Inhoudelijke verdieping 1.1
1. Stilstaan bij diversiteit
LEERDOELEN
- Het begrip ‘diversiteit’ correct definiëren.
- Illustreren dat mensen gelijkenissen én verschillen vertonen.
- De diversiteit tussen mensen ervaren als een kans en een uitdaging.
- De begrippen ‘hokjesdenken’ en ‘intersectionaliteit’/’kruispuntdenken’ correct definiëren en
gebruiken.
- De kenmerken van ‘hokjesdenken’ en ‘intersectionaliteit’/’kruispuntdenken’ verwoorden.
- Rekening houden met andere standpunten en daarbij meer dan één perspectief in rekening
nemen.
- Empathie en respect tonen voor anderen, dichtbij en veraf, zonder de eigen identiteit te
verliezen.
- Verwoorden waarom mensen veralgemeningen maken.
- De begrippen ‘stereotypen’, ‘vooroordelen’, ‘discriminatie’, ‘positieve discriminatie’,
‘uitsluiting’, ‘racisme’ en ‘etnocentrisme’ correct definiëren.
- Enkele mogelijke oorzaken van de ontwikkeling van vooroordelen bij jonge kinderen
opsommen en toelichten in eigen woorden.
- Enkele negatieve effecten / gevaren van discriminatie opsommen.
- Het begrip racisme duiden aan de hand van de metafoor van de ijsberg.
- De begrippen microkwetsingen en racismewijsheid correct definiëren.
- De invloed van stereotypen op het zelfbeeld van kinderen en jongeren verwoorden.
- De uitspraak “Je bent niet vrij van verantwoordelijkheid” in eigen woorden uitleggen.
- Verwoorden hoe je kinderen en jongeren met een migratieachtergrond beter kan wapenen
tegen mogelijke racistische uitspraken.
- Enkele voorbeelden geven van wat leerkrachten kunnen doen om vooroordelen,
discriminatie en racisme bij jonge kinderen aan te pakken.
- De rol van media beschrijven bij beeldvorming over diversiteit.
- Ervaren welke rol media in de eigen leefwereld en de samenleving spelen.
- Een kritische en reflecterende houding ontwikkelen ten opzichte van de eigen en andermans
omgang met diversiteit en media.
- Het begrip ‘polarisatie’ correct definiëren en gebruiken.
- Enkele concrete tips formuleren om in de klas op een expliciete en impliciete manier
diversiteitsbewust les te geven.
Inleiding:
Begrip diversiteit:
- “Alle mogelijke verschillen die kunnen bestaan tussen mensen die in onze maatschappij
samenleven, op het vlak van gender, huidskleur, sociale achtergrond, seksuele geaardheid,
lichamelijke en verstandelijke mogelijkheden, religie, levensbeschouwing, leeftijd,
etniciteit,…”
o Vooroordelen en stereotypen + de gevolgen ervan namelijk discriminatie, uitsluiting
en racisme
,Doel van dit hoofdstuk:
- Als toekomstige leraar stilstaan bij diversiteit + spiegel voorhouden
- Handvaten aanreiken → positief inspelen op diversiteit
Belang van de leerlijn Identiteit in Diversiteit:
Samenleving: rijke waaier aan diversiteit
1. Kans: nieuwe klanken en smaken, andere levenswijzen en gewoonten ontdekken
2. Uitdaging: samenleven met respect voor elkaar, nood aan bepaalde maatschappelijke
voorzieningen, diverse klascontexten met specifieke noden
Diversiteit = een meerwaarde
Leg de lat voor iedereen voldoende hoog en geloof in de groei van elk kind.
1.1 Gelijkenissen en verschillen
Mensen verschillen van elkaar, maar vertonen ook gelijkenissen.
Amélie en Lotte zitten in het vierde leerjaar. Ze zijn beiden rooms-katholiek opgevoed
(gelijkenis, religieuze overtuiging) en behoren tot de middenklasse (gelijkenis, sociale
afkomst). Amélie is aangesloten bij een voetbalclub, ‘typisch’ voor jongens, en Lotte doet aan
ballet, een ‘typische’ sport voor meisjes. Lotte speelt graag met haar poppen, terwijl Amélie
dit maar niks vindt. Zij speelt liever stoere spelletjes met de jongens (verschil, gender).
Amélie woonde tot voor kort in Brussel en spreekt daardoor nog zeer moeilijk Nederlands
(verschil, moedertaal)
Universele behoeften van kinderen niet uit het oog verliezen:
- Behoefte aan participatie
- Behoefte aan erbij horen
- Behoefte aan spel
- …
Zowel Lotte als Amélie horen er graag bij op de speelplaats en maken graag vriendjes, ook al
vertonen ze verschillen (gender, moedertaal,…).
De verschillende cirkels hebben:
- Gelijkenissen ➔ waar ze elkaar
kruisen
- Verschillen ➔ andere delen van de
cirkels
- Ontkennen van verschil is niet nodig
- Belangrijk: verschil en gemeenschap blijven zien.
