Geriatrie deel Beckwee
Inhoudstafel
HOOFDSTUK 1 : HEALTHY AGEING AND FRAILITY ................................................................................... 4
1) Inleiding....................................................................................................................................... 4
2) Principes van het WHO in verband met healthy ageing / ouder worden................................... 4
3) Geriatrische kinesitherapie ......................................................................................................... 5
Het geheel v/d individuele geriatrische patiënt in verband met multimorbiditeit ................ 5
Het geheel v/d individuele geriatrisch patiënt in verband met polyfarmacie ........................ 6
Het geheel v/d individuele geriatrische patiënt IVM interdisciplinaire behandeling ............. 7
4) Kwetsbaarheid ............................................................................................................................ 7
FRIED model ............................................................................................................................ 7
ROCKWOOD model ................................................................................................................. 8
Pathofysiologie van kwetsbaarheid zie schema + grafiek ...................................................... 8
Onderzoek in verband met fysiologische systemen ............................................................... 8
Impact van kwetsbaarheid ...................................................................................................... 9
De effectiviteit van oefentherapie .......................................................................................... 9
De effecten van lichaamsbeweging op spierkracht, lichaamssamenstelling, fysiek
functioneren en het ontstekingsprofiel van oudere volwassenen ................................................. 9
Complexe interventies verhogen de kans op blijvend thuiswonende .................................... 9
Oefenen heeft fysiologische effecten i/h brein, spier, endocrien en het immuunsysteem ... 9
Onderzoeksmethode om kwetsbaarheid te detecteren................................................... 10
5) Alzheimer .................................................................................................................................. 10
Dementie of vergeetachtigheid ? ......................................................................................... 10
De 3 stadia van alzheimer ..................................................................................................... 10
De ziekte van alzheimer ........................................................................................................ 11
Vasculaire dementie ............................................................................................................. 11
HOOFDSTUK 2 : SARCOPENIE................................................................................................................ 12
1) Defintie sarcopenie ................................................................................................................... 12
2) Preventie & behandeling sarcopenie volgens belgische richtlijnen voor gerontologie &
geriatrie ............................................................................................................................................. 13
Spierkracht : handknijpkracht ............................................................................................... 13
Fysiek functioneren : gangsnelheid ...................................................................................... 13
Oefeningtherapie : spierkracht ............................................................................................. 13
Conclusie richtlijn sarcopenie ............................................................................................... 14
Verschillende vormen van krachttraining ............................................................................. 14
1
, Farmacologie ......................................................................................................................... 15
HOOFDSTUK 3 : FYSIEKE ACTIVITEIT (PA).............................................................................................. 16
1) Inleiding..................................................................................................................................... 16
2) Belangrijk om mensen bewust te maken om meer actiever te worden en dus niet sedentair
zijn, 16
3) Fysieke activiteit meten ............................................................................................................ 17
4) Aanpak fysieke activiteit om mensen te stimuleren tot activiteit ............................................ 17
Oefenprogramma.................................................................................................................. 17
Gezondheidsbevordering ( gedragsactiviteit) ....................................................................... 17
Audio-visuele media & gemailed materialen........................................................................ 18
SCHEMA : simulatie voor fysieke activiteit ........................................................................... 18
HOOFDSTUK 4 : UITHOUDINGSVERMOGEN BIJ DE OUDEREN ............................................................. 22
1) Basisprincipes van uithoudingsvermogen + impact van leeftijd............................................... 22
Centrale circulatie ................................................................................................................. 22
Perifere circulatie .................................................................................................................. 23
Respiratoire systeem ............................................................................................................ 23
Spiermetabolisme ................................................................................................................. 24
Aerobe & anaerobe functie .................................................................................................. 24
2) Uithoudingsvermogen meten ................................................................................................... 25
6 minuten wandeltest ........................................................................................................... 25
2 minuten wandeltest ........................................................................................................... 26
10m incremental shuttle walk test ....................................................................................... 26
