Samenvatting Inleiding sociologie

Inleiding sociologie eerste bachelor BPM



Hoofdstuk 1: Sociologie als wetenschap


Inleiding sociologie: zie PWP
- Sociale versus sociologie
 Probleem is sociaal
 Wanneer in de samenleving een bepaald sociaal fenomeen door een groep van
mensen als onaanvaardbaar, niet rechtvaardig, niet aansluitend bij een zekere norm
wordt beschouwd.

 Probleem is sociologisch
 Wanneer het sociaal fenomeen op een systematische, analytische en met de
wetenschappelijke methode wordt bestudeerd en mogelijke beschrijvingen en
verklaringen worden opgebouwd.

Hoofdstuk 1: Sociologie als wetenschap
1.1 Drie vormen van kennisverwerving
1.1.1 Kennis op basis van geloof of opvatting (geloofskennis)
 Mensen kunnen iets weten omdat ze het geloven
 Kennis wordt aangenomen van iemand waaraan mensen een autoriteit toekennen
VB.: gelovigen nemen aan wat priester, rabbijn, imam zegt

 Zonder zelf te onderzoeken = Weinig kritisch
 = dogmatisch denken
 geloofswaarheid die algemeen bindend is, niet aan verdere controle wordt
blootgesteld

 Afhankelijk van betrouwbaarheid van de autoriteit die mensen geloven
 Negatieve gevolgen van een handeling worden toegeschreven aan de autoriteit

 Maatschappijen waarin geloofskennis dominant is = gesloten maatschappijen
 Toegang tot kennis is vaak afgesloten
 Alleen bereikbaar voor bevoordeelde groep (priesters, Schriftgeleerden,…)
 Kennis is macht

1.1.2 Ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid
 Mensen kunnen iets weten vanuit wat ze hebben meegemaakt
 Via proces: proberen, lukken, mislukken = trial and error

 Kennis op basis van opgedane levenservaring ( common sense kennis, wijsheid)
 ervaringen zijn niet veralgemeenbaar/ overdraagbaar naar anderen

 Ervaringsdeskundigen VB.: domein armoede
 hulpverleners hebben baat bij het samenwerken met mensen die over
ervaringskennis beschikken ( learning by doing)

1

,Inleiding sociologie eerste bachelor BPM

 Ervaringskennis: subjectief
 Wanneer ze gedeeld wordt  intersubjectief
 = mensen in gelijkaardige situatie met dezelfde ervaring delen dezelfde subjectieve
inzichten

1.1.3 Wetenschappelijke kennis
 Kennis opgedaan op basis van een kritisch onderzoek van objectieve feiten  objectief
 Voorlopig: waar tot het tegendeel bewezen is
 Verificatie
= na onderzoek is een theorie waar als ze bevestigd wordt door de feiten,
waarnemingen uit de werkelijkheid
= stelselmatige verificatie ( theorie wordt meer en meer bevestigd)

 Falsificatie
= weerleggen van een theorie op basis van een feitelijke vaststelling die niet in
overeenstemming is met wat de theorie voorspelt

 Wetenschappelijke kennis komt langzaam en incrementeel tot stand: vallen & opstaan
 Wetenschap accumuleert al deze theorieën
 Oude zekerheiden verdwijnen ten voordele van nieuwe opvattingen

 Onttovering van wereldbeeld ( = mechanisering van wereldbeeld)
 Werkelijkheid kan door zeer eenvoudige wetten en vaststellingen worden
beschreven
 Rationele verklaring van de werkelijkheid

 Occam’s razor = economiebeginsel
 Wetenschappelijke verklaring: zo simpel mogelijk dienen te worden geformuleerd

 Habermas’s theori: geldigheid van uitspraken ( communicatief handelen)
 Waarheid
= uitspraak is waar als ze overeenkomt met de feiten: feitelijke overeenstemming
 Juistheid
= uitspraak is juist als ze overeenkomt met de in de sociale context geldende
normen en waarden: ethische overeenstemming
 Waarachtigheid
= uitspraak is waarachtig als ze overeenkomt met de innerlijke ingesteldheid van
diegene die de uitspraak doet: subjectieve overeenstemming

 Merton: basisprincipe van wetenschap
 Gemeenschappelijkheid: wetenschappelijke kennis is openbaar
 Wetenschappelijk universalisme: wetenschappelijke kennis is universeel geldend,
persoons –en cultuur onafhankelijk
 Belangeloosheid: geen persoonlijke of groepsbelangen
 Georganiseerd scepticisme: wetenschap is proces van openheid en kritiek




