problemen of stoornissen, geestelijke beperkingen of leerstoornissen. Het is letterlijk de
studie van het problematisch opvoeden.
Er zijn verschillende definities t.o.v. de orthopedagogiek. Tegenwoordig wordt de definitie
van Nakken gehanteerd.
- Nakken →beschrijving van de aard en de achtergronden van de problemen tijdens
het opvoeden, je kijkt naar de oorzaak van de problemen, een bredere visie.
- Baartman → Opvoeding van het afwijkende kind, kijken naar de gevolgen van de
afwijking, een kijk op de nazorg en behandeling ervan
De 3 belangrijkste niveaus binnen de orthopedagogiek zijn:
1. Gedragsniveau
2. Cognitieve psychologische niveau
3. Neurobiologisch niveau
Handelingsgerichte wetenschap Advies en hulp bieden aan het kind en de omgeving
Integratieve wetenschap Invloeden van de micro-omgeving en macro-omgeving
samenbrengen en kijken naar de invloeden op het kind
Empirisch-normatieve Waar doen opvoeders goed aan tijdens het opvoeden
wetenschap volgens de wetenschap, onderzoek matig testen wat
het beste is en werkt voor het kind. De mening van de
pedagoog wordt ondersteund door empirisch bewijs
Normatieve visie De doelen van een orthopedagoog moeten wenselijk
zijn voor ouder en kind, maar ook haalbaar
Agogisch perspectief Tijdens het behandelen/onderzoeken is het
uiteindelijke doel het praktisch toepassen
Voorkeursdefinitie Richten op de beschrijving van de aard en achtergrond
van het probleem. Het doel hiervoor moet zijn het
probleem erkennen, behandelen en preveniëren. Zowel
ouders als kinderen het probleem zijn
Verschillende benaderingen - Klassieke benadering: het opvallende kind staat
centraal. Behandeling en strenge opvoeding zou
zorgen voor preventie van de problemen (Van
Gelder)
- Moderne benadering: Problematische
opvoedsituaties worden voorop gesteld, samen
met de preventie, behandeling en
omgevingsinteracties hiervan
(Ter Horts, De Ruyter, Nakken)
, Doelen van de orthopedagoog Het beschrijven en het verklaren van de ontstane
problemen tijdens de opvoeding en hierbij gepaste
professionele hulp te geven
Aandachtsgebieden De orthopedagoog kijkt meer daar de omgeving en de
interacties van het individu rond om het probleem. Het
richt zich vooral op gezinnen, scholen, de buiten- en
visuele wereld. Bij het kijken naar de context wordt er
gefocust op:
1. Ontwikkelingsstoornissen
2. Emotionele en gedragsproblemen
3. Leerproblemen
Een orthopedagoog kan werkzaam zijn verschillende werkvelden:
- Onderwijs, om leerlingen te beoordelen en die leerling, zijn leerkracht en zijn ouders
te adviseren en te begeleiden bij het creëren een zo goed mogelijk pedagogisch
leerklimaat.
o Signalerende functie
o Beste uit zichzelf halen in het onderwijs klimaat
- Jeugdhulp, om kinderen en gezinnen direct te diagnosticeren en/of te behandelen,
als behandelcoördinator of teamleider
o Gezond, veilig en optimaal opgroeien
o Ambulante jeugdhulpverlening, residentiële jeugdhulpverlening, pleegzorg,
jeugd-ggz, jeugd-vb, gesloten jeugdhulp, uitvoering van kinderbescherming
maatregelen en jeugdreclassering
o Werkzaam in een wijkteam, veilig thuis, Centrum Jeugd en gezin, huisarts etc.
- GGZ, psychische aandoeningen bij mensen te voorkomen, behandelen en genezen.
Ook om deze mensen zo goed mogelijk (zelfstandig) te laten functioneren in de
samenleving
o Drie verschillende echelons van de GGZ:
▪ Functie van POH-GGZ
▪ Generalistische basis GGZ
▪ Gespecialiseerde GGZ
o Behandelen van de ontwikkelingsproblematiek zoals ADHD, autisme etc.
- Gehandicaptenzorg, voor zorg, ondersteuning, werk en inkomen zijn mensen met
een beperking aangewezen op de Wlz, Wmo, Jeugdwet en Participatiewet.
o Pedagogen zetten zich in voor een goede toe- en overgang tussen stelsels.
o In vorm blijven en blijven ontwikkelen
o Aangewezen door een Wet
Afhankelijk van de sector waarin een orthopedagoog werkzaam is zijn de kerntaken bepaald.
Toch zijn er enkele algemene kerntaken van een orthopedagoog:
- Pedagogisch onderzoek
- Diagnostiek
- Behandeling
- Begeleiding
, - Er kunnen ook andere functies worden vervuld zoals:
o Curator bij scheidingen
o POH-Jeugd
o Pedagogische rapportages
Ook binnen de pedagogiek zijn er verschillende verschillen tussen de vervulde functies. Zo
heb je een orthopedagoog, pedagoog en een orthopedagoog-generalist.
