Ergotherapie bij personen met
ontwikkelingsproblemen mevr. Pitteljon
Hoofdstuk 1: Cerebrale Parese
Examen: Wat betekent een diagnose voor dit kind en wat kunnen wij als ergotherapeut betekenen
1. CP-beelden
= hersenverlamming
• Spastisch CP beeld
• Dyskinetisch CP beeld
• Atactisch CP beeld
• Mengvormen
=> Elke persoon met CP is verschillend en heeft specifieke noden —> individuele aanpak!
1.1 Inleiding CP
Pagina 1 van 58
,2. Spastisch CP-Beeld
Zelfde naam, grote verscheidenheid in problematiek, bewegingsarmoede
2.1 Hersenletstel (niet kennen)
2.1.1 Voornaamste oorzaken
Te vroeg geboren in combinatie met ondergewicht (<1500 gr) zorgt voor groter risico op CP
• Beschadiging van de witte stof door een te lage bloedstroom naar de hersenen
• Hersenbloeding
• Acute zuurstofnood bij de geboorte
• Een combinatie
2.1.2 Types
• Spastische quadriparese/ tetraparese: bilateraal aangedaan
• spastische diparese: unilateraal aangedaan
• spastische rechter of linker hemiparese
2.1.3 Probleemstelling : Bobath geïnspireerde aanpak (Bobath therapie)
• Vroegkinderlijke reflexen blijven de motoriek beïnvloeden
- waaronder ‘schrikreactie’ met verlies van houdingscontrole)
- Kunnen ze niet bewust onderdrukken
• Steun- en evenwichtsreacties zijn verstoord
• Verstoorde proprioceptie: vermogen om positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen
waar te nemen
• Gevoelsstoornissen: hyper- of hypo sensibel
• Vaak strabisme (scheelzien) —> waarvoor meestal ‘oogjes afgeplakt’ worden
• Te hoge spiertonus, die toeneemt in hogere houdingen (van zit naar staand) alsook bij
activiteit
• Tonus normalisatie dmv
- orthesetoepassing
- gewichtstransfer op aangedaan lidmaat
- beweging
• Afwijkende houding en beweging: zowel grof- , fijn-, oog- en mondmotorisch
- Bewustwording van normale houding en beweging
• Geraken na een tijdje vast in elke houding
- Goed om nu en dan eens van houding te wisselen: zit - stand
• Ontstaan van spierverkortingen gewrichtsmisvormingen
• Preventie dmv
- orthese toepassing
- zit in aangepaste stoel/zitstabilisator
- stand in sta-toestel
Aangetaste spieren zijn de anti-zwaartekracht spieren (flexie patroon voor de bovenste ledematen
of extensie patroon voor de onderste ledematen)
• Bewegingsarmoede – krampachtig bewegen – beperkte dissociatie
- Stimuleren tot bewegen in grote amplitudo’s
Pagina 2 van 58
, • Geassocieerde reacties (GR) die de pathologie versterken
- Activiteiten die erge GR uitlokken zoveel mogelijk beperken
- GR komen voor in de meest aangedane ledematen
- Vb: als je iets zwaar optilt met je andere hand zwaaien om te helpen
• W-zit (zit tussen de hielen) op de grond en kruipen versterken de pathologie
- Afremmen
- Omgekeerde van kleermakerszit
- Heupluxatie wordt opgewekt
- Zeer nadelig voor de ontwikkeling van de heupen en knieën!!
• Activiteiten die erg afwijkend worden uitgevoerd:
- Bijsturen dmv controle bevorderende hulpmiddelen
- Inschakeling van
✴ aangepaste stoel/zitschaal en/of statoestel
✴ aangepast spel-, schrijf- en/of werkmateriaal
✴ specifieke hulpmiddelen ifv ADL en leeropdrachten
✴ toilet-aanpassing
• Zoeken naar een alternatief
- moeilijk schrijven —> PC gebruik
- moeilijk stappen —> fietsen of rolstoelverplaatsing
- beperkte handvaardigheden —> aangepaste taakopdrachten
• Hemiparese: steunt altijd meest op zijn goede kant
- Zowel in zit als stand stimuleren om goed op de aangedane kant te steunen
- Symmetrische steunname: kind stabiliseren zodat beide kanten gestimuleerd worden
• Quadriparese: zwakke buikspieren constipatie
- Veilige zithouding op toilet (voetensteun) – toiletaanpassing
- Tijd geven op toilet
• Er op wijzen om traag en mooi te stappen
• Geen zware lasten laten tillen/dragen
Psychologisch
• Motorisch eerder wat passief van aard
- Activeren maar intensiteit, moeilijkheidsgraad en tijdsduur aangepast
• Trager werktempo
- Meer tijd geven om een taak af te werken
• Stress en emoties doen de spasticiteit toenemen
- Vermijden
• Vaak wat terughoudend
- Stimuleren voor ‘sociale interactie’
Pagina 3 van 58
, 2.1.4 Medische behandeling
Doel
• Afzwakken spasticiteit
• Preventie van spierverkortingen en gewrichtsmisvormingen
Behandelingen
• Orale medicatie
• Botox infiltraties in de spastische spieren (voornamelijk
onderste ledematen)
• Baclofenpomp: zorgt ervoor dat er continu medicatie
wordt toegediend zodat de spastische spieren een beetje
afnemen. Goed opletten met nadelen van de medicatie!