Astrand-test .......................................................................................................................... 26
Steep ramp test ..................................................................................................................... 26
3) Uithoudingsvermogen trainen .................................................................................................. 27
Aerobe en anaerobe energiewinning ................................................................................... 27
Glycolyse en oxidatieve fosforylering ................................................................................... 27
ATP-CP-systeem .................................................................................................................... 28
Oefenadviezen ...................................................................................................................... 28
HOOFDSTUK 5 : Ondervoeding en dehydratatie bij oudere personen ................................................. 30
1) ESPEN guideline on clinical nutrition and hydration in geriatrics ............................................. 30
Geef een definitie voor malnutritie bij oudere personen..................................................... 30
Wat zijn mogelijke gevolgen van malnutritie?...................................................................... 30
Hoe zou je in de praktijk (of op stage) malnutritie screenen?.............................................. 30
Hoe wordt in de praktijk malnutritie gediagnosticeerd? ...................................................... 30
2
, Geef een definitie voor dehydratatie. .................................................................................. 30
Wat zijn mogelijke gevolgen van dehydratatie? ................................................................... 31
Welke ouderen hebben risico om te weinig te drinken? ...................................................... 31
Hoe wordt dehydratatie gemeten/gediagnosticeerd? ......................................................... 31
Wat zijn de aanbevelingen voor behandeling van ouderen die gedehydrateerd zijn? ........ 32
Wat zijn de aanbevelingen voor preventie van dehydratatie? ......................................... 32
2) Protein intake and exercise for optimal muscle function with aging: Recommendations from
the ESPEN Expert Group ................................................................................................................... 32
Welke factoren dragen bij tot een verminderde proteïne intake bij oudere personen? ..... 32
Welke factoren dragen bij tot een hogere nood aan proteïne bij oudere personen? ......... 33
Geef in je eigen woorden een definitie voor 'sarcopene obesiteit'...................................... 33
Geef de ESPEN aanbevelingen voor behoud van gezonde spieren in de ouder wordende
mens.............................................................................................................................................. 33
Benoem de specifieke aanbevelingen voor mensen waarbij er een vermoeden is van
nierproblemen .............................................................................................................................. 34
HOOFDSTUK 6 : VALPREVENTIE EN PIJN ............................................................................................... 35
1) Pijn als risicofactor voor vallen:een overzicht van de literatuur (Dr. Daina Sturnieks) ............ 35
Bespreek pijn als risicofactor voor vallen bij ouderen op basis van de meta-analyse
van Stubbs et al., 2014 .................................................................................................................. 35
De studie van Hicks et al., 2020 toont aan dat de relatie tussen pijn en vallen, deels kan
verklaard worden door spierzwakte, balansproblemen en de bezorgdheid van de oudere
omtrent vallen. Vind je deze informatie nuttig voor de klinische praktijk? Waarom wel/niet? .. 35
2) Lopen, evenwicht en pijn bij knieartrose en het effect ervan op vallen Artrose in de knie is
geassocieerd met een verhoogd risico op vallen. Benoem, op basis van de onderzoeksresultaten
die in deze presentatie worden besproken, 2 mogelijke verklaringen voor de associatie tussen knie
artrose en vallen. .............................................................................................................................. 35
3) Voetpijn, evenwicht en vallen bij ouderen (Prof. Hylton Menz) .............................................. 35
Benoem 3 wetenschappelijk onderbouwde interventies voor voetpijn bij ouderen om
valrisico te verminderen. .............................................................................................................. 35
4) Maatregelen ter vermindering van chronische pijn - aandacht voor ouderen Mr. Rodrigo
Rizzo) ................................................................................................................................................. 36
Benoem de farmacologische en/of niet-farmacologische interventies die je kan inzetten
om chronische pijn bij ouderen te behandelen. Vermeld ook de effectgrootte. ......................... 36
3
, HOOFDSTUK 1 : HEALTHY AGEING AND FRAILITY
1) Inleiding
• Gerontologie : de studie van het ouder worden
• Geriatrie : de medische behandeling van ouder wordende personen
• Belangrijk ==> training is nodig & Clinical decision making
• Leeftijd alleen is een factor om rekening mee te houden, maar veralgemening moet worden
vermeden
• Kalenderleeftijd = biologische kalenderleeftijd
o Jonge kalenderleeftijd met slechte voeding, obesiteit = oude biologische leeftijd
o Oude kalenderleeftijd met sport en gezonde leeftijd hebben een jonge biologische leeftijd
• Geriatrische fysiotherapie: noodzaak van juiste perceptie! ➔ curatief VS preventief
2) Principes van het WHO in verband met healthy ageing / ouder worden
• 3 principes van gezond ouder worden :
o Het functionele vermogen
o Het intrinsieke capaciteit ➔ hoe hoger intrinsieke capaciteit , hoe beter functioneren en
wanneer die daalt gaat functioneren ook dalen
o Trajecten : evolutie van die intrinsieke capaciteiten doorheen leven (leeftijd)
• Gezond ouder worden = proces van ontwikkeling en behoud van functionele vermogen die
welzijn op oudere leeftijd mogelijk maken afhankelijk v/d intrinsieke capaciteit v/h individu
• Functioneel vermogen combineert het individu en zijn omgeving + de interactie tss elkaar
• Intrinsieke capaciteit omvat alle fysieke en mentale capaciteiten waar een individu uit kan
putten
o Afhankelijk van :
▪ Genetica
▪ Persoonlijke factoren : geslacht, leeftijd, ras vooropleiding, financiële mogelijkheden
▪ Gezondheidskarakteristieken : verandering in homeostase, aandoeningen en
ziektes, fysiologische veranderingen, ...
