Samenvatting onderzoeksmethodologie & statistiek

Onderzoeksmethodologie en statistiek 1


DEEL 1: STATISTIEK
Hoofdstuk 1: Statistische basisbegrippen
- Excel: zelfstudie, zie blackboard
1. Wat is statistiek?
- Doel: verzamelen, verwerken en interpreteren van waarnemingsgegevens
- Wetenschap van gegevens.
- Verzamelende statistiek (H1)
o Tellingen, enquêtes of steekproeven: info verzamelen (eventueel grafiek)

- Beschrijvende statistiek = grafieken & tabellen (H2), spreidings- en centrummaten (H3)
o Analyse van waarnemingsgegevens
o Beschreven aan de hand van typerende parameters (gem., standaardafw,
vormcoëfficiënten,… )
o Numerieke en grafische methoden om patronen in gegevensverzamelingen te
ontdekken  samenvatten & overzichtelijke manier presenteren

- Verklarende statistiek = statistische testen uitvoeren en de juiste conclusie(s) trekken (H4)
o Conclusies trekken voor volledige verzameling steekproef
o Hypothese
o Steekproefgegevens gebruiken voor schatten, beslissingen & voorspellen / voor andere
generalisaties op grote verzameling gegevens gericht

2. Populatie en steekproef
Variabele Kenmerk of eigenschap van een individuele eenheid van een populatie
Parameter Waarde die kenmerkend is voor de populatie
Gemiddelde lichaamslengte vrouw, meest voorkomende haarkleur Ierland
Populatie Verzameling eenheden die we willen bestuderen
Personen, objecten, transacties, gebeurtenissen
Steekproef Deelverzameling van eenheden van een populatie

3. Representativiteit van een steekproef
- Belangrijkste probleem: waarborgen representativiteit  niet? Resultaten niet betrouwbaar
- Elk element populatie moet zelfde kans hebben om geselecteerd te worden voor steekproef
o Selectie met random getallen
 Elk element populatie een getal toekennen, toevallig kiezen (lotto)
o Gestratificeerde steekproef
 In delen aantal homogene deelgroepen
 bij budgetonderzoek: groepen laag, middel, hoog inkomen
 wel pilootstudie nodig = afzonderlijke studie die eigenlijke enquête voorgaat
 om groepen in te delen
o Getrapte steekproef
 Selectie in stapjes
 Populatie in subpopulaties indelen  deze in subpopulaties  kiezen en die
nog eens in kleinere deelpopulaties verdelen
o Systematische steekproef
 Op systematische wijze elementen selecteren
 Lijst bv om de 10 iemand kiezen, om de 5 minuten, …
- Onvoorspelbaarheid, aselectiviteit van keuze waarborgt de representativiteit = essentieel
- Grootste gevaar: non-repons (schriftelijk)  wel ingevuld = representatief voor volledige
bevolking  geïnteresseerde vullen het in = enquête is niet representatief
o Over- of ondervertegenwoordigd

1

,Onderzoeksmethodologie en statistiek 1



Representatieve steekproef Vertoont kenmerken die typerend zijn voor die van de
relevante populatie.
Statistische gevolgtrekking Schatting, voorspelling of andere generalisatie voor een
populatie die gebaseerd is op informatie uit een
steekproef.

4. Betrouwbaarheidsmaat
- Beschrijvende statistiek
1. De relevante populatie
2. Een of meer variabelen (kenmerken van populatie- of steekproefeenheden) die
onderzocht moeten worden
3. Tabellen, grafieken of numerieke hulpmiddelen om een samenvatting te geven.
4. Conclusies met betrekking tot de gegevens, gebaseerd op de patronen die naar
voren zijn gekomen.
- Verklarende statistiek
1. De relevante populatie
2. Een of meer variabelen die onderzocht moeten worden
3. De steekproef van populatie-eenheden
4. De gevolgtrekking over de populatie, gebaseerd op de informatie in de steekproef
5. Een betrouwbaarheidsmaat voor de gevolgtrekking  betrouwbaarheidsintervallen
 Bv. 5% van de werkelijke waarde (49%)
 Betrouwbaarheidsinterval: 44 – 54%
Betrouwbaarheidsmaat Een uitspraak (meestal kwanititief) over de mate van onzekerheid
die gepaard gaat met een statistische gevolgtrekking

5. Waarnemen
- Voorbeelden: meten, tellen, enquêteren
- Uitkomsten van die activiteiten: meetwaarden, aantallen, scores
- Waarneming: meet eigenschap object of stel kenmerk van object vast
- Waarnemingen moeten valide en betrouwbaar zijn
o Valide: geven gemiddeld juiste uitkomsten
o Betrouwbaar: waarneming onder dezelfde omstandigheden herhaald, dezelfde
uitkomst geeft
1) Validiteit en betrouwbaarheid
o Valide: procedure leidt tot gegevens die weergave zijn van eigenschap die je wilt
weten
o Test die gegevens oplevert die gewenste eigenschappen goed omschrijven =
validiteit  juiste uitkomsten
 Onjuist: te hoge/ te lage waarde of andere eigenschap meten dan gevraagd
o Onderscheid interne & externe validiteit
 Interne validiteit = interpreteerbaarheid
 Mate waarin redeneren binnen onderzoek correct is uitgevoerd
 Externe validiteit = veralgemeenbaarheid
 Hoeverre resultaten van bepaald onderzoek/ test te generaliseren
zijn
 Resultaten voor grotere groep gelden dan slechts de testgroep
o Validiteit nog onderverdelen
 Gezichtsvaliditeit: indruk dat meting valide is = intuïtief
 Inhoudsvaliditeit: mate test het construct in kwestie meet (afspiegeling
kennisdomeinen)