• Selectieve Dorsale Rhizotomie (SDR)
3. Dyskinetisch CP-beeld
Bewegen te veel, het volledige lichaam is aangedaan!
3.1 Hersenletsel (niet kennen)
3.2 Voornaamste oorzaken
• Hyperbilirubinemie (geelzucht tgv bloedgroepprobleem)
- vroeger: de oorzaak bij 1/3 van dyskinetische CP
• Hypoxie-ischemie (zuurstofnood)
- tijdens 3de zwangerschapstrimester of bij de geboorte
• Hersenbloeding
• Herseninfectie
3.3 Types
• Chorea- athetose
• Secundaire dystonie
• Veelal zijn beide gelijktijdig aanwezig met overwicht van dystonie
3.3.1 Probleemstelling : Bobath geïnspireerde aanpak
• Wisselende spierspanning (te laag - te hoog)
• Fixatiehypertonie
Tonusstabilisatie
• Positie van het hoofd
• Goede hoofdhouding (centrale as)
• Goede zithouding (centrale as)
- voor-armsteun tegen/op tafelblad
- gestrekte armen - steunname op stoelzitvlak
- niet actieve hand - steunname tegen glasdrager
• In stand (centrale as): gelijke steunname op beide benen
• De armen zijn meer getroffen dan de benen
• Steun- en evenwichtsreacties zijn verstoord
Pagina 4 van 58
ontwikkelingsproblemen mevr. Pitteljon
Hoofdstuk 1: Cerebrale Parese
Examen: Wat betekent een diagnose voor dit kind en wat kunnen wij als ergotherapeut betekenen
1. CP-beelden
= hersenverlamming
• Spastisch CP beeld
• Dyskinetisch CP beeld
• Atactisch CP beeld
• Mengvormen
=> Elke persoon met CP is verschillend en heeft specifieke noden —> individuele aanpak!
1.1 Inleiding CP
Pagina 1 van 58
,2. Spastisch CP-Beeld
Zelfde naam, grote verscheidenheid in problematiek, bewegingsarmoede
2.1 Hersenletstel (niet kennen)
2.1.1 Voornaamste oorzaken
Te vroeg geboren in combinatie met ondergewicht (<1500 gr) zorgt voor groter risico op CP
• Beschadiging van de witte stof door een te lage bloedstroom naar de hersenen
• Hersenbloeding
• Acute zuurstofnood bij de geboorte
• Een combinatie
2.1.2 Types
• Spastische quadriparese/ tetraparese: bilateraal aangedaan
• spastische diparese: unilateraal aangedaan
• spastische rechter of linker hemiparese
2.1.3 Probleemstelling : Bobath geïnspireerde aanpak (Bobath therapie)
• Vroegkinderlijke reflexen blijven de motoriek beïnvloeden
- waaronder ‘schrikreactie’ met verlies van houdingscontrole)
- Kunnen ze niet bewust onderdrukken
• Steun- en evenwichtsreacties zijn verstoord
• Verstoorde proprioceptie: vermogen om positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen
waar te nemen
• Gevoelsstoornissen: hyper- of hypo sensibel
• Vaak strabisme (scheelzien) —> waarvoor meestal ‘oogjes afgeplakt’ worden
• Te hoge spiertonus, die toeneemt in hogere houdingen (van zit naar staand) alsook bij
activiteit
• Tonus normalisatie dmv
- orthesetoepassing
- gewichtstransfer op aangedaan lidmaat
- beweging
• Afwijkende houding en beweging: zowel grof- , fijn-, oog- en mondmotorisch
- Bewustwording van normale houding en beweging
• Geraken na een tijdje vast in elke houding
- Goed om nu en dan eens van houding te wisselen: zit - stand
• Ontstaan van spierverkortingen gewrichtsmisvormingen
• Preventie dmv
- orthese toepassing
- zit in aangepaste stoel/zitstabilisator
- stand in sta-toestel
Aangetaste spieren zijn de anti-zwaartekracht spieren (flexie patroon voor de bovenste ledematen
of extensie patroon voor de onderste ledematen)
• Bewegingsarmoede – krampachtig bewegen – beperkte dissociatie
- Stimuleren tot bewegen in grote amplitudo’s
Pagina 2 van 58
, • Geassocieerde reacties (GR) die de pathologie versterken
- Activiteiten die erge GR uitlokken zoveel mogelijk beperken
- GR komen voor in de meest aangedane ledematen
- Vb: als je iets zwaar optilt met je andere hand zwaaien om te helpen
• W-zit (zit tussen de hielen) op de grond en kruipen versterken de pathologie
- Afremmen
- Omgekeerde van kleermakerszit
- Heupluxatie wordt opgewekt
- Zeer nadelig voor de ontwikkeling van de heupen en knieën!!