o Grafiek : verticale as = het functioneren & horizontale as = biologische leeftijd
▪ Naarmate we ouder worden --> intrinsieke capaciteit van elke systeem gaan
verminderen in functie
▪ Intrinsieke capaciteit verminderd in functie dan zal ook het functionele vermogen v/h
individu dalen
• Leeftijd : Intrinsieke capaciteit gaan door verschillende omgevingen in verschillende mensen
anders evolueren in functie van de tijd
o Grafiek
▪ Meest optimale in toenemende leeftijd is traject A --> intrinsieke capaciteit gaat
geleidelijk verminderden naarmate hij ouder wordt en wordt veroorzaakt door schade
i/h moleculaire en cellulaire niveau
▪ Traject b --> in jonge leeftijd normaal verloop en dan opeens sterke daling van
functionaliteit bv bij ernstige ziekte --> 3 mogelijkheden :
• Herstel van intrinsieke capaciteit en traject A volgen
• Functionaliteit stijgt en daalt opnieuw tot deficit
• Of geen herstel en vroeg sterven
• Vanaf jonge leeftijd intrinsieke capaciteit (lineaire) daalt waardoor je
in deficit komt ➔ traject C
4
Inhoudstafel
HOOFDSTUK 1 : HEALTHY AGEING AND FRAILITY ................................................................................... 4
1) Inleiding....................................................................................................................................... 4
2) Principes van het WHO in verband met healthy ageing / ouder worden................................... 4
3) Geriatrische kinesitherapie ......................................................................................................... 5
Het geheel v/d individuele geriatrische patiënt in verband met multimorbiditeit ................ 5
Het geheel v/d individuele geriatrisch patiënt in verband met polyfarmacie ........................ 6
Het geheel v/d individuele geriatrische patiënt IVM interdisciplinaire behandeling ............. 7
4) Kwetsbaarheid ............................................................................................................................ 7
FRIED model ............................................................................................................................ 7
ROCKWOOD model ................................................................................................................. 8
Pathofysiologie van kwetsbaarheid zie schema + grafiek ...................................................... 8
Onderzoek in verband met fysiologische systemen ............................................................... 8
Impact van kwetsbaarheid ...................................................................................................... 9
De effectiviteit van oefentherapie .......................................................................................... 9
De effecten van lichaamsbeweging op spierkracht, lichaamssamenstelling, fysiek
functioneren en het ontstekingsprofiel van oudere volwassenen ................................................. 9
Complexe interventies verhogen de kans op blijvend thuiswonende .................................... 9
Oefenen heeft fysiologische effecten i/h brein, spier, endocrien en het immuunsysteem ... 9
Onderzoeksmethode om kwetsbaarheid te detecteren................................................... 10
5) Alzheimer .................................................................................................................................. 10
Dementie of vergeetachtigheid ? ......................................................................................... 10
De 3 stadia van alzheimer ..................................................................................................... 10
De ziekte van alzheimer ........................................................................................................ 11
Vasculaire dementie ............................................................................................................. 11
HOOFDSTUK 2 : SARCOPENIE................................................................................................................ 12
1) Defintie sarcopenie ................................................................................................................... 12
2) Preventie & behandeling sarcopenie volgens belgische richtlijnen voor gerontologie &
geriatrie ............................................................................................................................................. 13
Spierkracht : handknijpkracht ............................................................................................... 13
Fysiek functioneren : gangsnelheid ...................................................................................... 13
Oefeningtherapie : spierkracht ............................................................................................. 13
Conclusie richtlijn sarcopenie ............................................................................................... 14
Verschillende vormen van krachttraining ............................................................................. 14
1
, Farmacologie ......................................................................................................................... 15