2

,Onderzoeksmethodologie en statistiek 1


 Criteriumvaliditeit: welke mate een test voorspellende waarde heeft
 Constructvaliditeit: vraag of resultaten werkelijk indicatie zijn voor begrip
waarover je uitspraak wilt doen
o Betrouwbaar = stabiel
o Vragenlijst bij verschillende afname leidt tot dezelfde resultaten = betrouwbaarheid
o Eigenschap bij verschillende metingen in dezelfde mate aanwezig
o Waarnemingen, onder dezelfde omstandigheden herhaald, zelfde uitkomst geven 
betrouwbare uitkomsten = weinig spreiding
o Onderscheid interne & externe betrouwbaarheid
 Interne = consistentie
 Mate waarin gegevensverzameling, data-analyse en conclusies
binnen onderzoek zelf consistent zijn
 Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid
o Afwezig? Gegevens functie van persoon die ze verzamelt
 Externe = repliceerbaarheid
 Mate waarin onafhankelijke onderzoekers het onderzoek in
gelijkaardige omstandigheden kunnen repliceren
 Voldoende aandacht aan nauwkeurige beschrijving van procedures,
condities en algemene setting
o 2 soorten betrouwbaarheid
 Test-hertestbetrouwbaarheid: herhaling van meting door zelfde onderzoeker
zonder verandering of ongewenste beïnvloeding  berekenen
 Onderzoekersbetrouwbaarheid: instrument = betrouwbaar  2
onderzoekers zelfde meetuitkomsten
 = intersubjectieve overeenstemming
 Overeenstemming 2 of meerdere beoordeelaars 
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid
o Validiteit = juistheid
 Niet zeggen meting is valide of niet
 Wel: meer valide dan de andere meting = gradaties
o Betrouwbaarheid = precisie & reproduceerbaarheid
 Niet zeggen betrouwbaar of niet
 Wel: ene betrouwbaarder dan andere

2) Systematische en toevallige fouten
o Waarnemingen geringe validiteit = grote systematische fouten  Bias
o Bias komt voor indien resultaat studie niet overeenkomt met ‘werkelijke’ resultaat
 Selectiebias: steekproef niet representatief voor populatie
 Informatiebias: slecht uitgevoerde metingen
 Publicatiebias: neiging alleen positieve resultaten weer te geven
 Observatiebias: over- of onderrapporteren bepaalde variabele

o Waarnemingen geringe betrouwbaarheid: grote toevallige fouten = fluctuaties
 Grote spreiding of variabiliteit
 Fouten komen voort uit diverse spreidingsbronnen

3) Spreidingsbronnen
o Variabiliteit = spreiding in uitkomsten van waarnemingen
o Toevallige fluctuaties
o Totale variatie = som variaties afkomstig uit verschillende bronnen


3

, Onderzoeksmethodologie en statistiek 1


o Meet- en waarnemingsfouten
 Fouten bij waarnemer, meetinstrument, omgeving, gemeten/ waargenomen
object zelf
 Afronden van uitkomsten
o Natuurlijke variabiliteit
 Toevallige spreiding in eigenschappen van mensen, dieren en planten
 Gevolg van verschillen in genetische aanleg & beïnvloeding door omgeving
o Steekproefvariabiliteit
 Steekproefresultaten van meerdere steekproeven verschillen van elkaar 
iedere steekproef bestaat uit andere elementen van de populatie
6. Onderzoeksproces
- Stappenplan
1) Formuleren van de probleemstelling
2) Bepalen van de exacte informatiebehoefte: de onderzoeksvragen
3) Bepalen van de onderzoeksopzet
4) Uitvoeren van het onderzoek (gegevens verzamelen)
5) Verwerken van gegevens
6) Analyseren van gegevens
7) Interpreteren van gegevens, trekken van conclusies, formuleren van aanbevelingen
8) Schrijven van het onderzoeksverslag

- Soorten vragen  gegevens verzamelen via vragenlijst
o Gesloten vragen
 1 keuze maken uit beperkt aantal antwoordmogelijkheden
o Open vragen met numerieke antwoorden
 getal als antwoord
o Open vragen met tekstantwoorden
o Multiple repons vragen
 Meer dan één antwoord geven

- Kwalitatieve en kwantitatieve vragen
o Kwantitatief kan je mee verder rekenen, getallen en hoeveelheden  makkelijker
statistisch te verwerken
o Kwalitatief niet rekenen
 Likert-schaal = ordinale vraag: 5-puntschaal: eens – oneens

- Schaaltechnieken: mening of houding meten of nagaan welk beeld iemand heeft
o Attitudemeting: methode van Likert
o Merkbeelden: schaaltechniek van Osgood

7. Statistische variabelen en hun meetniveau
1) Kwalitatieve en kwantitatieve variabelen
o Kwalitatieve gegevens:
 Metingen die niet op natuurlijk voorkomende schaal kunnen worden
gemeten, alleen geclassificeerd in één categorie uit groep categorieën
 Onderverdelen in nominaal en ordinaal
o Kwantitatieve gegevens
 Meetwaarden die worden geregistreerd op een van nature voorkomende
numerieke schaal
 Onderverdelen in interval en ratio


4