Samenvatting

Aanvankelijk schrijven
Schrijven is een complexe, motorische activiteit met cognitieve, motorische, creatieve, ruimtelijke en
culturele aspecten, die bestaat uit doelgerichte bewegingen .

1. Schrijfvoorwaarden
Algemene

• taalbeheersing: verwerken van instructies + ruimtelijke begrippen (omhoog, omlaag, groot, klein,
dun, dik, links, rechts, …)

• zintuigen: gebruik oren + ogen, inwendig spiergevoel

• emotioneel/ geestelijk evenwicht

• motivatie om te leren

• concentratie

Specifieke

• grove motoriek: stilzitten, rechtop zitten

• fijne motoriek: samenspel tussen zenuwen en handspieren

• ruimtelijke oriëntatie: kennis ruimtelijke begrippen

• vormonderscheidingsvermogen, kritische waarneming: verschillen of ‘fouten’ herkennen (m en n
of B en D onderscheiden)

• oog-handcoördinatie: samenwerking van ogen en schrijfhand

• lateralisatie: voorkeur schrijfhand

• automatiseren van bewegingen

3 belangrijke dingen bij het aanvankelijk schrijven:

1) Goede potloopgreep: direpuntsgreep
 hulpmiddelen: kneedbaar gom, mallen,..
Leerlijn (in stijgende moeilijkheidsgraad):
 Voorbereidend schrijven bij kleuters gebeurt best met wascokrijt. Dit is vettig, glijdt goed en
is heel goed om grote vormen te maken.
 Het potlood is fijner materiaal en is het meest aangename om in het eerste leerjaar te
gebruiken om te leren schrijven.
 De rollerpen of de balpen heeft opnieuw een fijnere punt.
 Eventueel een vulpen
2) Correcte en ontspannen schrijfhouding (7)
 voeten plat op de grond + naast elkaar
 stoel goed aangeschoven + niet te hoog/ te laag
 rug tegen rugleuning bovenlichaam licht voorovergebogen
 afstand tussen ogen + schrijfoppervlak = ongeveer 30 cm
 blad of schrift onder hoek van 20° niet-schrijvende hand ligt op papier

,3) bladligging




2. leerlijn
Voorbereidend schrijven (laatste KL en L1)

• ontwikkeling van spieren in hand en vingers

• overgang van grote schrijfbewegingen naar fijnmotorische oefeningen

• aanbod schrijfrichting (links  rechts duidelijk maken)

• ontwikkeling schrijven voorkeurhand

• oefenen voorbereidende schrijfbewegingspatronen bv. Stippenlijn tekenen

• aanleren correcte schrijfhouding, potloodgreep en bladligging

Beginnend schrijven (L1 en L2)

• schrijven met correcte potloodgreep, schrijfhouding en bladligging

• aanleren van letters en hoofdletters en hun verbindingen

• aanleren van cijfers

Voortgezet schrijven (L3 e.v.)

• schrijven met correcte potloodgreep, schrijfhouding en bladligging

• automatiseren letters en hun verbindingen

• afbouw schrijven met hulplijnen: schrijven op een grondlijn

• schrijven zonder voorbeeld

• sneller schrijven (tempo ↑)

• begeleiding naar persoonlijk handschrift

,verschillende handschriften:

 Schneider




 D’Haese




3. Evaluatie
 het schrijfproduct: hoe ziet de neerslag op het blad eruit, wat kunnen we lezen?
 het schrijfproces (houding en pengreep): hoe komt het product tot stand?
 welke houding wordt aangenomen? zijn de potloodgreep en de bladligging goed?
 de snelheid: schrijft het kind vlot en snel of gaat het stroef en langzaam?

Observeren tijdens schrijven + feedback geven over product en proces

, Creatief schrijven
1. Inleiding

Spelling is een ondersteunende vaardigheid die je nodig hebt om creatief te schrijven. Spelling ook
makkelijker om te geven dan creatief schrijven  kan je tegelijk geven.

Schrijven = taalvaardigheid  verschillende domeinen:

- aanvankelijk schrijven d.i. handschriftontwikkeling
- spelling d.i. het correct schrijven
- creatief schrijven (voorheen: stellen)  knelpunten:

 beperkte aandacht voor stellen

 kwaliteit van geschreven teksten is niet erg hoog

 instructies en feedback schieten vaak tekort

 reflecteren na schrijfopdrachten gebeurt weinig

 schrijfontwikkeling van lln wordt in weinig scholen opgevolgd

2. Wat is schrijven?
Schrijven en lezen = schriftelijke vaardigheden

Schrijven en spreken = productieve vaardigheden, maar belangrijke verschillen:

 bij schrijven niet alleen ideeën structureren maar ook geordend op papier zetten
 vaak ontbreekt onmiddellijke feedback (wel bij spreken) *
 geen non-verbale signalen bij schrijven *
 schrijven= niet vluchtig en blijvend van aard

* digitale communicatievormen  stuk van toepassing (emoticons + antwoord)

Kleuters ‘schrijven’ al  via tekeningen of proberen zelf te schrijven

‘denkend schrijven’ in de 2de graad  bv. Schrijfopdrachten in boek

Functies van taal/schrijven:
- communicatieve functie (brief/mails): concrete boodschap doorgeven
- expressieve functie (gedicht/liedje): gevoelens en gedachten uiten op papier
- conceptualiserende functie (schema/samenvatting): schrijven helpt om ideeën te ordenen.
- sociale functie (eigen klascode): hoe je schrijft, bepaalt bij welke groep je hoort.

Ongeacht de uiteindelijke vorm is een schrijfproduct vaak het resultaat van een complex bestaand uit
componenten:

 De schrijver  voorkennis, motivatie, de attitudes en talige competenties hebben invloed op
hun schrijfvaardigheid.
Schrijver = zender van de boodschap, de lezer is de ontvanger: hij decodeert de boodschap
 De socioculturele context heeft invloed op de talige competenties van de schrijver:
thuissituatie, culturele achtergrond (sneeuwwit)
Is er een rijke geletterdheid thuis?