HOOFDSTUK 3 : FYSIEKE ACTIVITEIT (PA).............................................................................................. 16
1) Inleiding..................................................................................................................................... 16
2) Belangrijk om mensen bewust te maken om meer actiever te worden en dus niet sedentair
zijn, 16
3) Fysieke activiteit meten ............................................................................................................ 17
4) Aanpak fysieke activiteit om mensen te stimuleren tot activiteit ............................................ 17
Oefenprogramma.................................................................................................................. 17
Gezondheidsbevordering ( gedragsactiviteit) ....................................................................... 17
Audio-visuele media & gemailed materialen........................................................................ 18
SCHEMA : simulatie voor fysieke activiteit ........................................................................... 18
HOOFDSTUK 4 : UITHOUDINGSVERMOGEN BIJ DE OUDEREN ............................................................. 22
1) Basisprincipes van uithoudingsvermogen + impact van leeftijd............................................... 22
Centrale circulatie ................................................................................................................. 22
Perifere circulatie .................................................................................................................. 23
Respiratoire systeem ............................................................................................................ 23
Spiermetabolisme ................................................................................................................. 24
Aerobe & anaerobe functie .................................................................................................. 24
2) Uithoudingsvermogen meten ................................................................................................... 25
6 minuten wandeltest ........................................................................................................... 25
2 minuten wandeltest ........................................................................................................... 26
10m incremental shuttle walk test ....................................................................................... 26
Astrand-test .......................................................................................................................... 26
Steep ramp test ..................................................................................................................... 26
3) Uithoudingsvermogen trainen .................................................................................................. 27
Aerobe en anaerobe energiewinning ................................................................................... 27
Glycolyse en oxidatieve fosforylering ................................................................................... 27
ATP-CP-systeem .................................................................................................................... 28
Oefenadviezen ...................................................................................................................... 28
HOOFDSTUK 5 : Ondervoeding en dehydratatie bij oudere personen ................................................. 30
1) ESPEN guideline on clinical nutrition and hydration in geriatrics ............................................. 30
Geef een definitie voor malnutritie bij oudere personen..................................................... 30
Wat zijn mogelijke gevolgen van malnutritie?...................................................................... 30
Hoe zou je in de praktijk (of op stage) malnutritie screenen?.............................................. 30
Hoe wordt in de praktijk malnutritie gediagnosticeerd? ...................................................... 30
2
, Geef een definitie voor dehydratatie. .................................................................................. 30
Wat zijn mogelijke gevolgen van dehydratatie? ................................................................... 31
Welke ouderen hebben risico om te weinig te drinken? ...................................................... 31
Hoe wordt dehydratatie gemeten/gediagnosticeerd? ......................................................... 31
Wat zijn de aanbevelingen voor behandeling van ouderen die gedehydrateerd zijn? ........ 32
Wat zijn de aanbevelingen voor preventie van dehydratatie? ......................................... 32
2) Protein intake and exercise for optimal muscle function with aging: Recommendations from
the ESPEN Expert Group ................................................................................................................... 32
Welke factoren dragen bij tot een verminderde proteïne intake bij oudere personen? ..... 32