- Pedagoog, iedereen mag deze titel dragen.
- Orthopedagoog, alleen voor specialisten in opvoed- en ontwikkelvragen. Verplichte
universitaire studie en registratie bij NVO
- Generalist orthopedagoog, de orthopedagoog -ná het behalen van zijn universitaire
diploma- een 2-jarige vervolgopleiding tot NVO orthopedagoog-generalist? Dan kan
hij een registratie aanvragen in het BIG-register om een wettelijk, beschermde titel te
dragen.
Titel Vooropleiding Registratie Beschermd?
Pedagoog - - Nee
Orthopedagoog Universitaire opleiding NVO Ja
Generalist Universitaire opleiding, NVO en BIG- Ja
orthopedagoog tweejarige vervolgopleiding NVO register
Hoe heeft orthopedagogiek zicht ontwikkelt? ( historisch perspectief)
Eeuw Kenmerken
16e Ookwel de middeleeuwen genoemd. Zorg die er in die tijd beschikbaar was
vond zijn oorsprong in de naastenliefde van godshuizen, hier werd geen
onderscheid gemaakt tussen wat voor soort hulp je nodig had. Er was een
beperkte kennis over gedragsproblemen, de meest “voor de hand liggende”
oplossing hiervoor was dan ook dwang en straf.
17e Er werd een meer open houding getolereerd naar opvoeding en de
vormbaarheid van het kind. Een belangrijke denker in deze tijd was Comenius.
Jan Amos Komenský was een Moravische theoloog, filosoof, hervormer,
pansofist en pedagoog. Comenius pleitte voor onderwijs aan iedereen, zowel
aan jongens als aan meisjes en van alle standen. Hij schreef leerboeken en
ontwierp een nieuw schoolsysteem.
18e Dit was de tijd van de Verlichting. Hier stond een open en frisse kijk centraal.
Hiermee kwam ook een toenemende belangstelling voor de opvoeding en het
kind als individu.
- Een persoon kon ‘kapot’ zijn, dit werd geaccepteerd
- Tabula Rasa
- Rousseau benadrukte al eerst de eigenheid van een kind en
introduceerde de kinderwet
Elisa de Lange
Erasmus Universiteit Rotterdam
2021-2022
,Probleem 1: 100 jaar Orthopedagogiek
Wat is orthopedagogiek en wat doet een orthopedagoog?
Een orthopedagoog houdt zich bezig met de behandeling van kinderen en jongeren die in
het dagelijks leven in hun ontwikkeling geremd worden door bijvoorbeeld psychische
problemen of stoornissen, geestelijke beperkingen of leerstoornissen. Het is letterlijk de
studie van het problematisch opvoeden.
Er zijn verschillende definities t.o.v. de orthopedagogiek. Tegenwoordig wordt de definitie
van Nakken gehanteerd.
- Nakken →beschrijving van de aard en de achtergronden van de problemen tijdens
het opvoeden, je kijkt naar de oorzaak van de problemen, een bredere visie.
- Baartman → Opvoeding van het afwijkende kind, kijken naar de gevolgen van de
afwijking, een kijk op de nazorg en behandeling ervan
De 3 belangrijkste niveaus binnen de orthopedagogiek zijn:
1. Gedragsniveau
2. Cognitieve psychologische niveau
3. Neurobiologisch niveau
Handelingsgerichte wetenschap Advies en hulp bieden aan het kind en de omgeving
Integratieve wetenschap Invloeden van de micro-omgeving en macro-omgeving
samenbrengen en kijken naar de invloeden op het kind
Empirisch-normatieve Waar doen opvoeders goed aan tijdens het opvoeden
wetenschap volgens de wetenschap, onderzoek matig testen wat
het beste is en werkt voor het kind. De mening van de
pedagoog wordt ondersteund door empirisch bewijs
Normatieve visie De doelen van een orthopedagoog moeten wenselijk
zijn voor ouder en kind, maar ook haalbaar
Agogisch perspectief Tijdens het behandelen/onderzoeken is het
uiteindelijke doel het praktisch toepassen
Voorkeursdefinitie Richten op de beschrijving van de aard en achtergrond
van het probleem. Het doel hiervoor moet zijn het
probleem erkennen, behandelen en preveniëren. Zowel
ouders als kinderen het probleem zijn
Verschillende benaderingen - Klassieke benadering: het opvallende kind staat
centraal. Behandeling en strenge opvoeding zou
zorgen voor preventie van de problemen (Van
Gelder)
- Moderne benadering: Problematische
opvoedsituaties worden voorop gesteld, samen
met de preventie, behandeling en
omgevingsinteracties hiervan
(Ter Horts, De Ruyter, Nakken)
, Doelen van de orthopedagoog Het beschrijven en het verklaren van de ontstane
problemen tijdens de opvoeding en hierbij gepaste
professionele hulp te geven
Aandachtsgebieden De orthopedagoog kijkt meer daar de omgeving en de
interacties van het individu rond om het probleem. Het
richt zich vooral op gezinnen, scholen, de buiten- en
visuele wereld. Bij het kijken naar de context wordt er
gefocust op:
1. Ontwikkelingsstoornissen
2. Emotionele en gedragsproblemen
3. Leerproblemen
Een orthopedagoog kan werkzaam zijn verschillende werkvelden:
- Onderwijs, om leerlingen te beoordelen en die leerling, zijn leerkracht en zijn ouders
te adviseren en te begeleiden bij het creëren een zo goed mogelijk pedagogisch
leerklimaat.