• Activiteiten die erg afwijkend worden uitgevoerd:
- Bijsturen dmv controle bevorderende hulpmiddelen
- Inschakeling van
✴ aangepaste stoel/zitschaal en/of statoestel
✴ aangepast spel-, schrijf- en/of werkmateriaal
✴ specifieke hulpmiddelen ifv ADL en leeropdrachten
✴ toilet-aanpassing
• Zoeken naar een alternatief
- moeilijk schrijven —> PC gebruik
- moeilijk stappen —> fietsen of rolstoelverplaatsing
- beperkte handvaardigheden —> aangepaste taakopdrachten
• Hemiparese: steunt altijd meest op zijn goede kant
- Zowel in zit als stand stimuleren om goed op de aangedane kant te steunen
- Symmetrische steunname: kind stabiliseren zodat beide kanten gestimuleerd worden
• Quadriparese: zwakke buikspieren constipatie
- Veilige zithouding op toilet (voetensteun) – toiletaanpassing
- Tijd geven op toilet
• Er op wijzen om traag en mooi te stappen
• Geen zware lasten laten tillen/dragen
Psychologisch
• Motorisch eerder wat passief van aard
- Activeren maar intensiteit, moeilijkheidsgraad en tijdsduur aangepast
• Trager werktempo
- Meer tijd geven om een taak af te werken
• Stress en emoties doen de spasticiteit toenemen
- Vermijden
• Vaak wat terughoudend
- Stimuleren voor ‘sociale interactie’
Pagina 3 van 58
, 2.1.4 Medische behandeling
Doel
• Afzwakken spasticiteit
• Preventie van spierverkortingen en gewrichtsmisvormingen
Behandelingen
• Orale medicatie
• Botox infiltraties in de spastische spieren (voornamelijk
onderste ledematen)
• Baclofenpomp: zorgt ervoor dat er continu medicatie
wordt toegediend zodat de spastische spieren een beetje
afnemen. Goed opletten met nadelen van de medicatie!
• Selectieve Dorsale Rhizotomie (SDR)
3. Dyskinetisch CP-beeld
Bewegen te veel, het volledige lichaam is aangedaan!
3.1 Hersenletsel (niet kennen)
3.2 Voornaamste oorzaken
• Hyperbilirubinemie (geelzucht tgv bloedgroepprobleem)
- vroeger: de oorzaak bij 1/3 van dyskinetische CP
• Hypoxie-ischemie (zuurstofnood)
- tijdens 3de zwangerschapstrimester of bij de geboorte
• Hersenbloeding
• Herseninfectie
3.3 Types
• Chorea- athetose
• Secundaire dystonie
• Veelal zijn beide gelijktijdig aanwezig met overwicht van dystonie
3.3.1 Probleemstelling : Bobath geïnspireerde aanpak
• Wisselende spierspanning (te laag - te hoog)
• Fixatiehypertonie
Tonusstabilisatie
• Positie van het hoofd
• Goede hoofdhouding (centrale as)
• Goede zithouding (centrale as)
- voor-armsteun tegen/op tafelblad
- gestrekte armen - steunname op stoelzitvlak
- niet actieve hand - steunname tegen glasdrager
• In stand (centrale as): gelijke steunname op beide benen
• De armen zijn meer getroffen dan de benen
• Steun- en evenwichtsreacties zijn verstoord
Pagina 4 van 58