- Balans zoeken tussen gelijke behandeling en erkenning van her verschil
- Omgang diversiteit ➔ niet vanzelfsprekend
o Oordeel op basis van uiterlijk, status, kledij, eetgewoonten, taal, godsdienst → elkaar
in hokjes steken
- Referentiekader: bril waarmee iemand een situatie waarneemt, er betekenis aan geeft en
erin handelt → durf door een andere bril te kijken.
, 1.2 OF-OF of EN-EN
1.2.1 Hokjes denken
Hokjes denken:
- Mensen categoriseren op basis van één bepaald kenmerk (ordeningsprincipes worden apart
benaderd = hokjes denken)
- We staan er niet bij stil dat bv. Niet alleen ons geslacht, maar ook onze leeftijd, seksuele
voorkeur, opleidingsniveau, etniciteit,.. ons maakt tot wie we zijn
Ordeningsprincipes:
- Uiterlijk, status, kledij, taal, geloof, seksuele identiteit
Eendimensionaliteit:
- Mensen worden in aparte identiteiten opgesplitst
o Vader, moeder, laaggeschoold… alsof iemand maar 1 identiteit kan hebben
- Aparte deelidentiteiten / enkelvoudige identiteit
Binair denken:
- Man tegenover vrouw, homo tegenover hetero, geboren belg tegenover migrant,…
Hiërarchie:
- Een boven- en onderschikking
- Er bestaat een machtsverhouding
o Één van het paar krijgt een grotere maatschappelijke waardering.
▪ Mannen meer status dan de vrouwen
• Glazen plafonds, wereldwijd meer mannen dan vrouwen op de
schoolbanken,…
▪ Witte bevolking in de samenleving meer kansen dan zwarte bevolking
• Solliciteren van een binnenlandse vs een buitenlandse naam
o Machtsverhouding = basis van maatschappelijke ongelijkheid, ongelijke behandeling
en uitsluiting
▪ Sommige structureel voordeel, andere structureel nadeel
1.2.2 Intersectionaliteit/ kruispuntdenken
Denken vanuit een EN-EN perspectief.
Meervoudige identiteit:
- Mensen bestaan uit verschillende deelidentiteiten samen , die maken wie hij/zij in zijn/haar
totaliteit is.
- Ordeningsprincipen niet afzonderlijk bekeken → allemaal tegelijkertijd werkzaam en samen
tot stand komen
Uitgangspunt intersectioneel denken:
- Iedereen bevind zich op een kruispunt of snijpunt van de assen van betekenis waar
combinaties van maatschappelijke positioneringen gelijktijdig en verweven met elkaar
samenkomen
- Voor iedereen verschillend
1. Stilstaan bij diversiteit
LEERDOELEN
- Het begrip ‘diversiteit’ correct definiëren.
- Illustreren dat mensen gelijkenissen én verschillen vertonen.
- De diversiteit tussen mensen ervaren als een kans en een uitdaging.
- De begrippen ‘hokjesdenken’ en ‘intersectionaliteit’/’kruispuntdenken’ correct definiëren en
gebruiken.
- De kenmerken van ‘hokjesdenken’ en ‘intersectionaliteit’/’kruispuntdenken’ verwoorden.
- Rekening houden met andere standpunten en daarbij meer dan één perspectief in rekening
nemen.
- Empathie en respect tonen voor anderen, dichtbij en veraf, zonder de eigen identiteit te
verliezen.
- Verwoorden waarom mensen veralgemeningen maken.
- De begrippen ‘stereotypen’, ‘vooroordelen’, ‘discriminatie’, ‘positieve discriminatie’,
‘uitsluiting’, ‘racisme’ en ‘etnocentrisme’ correct definiëren.
- Enkele mogelijke oorzaken van de ontwikkeling van vooroordelen bij jonge kinderen
opsommen en toelichten in eigen woorden.
- Enkele negatieve effecten / gevaren van discriminatie opsommen.
- Het begrip racisme duiden aan de hand van de metafoor van de ijsberg.
- De begrippen microkwetsingen en racismewijsheid correct definiëren.
- De invloed van stereotypen op het zelfbeeld van kinderen en jongeren verwoorden.
- De uitspraak “Je bent niet vrij van verantwoordelijkheid” in eigen woorden uitleggen.
- Verwoorden hoe je kinderen en jongeren met een migratieachtergrond beter kan wapenen
tegen mogelijke racistische uitspraken.
- Enkele voorbeelden geven van wat leerkrachten kunnen doen om vooroordelen,
discriminatie en racisme bij jonge kinderen aan te pakken.
- De rol van media beschrijven bij beeldvorming over diversiteit.
- Ervaren welke rol media in de eigen leefwereld en de samenleving spelen.
- Een kritische en reflecterende houding ontwikkelen ten opzichte van de eigen en andermans
omgang met diversiteit en media.
- Het begrip ‘polarisatie’ correct definiëren en gebruiken.
- Enkele concrete tips formuleren om in de klas op een expliciete en impliciete manier
diversiteitsbewust les te geven.