o Signalerende functie
o Beste uit zichzelf halen in het onderwijs klimaat
- Jeugdhulp, om kinderen en gezinnen direct te diagnosticeren en/of te behandelen,
als behandelcoördinator of teamleider
o Gezond, veilig en optimaal opgroeien
o Ambulante jeugdhulpverlening, residentiële jeugdhulpverlening, pleegzorg,
jeugd-ggz, jeugd-vb, gesloten jeugdhulp, uitvoering van kinderbescherming
maatregelen en jeugdreclassering
o Werkzaam in een wijkteam, veilig thuis, Centrum Jeugd en gezin, huisarts etc.
- GGZ, psychische aandoeningen bij mensen te voorkomen, behandelen en genezen.
Ook om deze mensen zo goed mogelijk (zelfstandig) te laten functioneren in de
samenleving
o Drie verschillende echelons van de GGZ:
▪ Functie van POH-GGZ
▪ Generalistische basis GGZ
▪ Gespecialiseerde GGZ
o Behandelen van de ontwikkelingsproblematiek zoals ADHD, autisme etc.
- Gehandicaptenzorg, voor zorg, ondersteuning, werk en inkomen zijn mensen met
een beperking aangewezen op de Wlz, Wmo, Jeugdwet en Participatiewet.
o Pedagogen zetten zich in voor een goede toe- en overgang tussen stelsels.
o In vorm blijven en blijven ontwikkelen
o Aangewezen door een Wet
Afhankelijk van de sector waarin een orthopedagoog werkzaam is zijn de kerntaken bepaald.
Toch zijn er enkele algemene kerntaken van een orthopedagoog:
- Pedagogisch onderzoek
- Diagnostiek
- Behandeling
- Begeleiding
, - Er kunnen ook andere functies worden vervuld zoals:
o Curator bij scheidingen
o POH-Jeugd
o Pedagogische rapportages
Ook binnen de pedagogiek zijn er verschillende verschillen tussen de vervulde functies. Zo
heb je een orthopedagoog, pedagoog en een orthopedagoog-generalist.
- Pedagoog, iedereen mag deze titel dragen.
- Orthopedagoog, alleen voor specialisten in opvoed- en ontwikkelvragen. Verplichte
universitaire studie en registratie bij NVO
- Generalist orthopedagoog, de orthopedagoog -ná het behalen van zijn universitaire
diploma- een 2-jarige vervolgopleiding tot NVO orthopedagoog-generalist? Dan kan
hij een registratie aanvragen in het BIG-register om een wettelijk, beschermde titel te
dragen.
Titel Vooropleiding Registratie Beschermd?
Pedagoog - - Nee
Orthopedagoog Universitaire opleiding NVO Ja
Generalist Universitaire opleiding, NVO en BIG- Ja
orthopedagoog tweejarige vervolgopleiding NVO register
Hoe heeft orthopedagogiek zicht ontwikkelt? ( historisch perspectief)
Eeuw Kenmerken
16e Ookwel de middeleeuwen genoemd. Zorg die er in die tijd beschikbaar was
vond zijn oorsprong in de naastenliefde van godshuizen, hier werd geen
onderscheid gemaakt tussen wat voor soort hulp je nodig had. Er was een
beperkte kennis over gedragsproblemen, de meest “voor de hand liggende”
oplossing hiervoor was dan ook dwang en straf.
17e Er werd een meer open houding getolereerd naar opvoeding en de
vormbaarheid van het kind. Een belangrijke denker in deze tijd was Comenius.
Jan Amos Komenský was een Moravische theoloog, filosoof, hervormer,
pansofist en pedagoog. Comenius pleitte voor onderwijs aan iedereen, zowel
aan jongens als aan meisjes en van alle standen. Hij schreef leerboeken en
ontwierp een nieuw schoolsysteem.
18e Dit was de tijd van de Verlichting. Hier stond een open en frisse kijk centraal.
Hiermee kwam ook een toenemende belangstelling voor de opvoeding en het
kind als individu.
- Een persoon kon ‘kapot’ zijn, dit werd geaccepteerd
- Tabula Rasa
- Rousseau benadrukte al eerst de eigenheid van een kind en
introduceerde de kinderwet