Welke factoren dragen bij tot een hogere nood aan proteïne bij oudere personen? ......... 33
Geef in je eigen woorden een definitie voor 'sarcopene obesiteit'...................................... 33
Geef de ESPEN aanbevelingen voor behoud van gezonde spieren in de ouder wordende
mens.............................................................................................................................................. 33
Benoem de specifieke aanbevelingen voor mensen waarbij er een vermoeden is van
nierproblemen .............................................................................................................................. 34
HOOFDSTUK 6 : VALPREVENTIE EN PIJN ............................................................................................... 35
1) Pijn als risicofactor voor vallen:een overzicht van de literatuur (Dr. Daina Sturnieks) ............ 35
Bespreek pijn als risicofactor voor vallen bij ouderen op basis van de meta-analyse
van Stubbs et al., 2014 .................................................................................................................. 35
De studie van Hicks et al., 2020 toont aan dat de relatie tussen pijn en vallen, deels kan
verklaard worden door spierzwakte, balansproblemen en de bezorgdheid van de oudere
omtrent vallen. Vind je deze informatie nuttig voor de klinische praktijk? Waarom wel/niet? .. 35
2) Lopen, evenwicht en pijn bij knieartrose en het effect ervan op vallen Artrose in de knie is
geassocieerd met een verhoogd risico op vallen. Benoem, op basis van de onderzoeksresultaten
die in deze presentatie worden besproken, 2 mogelijke verklaringen voor de associatie tussen knie
artrose en vallen. .............................................................................................................................. 35
3) Voetpijn, evenwicht en vallen bij ouderen (Prof. Hylton Menz) .............................................. 35
Benoem 3 wetenschappelijk onderbouwde interventies voor voetpijn bij ouderen om
valrisico te verminderen. .............................................................................................................. 35
4) Maatregelen ter vermindering van chronische pijn - aandacht voor ouderen Mr. Rodrigo
Rizzo) ................................................................................................................................................. 36
Benoem de farmacologische en/of niet-farmacologische interventies die je kan inzetten
om chronische pijn bij ouderen te behandelen. Vermeld ook de effectgrootte. ......................... 36
3
, HOOFDSTUK 1 : HEALTHY AGEING AND FRAILITY
1) Inleiding
• Gerontologie : de studie van het ouder worden
• Geriatrie : de medische behandeling van ouder wordende personen
• Belangrijk ==> training is nodig & Clinical decision making
• Leeftijd alleen is een factor om rekening mee te houden, maar veralgemening moet worden
vermeden
• Kalenderleeftijd = biologische kalenderleeftijd
o Jonge kalenderleeftijd met slechte voeding, obesiteit = oude biologische leeftijd
o Oude kalenderleeftijd met sport en gezonde leeftijd hebben een jonge biologische leeftijd
• Geriatrische fysiotherapie: noodzaak van juiste perceptie! ➔ curatief VS preventief
2) Principes van het WHO in verband met healthy ageing / ouder worden
• 3 principes van gezond ouder worden :
o Het functionele vermogen
o Het intrinsieke capaciteit ➔ hoe hoger intrinsieke capaciteit , hoe beter functioneren en
wanneer die daalt gaat functioneren ook dalen
o Trajecten : evolutie van die intrinsieke capaciteiten doorheen leven (leeftijd)
• Gezond ouder worden = proces van ontwikkeling en behoud van functionele vermogen die
welzijn op oudere leeftijd mogelijk maken afhankelijk v/d intrinsieke capaciteit v/h individu
• Functioneel vermogen combineert het individu en zijn omgeving + de interactie tss elkaar
• Intrinsieke capaciteit omvat alle fysieke en mentale capaciteiten waar een individu uit kan
putten
o Afhankelijk van :
▪ Genetica
▪ Persoonlijke factoren : geslacht, leeftijd, ras vooropleiding, financiële mogelijkheden
▪ Gezondheidskarakteristieken : verandering in homeostase, aandoeningen en
ziektes, fysiologische veranderingen, ...
o Grafiek : verticale as = het functioneren & horizontale as = biologische leeftijd
▪ Naarmate we ouder worden --> intrinsieke capaciteit van elke systeem gaan
verminderen in functie
▪ Intrinsieke capaciteit verminderd in functie dan zal ook het functionele vermogen v/h
individu dalen
• Leeftijd : Intrinsieke capaciteit gaan door verschillende omgevingen in verschillende mensen
anders evolueren in functie van de tijd
o Grafiek
▪ Meest optimale in toenemende leeftijd is traject A --> intrinsieke capaciteit gaat
geleidelijk verminderden naarmate hij ouder wordt en wordt veroorzaakt door schade
i/h moleculaire en cellulaire niveau
▪ Traject b --> in jonge leeftijd normaal verloop en dan opeens sterke daling van
functionaliteit bv bij ernstige ziekte --> 3 mogelijkheden :
• Herstel van intrinsieke capaciteit en traject A volgen
• Functionaliteit stijgt en daalt opnieuw tot deficit
• Of geen herstel en vroeg sterven
• Vanaf jonge leeftijd intrinsieke capaciteit (lineaire) daalt waardoor je
in deficit komt ➔ traject C
4