Inleiding:
Begrip diversiteit:
- “Alle mogelijke verschillen die kunnen bestaan tussen mensen die in onze maatschappij
samenleven, op het vlak van gender, huidskleur, sociale achtergrond, seksuele geaardheid,
lichamelijke en verstandelijke mogelijkheden, religie, levensbeschouwing, leeftijd,
etniciteit,…”
o Vooroordelen en stereotypen + de gevolgen ervan namelijk discriminatie, uitsluiting
en racisme
,Doel van dit hoofdstuk:
- Als toekomstige leraar stilstaan bij diversiteit + spiegel voorhouden
- Handvaten aanreiken → positief inspelen op diversiteit
Belang van de leerlijn Identiteit in Diversiteit:
Samenleving: rijke waaier aan diversiteit
1. Kans: nieuwe klanken en smaken, andere levenswijzen en gewoonten ontdekken
2. Uitdaging: samenleven met respect voor elkaar, nood aan bepaalde maatschappelijke
voorzieningen, diverse klascontexten met specifieke noden
Diversiteit = een meerwaarde
Leg de lat voor iedereen voldoende hoog en geloof in de groei van elk kind.
1.1 Gelijkenissen en verschillen
Mensen verschillen van elkaar, maar vertonen ook gelijkenissen.
Amélie en Lotte zitten in het vierde leerjaar. Ze zijn beiden rooms-katholiek opgevoed
(gelijkenis, religieuze overtuiging) en behoren tot de middenklasse (gelijkenis, sociale
afkomst). Amélie is aangesloten bij een voetbalclub, ‘typisch’ voor jongens, en Lotte doet aan
ballet, een ‘typische’ sport voor meisjes. Lotte speelt graag met haar poppen, terwijl Amélie
dit maar niks vindt. Zij speelt liever stoere spelletjes met de jongens (verschil, gender).
Amélie woonde tot voor kort in Brussel en spreekt daardoor nog zeer moeilijk Nederlands
(verschil, moedertaal)
Universele behoeften van kinderen niet uit het oog verliezen:
- Behoefte aan participatie
- Behoefte aan erbij horen
- Behoefte aan spel
- …
Zowel Lotte als Amélie horen er graag bij op de speelplaats en maken graag vriendjes, ook al
vertonen ze verschillen (gender, moedertaal,…).
De verschillende cirkels hebben:
- Gelijkenissen ➔ waar ze elkaar
kruisen
- Verschillen ➔ andere delen van de
cirkels
- Ontkennen van verschil is niet nodig
- Belangrijk: verschil en gemeenschap blijven zien.
- Balans zoeken tussen gelijke behandeling en erkenning van her verschil
- Omgang diversiteit ➔ niet vanzelfsprekend
o Oordeel op basis van uiterlijk, status, kledij, eetgewoonten, taal, godsdienst → elkaar
in hokjes steken
- Referentiekader: bril waarmee iemand een situatie waarneemt, er betekenis aan geeft en
erin handelt → durf door een andere bril te kijken.
, 1.2 OF-OF of EN-EN
1.2.1 Hokjes denken
Hokjes denken:
- Mensen categoriseren op basis van één bepaald kenmerk (ordeningsprincipes worden apart
benaderd = hokjes denken)
- We staan er niet bij stil dat bv. Niet alleen ons geslacht, maar ook onze leeftijd, seksuele
voorkeur, opleidingsniveau, etniciteit,.. ons maakt tot wie we zijn
Ordeningsprincipes:
- Uiterlijk, status, kledij, taal, geloof, seksuele identiteit
Eendimensionaliteit:
- Mensen worden in aparte identiteiten opgesplitst
o Vader, moeder, laaggeschoold… alsof iemand maar 1 identiteit kan hebben
- Aparte deelidentiteiten / enkelvoudige identiteit
Binair denken:
- Man tegenover vrouw, homo tegenover hetero, geboren belg tegenover migrant,…
Hiërarchie:
- Een boven- en onderschikking
- Er bestaat een machtsverhouding
o Één van het paar krijgt een grotere maatschappelijke waardering.
▪ Mannen meer status dan de vrouwen
• Glazen plafonds, wereldwijd meer mannen dan vrouwen op de
schoolbanken,…
▪ Witte bevolking in de samenleving meer kansen dan zwarte bevolking
• Solliciteren van een binnenlandse vs een buitenlandse naam
o Machtsverhouding = basis van maatschappelijke ongelijkheid, ongelijke behandeling
en uitsluiting
▪ Sommige structureel voordeel, andere structureel nadeel
1.2.2 Intersectionaliteit/ kruispuntdenken
Denken vanuit een EN-EN perspectief.
Meervoudige identiteit:
- Mensen bestaan uit verschillende deelidentiteiten samen , die maken wie hij/zij in zijn/haar
totaliteit is.
- Ordeningsprincipen niet afzonderlijk bekeken → allemaal tegelijkertijd werkzaam en samen
tot stand komen
Uitgangspunt intersectioneel denken:
- Iedereen bevind zich op een kruispunt of snijpunt van de assen van betekenis waar
combinaties van maatschappelijke positioneringen gelijktijdig en verweven met elkaar
samenkomen
- Voor iedereen verschillend
