NEDERLANDS B
NEDERLANDS B................................................................................................................................................................................... 1
Introductie.............................................................................................................................................................................................. 4
1 Taal in de 21e eeuw............................................................................................................................................................................ 5
1.1 Functies van taal.......................................................................................................................................................................... 5
1.1.1 Conceptualiserende functie................................................................................................................................................... 5
1.1.2 De communicatieve functie van taal...................................................................................................................................... 5
1.1.3 De expressieve functie van taal............................................................................................................................................. 5
1.1.4 De sociale functie van taal..................................................................................................................................................... 5
1.2 Iedereen taalcompetent............................................................................................................................................................... 6
2 Taalonderwijs in de 21e eeuw............................................................................................................................................................. 7
2.1 Krachtig taalonderwijs, de hele dag: 7 principes.......................................................................................................................... 7
2.1.1 Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding..................................................................7
2.1.2 Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk.....................................................................................................................8
2.1.3 Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel.................................................................................................................... 8
2.1.4 Principe 4: taalkrachtig onderwijs is (inter)actief...................................................................................................................9
2.1.5 Principe 5: taalkrachtig onderwijs geeft ondersteuning.......................................................................................................10
2.1.6 Principe 6: taalkrachtig onderwijs heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren.............................................................10
2.1.7 Principe 7: taalkrachtig onderwijs biedt kansen tot reflectie................................................................................................11
2.2 Taal in en buiten de taalles: een kwestie van inzoomen en uitzoomen.....................................................................................12
2.3 Taalbeleid: taalkrachtig onderwijs op de hele school.................................................................................................................12
3 Luisteren en Spreken (didactiek mondelinge vaardigheden)............................................................................................................14
3.1 Wat is luisteren, wat is spreken?................................................................................................................................................ 14
3.1.1 Mondelinge taalvaardigheid................................................................................................................................................. 14
3.1.2 Het proces van luisteren en spreken................................................................................................................................... 14
3.2 Waarom inzetten op luisteren en spreken?................................................................................................................................ 15
3.3 Hoe leren leerlingen luisteren en spreken?................................................................................................................................ 16
3.3.1 Houd rekening met de beginsituatie.................................................................................................................................... 16
3.3.2 Vertrek vanuit de doelen...................................................................................................................................................... 17
3.3.3 Kies een doordachte didactiek............................................................................................................................................ 18
3.3.4 Ontwerp je leesactiviteit: instructies, werkvormen en leermiddelen....................................................................................20
3.4 Hoe evalueren we luisteren en spreken?................................................................................................................................... 23
3.5 Hoe voeren we een goed luister- en spreekbeleid?...................................................................................................................24
3.6 Mythes en misverstanden.......................................................................................................................................................... 24
3.7 Ontwerp je eigen luister- en spreekachtiviteit............................................................................................................................24
4 Lezen................................................................................................................................................................................................ 28
4.1 Wat is lezen?.............................................................................................................................................................................. 28
4.2 Waarom inzetten op lezen?....................................................................................................................................................... 30
4.3 Hoe leren leerlingen lezen......................................................................................................................................................... 31
4.3.1 Houd rekening met de beginsituatie.................................................................................................................................... 31
4.3.2 Vertrek vanuit doelen........................................................................................................................................................... 33
4.3.3 Kies voor een doordachte leesdidactiek.............................................................................................................................. 34
4.3.4 Ontwerp je leesactiviteit: instructies, werkvormen, leermiddelen........................................................................................35
4.4 Hoe Evalueren we lezen?.......................................................................................................................................................... 37
4.5 Hoe voeren we een goed leesbeleid?........................................................................................................................................ 37
4.6 Mythes en misverstanden.......................................................................................................................................................... 37
4.7 Leesbegrip en factoren die het leesbegrip beïnvloeden............................................................................................................38
, 4.7.1 Leerling-interne factoren...................................................................................................................................................... 38
4.7.2 Leerling-externe factoren..................................................................................................................................................... 41
4.8 Differentiatie bij begrijpend lezen: zowel voor NT1- als NT2 leerders.......................................................................................42
4.8.1 Een gedifferentieerde aanpak............................................................................................................................................. 42
4.8.2 Niveaudifferentiatie.............................................................................................................................................................. 42
4.8.3 interessedifferentiatie.......................................................................................................................................................... 48
4.8.4 tempodifferentiatie............................................................................................................................................................... 48
4.8.5 Conclusie differentiatie bij begrijpend lezen........................................................................................................................ 49
5 Schrijven........................................................................................................................................................................................... 50
5.1 Differentiatie bij schrijfvaardigheid, zowel voor NT1- als NT2-leerders......................................................................................50
5.1.1 Een gedifferentieerde aanpak............................................................................................................................................. 50
5.1.2 Niveaudifferentiatie.............................................................................................................................................................. 51