2

,Inleiding sociologie eerste bachelor BPM

ZIE PWP: Paradoxen van de opensamenleving Proper
ZIE PWP: scheermes van Ockham

1.2 Sociologie als wetenschap
 Sociologen
 Stellen vragen + zoeken antwoorden op deze vragen
 Gaan daarvoor op een specifieke methodische wijze te werk
= methodisch en analytisch handelen  om tot sociologische kennis te komen

 Standaardmodel van wetenschappelijk onderzoek

1.2.1 Sociologische vraagstelling en methode
 Stappenmodel
 Omschrijving van het onderzoeksprobleem ( probleemstelling)
 Bronnenonderzoek
 Vraagstelling van het onderzoek ( opdelen in subvragen, haalbaarheid vragen)
 Vastleggen van onderzoeksconcept
 Concrete uitwerking van het onderzoek
 Uitvoering, gegevensverwerking, rapportage
 Conclusies

 Onderzoeksstrategieën
 Survey-onderzoek: weergegeven in cijfers: kwantitatief onderzoek: enquête
o Beschrijvend onderzoek
 Beschrijving van de werkelijkheid
 Beschrijvende statistiek: tabellen, grafieken, cijfers, GEEN verklaring

o Hypothese toetsend onderzoek
 Verbanden, causale relaties
= onderscheid onafhankelijke en afhankelijke variabelen

 Experiment: kwantitatief onderzoek
 Onderzoeker introduceert bepaalde veranderingen, waarvan de effecten
worden bestudeerd
 Zorgt ervoor dat andere variabelen onder controle worden gehouden
 Sociale werkelijkheid is zo complex
= dat manipulatie van variabelen een moeilijke opgave wordt

 Casestudy: kwalitatief onderzoek: sociale werkelijkheid weergegeven door woorden
 Minder harde gegevens ( cijfers)
 Meer oog voor de situationele context van de onderzochte groep/situatie
+ interpretatieve kader van sociale situatie ( inlevingsvermogen)
VB.: inhoudsanalyse, participerende observatie




3

, Inleiding sociologie eerste bachelor BPM

1.2.2 Criteria van sociaal wetenschappelijk onderzoek
1.2.2.1 Representativiteit
 Representatief
 Conclusies die geldig zijn voor een deelgroep van de populatie kunnen
gegeneraliseerd worden naar de onderzoekspopulatie toe ( toepasselijk)

 VB.: Steekproef ( enquête)
 Aantal factoren: leeftijdsafbakening, verhouding mannen/vrouwen,…
 = Stratificeren
 het maken van deelgroepen waarbinnen elk element evenveel kans heeft om in
de onderzoekspopulatie betrokken te worden

 Non-respons
 Groep van onderzochten die (op basis van een gemeenschappelijk kenmerk) voor
een vertekening van de onderzoeksresultaten kunnen zorgen
 Groep ondervertegenwoordigd
 VB.: enquête via telefoon

 Exit-polls bij verkiezingen
 Na sluiten van de stembureaus worden op basis van een steekproef de
verkiezingsresultaten voorspeld

1.2.2.2 Validiteit
 = onderzoeksresultaten vormen een weerspiegeling van wat de onderzoeker met het
onderzoek beweert te onderzoeken

 Algemene, open vragen  niet aangewezen

1.2.2.3 Betrouwbaarheid
 Onderzoek is betrouwbaar
 Wanneer een andere onderzoeker, in dezelfde situatie en met hetzelfde
onderzoeksinstrument, dezelfde resultaten zou verkrijgen

 Onderzoeksrapportage
 Geeft weer welk materiaal werd gebruikt, welke onderzoeksgroep werd gekozen,
welke onderzoeksmethode werd gevolgd,…

1.2.2.4 Objectiviteit
 Objectief
 Onderzoekers moeten zich houden aan de feiten
 Het onderzoek moet onafhankelijk gebeuren van de onderzoeker
= conclusies op basis van empirie en feiten

 Gevaar van sociale interferentie: van de onderzoeker met het gedrag van de onderzochte
personen ( onderlinge beïnvloeding) VB.: Hawthorne onderzoek

 Waardenvrijheid in sociaalwetenschappelijk onderzoek P.14

4