5.1.3 Tempodifferentiatie.............................................................................................................................................................. 56
6 Technisch lezen en spelling.............................................................................................................................................................. 57
6.1 Wat is technisch lezen, wat is spelling?..................................................................................................................................... 57
6.2 Waarom inzetten op technisch lezen en spelling?..................................................................................................................... 59
6.3 Hoe leren leerlingen technisch lezen?....................................................................................................................................... 60
6.3.1 Aanvankelijk technisch lezen............................................................................................................................................... 61
6.3.2 Voortgezet technisch lezen................................................................................................................................................. 61
6.3.3 Vorderingen opvolgen......................................................................................................................................................... 62
6.4 Hoe leren leerlingen spellen?..................................................................................................................................................... 62
6.4.1 Spellingsstrategieën............................................................................................................................................................ 63
6.4.2 Focus op selectie van woorden........................................................................................................................................... 66
6.4.3 Systematische aanpak........................................................................................................................................................ 66
6.4.4 Vorderingen opvolgen......................................................................................................................................................... 68
6.4.5 Tips bij verkenning beginsituatie......................................................................................................................................... 68
7 Didactiek taalbeschouwing............................................................................................................................................................... 69
7.1 Wat is taalbeschouwing............................................................................................................................................................. 69
7.2 Waarom inzetten op taalbeschouwing?..................................................................................................................................... 69
7.2.1 Inzicht krijgen in hoe het Nederlands in elkaar zit...............................................................................................................69
7.2.2 Nadenken over eigen taalgebruik en dat van anderen........................................................................................................70
7.2.3 De algemene culturele kennis vergroten............................................................................................................................. 70
7.2.4 De landkaart van taalbeschouwing (samenvattend)............................................................................................................71
7.3 Hoe leren leerlingen taal beschouwen?..................................................................................................................................... 71
7.3.1 Houd rekening met de beginsituatie.................................................................................................................................... 71
7.3.2 Vertrek vanuit doelen........................................................................................................................................................... 72
7.3.3 Kies een doordachte taalbeschouwelijke didactiek.............................................................................................................73
7.3.4 Taalbeschouwelijke activiteiten ontwerpen......................................................................................................................... 79
7.4 Mythes en misverstanden.......................................................................................................................................................... 80
8 Schrijfvaardigheid............................................................................................................................................................................. 81
8.1 De zin......................................................................................................................................................................................... 81
8.1.1 Passief of actief?................................................................................................................................................................. 81
8.1.2 Tangconstructie................................................................................................................................................................... 81
8.1.3 Nominalisering/naamwoordstijl............................................................................................................................................ 81
8.1.4 Werkwoordelijke eindgroep................................................................................................................................................. 82
8.2 Het woord................................................................................................................................................................................... 82
,
, INTRODUCTIE
Leerinhouden
- Eigen schrijfvaardigheden
- Referentiekader
- Didactiek lezen
o Differentiatie begrijpend leesonderwijs
o Didactiek technisch lezen
- Didactiek schrijven
o Differentiatie schrijfonderwijs
o Didactiek spelling
- Didactiek taalbeschouwing
- Didactiek mondelinge vaardigheden
Overzicht van inhouden + principes van krachtige taaldidactiek Nederlands
- Belangrijkste is rekening houden met principes
- Op zich wordt er begonnen met ‘functioneel’, maar heeft
niets te maken met lesverloop
Wel volgorde van boek!
Het schrijfproces
- Nadenken, zich afvragen (publiek, doel, tekstsoort, …)
- Plannen (verzamelen, selecteren en ordenen mindmap of
bouwplan)
- Formuleren (uitschrijven en verzorgen
Tekstopbouw
- Macroniveau: inleiding – kern – slot, tekst in alinea’s (min 2
zinnen, max 8)
- Mesoniveau: binnen alinea’s: kernzin (vaak 1e of laatste zin
van alinea) + verbindingswoorden tussen alinea’s
- Microniveau: binnen alinea’s, verbindingswoorden,
signaalwoorden, verwijswoorden (terugverwijzen bij de
woorden ‘die’ bij het woorden ‘dat’, ‘deze’ is geen
terugverwijzend woord maar een aanwijzend woord
- Verbindingswoorden is een overkoepelede term, signaalwoorden verwijzen naar iets, maar meeste verbindingswoorden
zijn signaalwoorden
NEDERLANDS B................................................................................................................................................................................... 1
Introductie.............................................................................................................................................................................................. 4
1 Taal in de 21e eeuw............................................................................................................................................................................ 5
1.1 Functies van taal.......................................................................................................................................................................... 5
1.1.1 Conceptualiserende functie................................................................................................................................................... 5
1.1.2 De communicatieve functie van taal...................................................................................................................................... 5
1.1.3 De expressieve functie van taal............................................................................................................................................. 5
1.1.4 De sociale functie van taal..................................................................................................................................................... 5
1.2 Iedereen taalcompetent............................................................................................................................................................... 6
2 Taalonderwijs in de 21e eeuw............................................................................................................................................................. 7
2.1 Krachtig taalonderwijs, de hele dag: 7 principes.......................................................................................................................... 7
2.1.1 Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding..................................................................7
2.1.2 Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk.....................................................................................................................8
2.1.3 Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel.................................................................................................................... 8
2.1.4 Principe 4: taalkrachtig onderwijs is (inter)actief...................................................................................................................9
2.1.5 Principe 5: taalkrachtig onderwijs geeft ondersteuning.......................................................................................................10
2.1.6 Principe 6: taalkrachtig onderwijs heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren.............................................................10
2.1.7 Principe 7: taalkrachtig onderwijs biedt kansen tot reflectie................................................................................................11
2.2 Taal in en buiten de taalles: een kwestie van inzoomen en uitzoomen.....................................................................................12
2.3 Taalbeleid: taalkrachtig onderwijs op de hele school.................................................................................................................12
3 Luisteren en Spreken (didactiek mondelinge vaardigheden)............................................................................................................14
3.1 Wat is luisteren, wat is spreken?................................................................................................................................................ 14
3.1.1 Mondelinge taalvaardigheid................................................................................................................................................. 14
3.1.2 Het proces van luisteren en spreken................................................................................................................................... 14
3.2 Waarom inzetten op luisteren en spreken?................................................................................................................................ 15
3.3 Hoe leren leerlingen luisteren en spreken?................................................................................................................................ 16
3.3.1 Houd rekening met de beginsituatie.................................................................................................................................... 16
3.3.2 Vertrek vanuit de doelen...................................................................................................................................................... 17
3.3.3 Kies een doordachte didactiek............................................................................................................................................ 18
3.3.4 Ontwerp je leesactiviteit: instructies, werkvormen en leermiddelen....................................................................................20
3.4 Hoe evalueren we luisteren en spreken?................................................................................................................................... 23
3.5 Hoe voeren we een goed luister- en spreekbeleid?...................................................................................................................24
3.6 Mythes en misverstanden.......................................................................................................................................................... 24
3.7 Ontwerp je eigen luister- en spreekachtiviteit............................................................................................................................24
4 Lezen................................................................................................................................................................................................ 28
4.1 Wat is lezen?.............................................................................................................................................................................. 28
4.2 Waarom inzetten op lezen?....................................................................................................................................................... 30
4.3 Hoe leren leerlingen lezen......................................................................................................................................................... 31
4.3.1 Houd rekening met de beginsituatie.................................................................................................................................... 31
4.3.2 Vertrek vanuit doelen........................................................................................................................................................... 33
4.3.3 Kies voor een doordachte leesdidactiek.............................................................................................................................. 34
4.3.4 Ontwerp je leesactiviteit: instructies, werkvormen, leermiddelen........................................................................................35
4.4 Hoe Evalueren we lezen?.......................................................................................................................................................... 37
4.5 Hoe voeren we een goed leesbeleid?........................................................................................................................................ 37
4.6 Mythes en misverstanden.......................................................................................................................................................... 37
4.7 Leesbegrip en factoren die het leesbegrip beïnvloeden............................................................................................................38
, 4.7.1 Leerling-interne factoren...................................................................................................................................................... 38
4.7.2 Leerling-externe factoren..................................................................................................................................................... 41
4.8 Differentiatie bij begrijpend lezen: zowel voor NT1- als NT2 leerders.......................................................................................42
4.8.1 Een gedifferentieerde aanpak............................................................................................................................................. 42
4.8.2 Niveaudifferentiatie.............................................................................................................................................................. 42
4.8.3 interessedifferentiatie.......................................................................................................................................................... 48
4.8.4 tempodifferentiatie............................................................................................................................................................... 48
4.8.5 Conclusie differentiatie bij begrijpend lezen........................................................................................................................ 49
5 Schrijven........................................................................................................................................................................................... 50
5.1 Differentiatie bij schrijfvaardigheid, zowel voor NT1- als NT2-leerders......................................................................................50
5.1.1 Een gedifferentieerde aanpak............................................................................................................................................. 50
5.1.2 Niveaudifferentiatie.............................................................................................................................................................. 51
5.1.3 Tempodifferentiatie.............................................................................................................................................................. 56
6 Technisch lezen en spelling.............................................................................................................................................................. 57
6.1 Wat is technisch lezen, wat is spelling?..................................................................................................................................... 57
6.2 Waarom inzetten op technisch lezen en spelling?..................................................................................................................... 59
6.3 Hoe leren leerlingen technisch lezen?....................................................................................................................................... 60
6.3.1 Aanvankelijk technisch lezen............................................................................................................................................... 61
6.3.2 Voortgezet technisch lezen................................................................................................................................................. 61
6.3.3 Vorderingen opvolgen......................................................................................................................................................... 62
6.4 Hoe leren leerlingen spellen?..................................................................................................................................................... 62
6.4.1 Spellingsstrategieën............................................................................................................................................................ 63
6.4.2 Focus op selectie van woorden........................................................................................................................................... 66
6.4.3 Systematische aanpak........................................................................................................................................................ 66
6.4.4 Vorderingen opvolgen......................................................................................................................................................... 68
6.4.5 Tips bij verkenning beginsituatie......................................................................................................................................... 68
7 Didactiek taalbeschouwing............................................................................................................................................................... 69
7.1 Wat is taalbeschouwing............................................................................................................................................................. 69
7.2 Waarom inzetten op taalbeschouwing?..................................................................................................................................... 69
7.2.1 Inzicht krijgen in hoe het Nederlands in elkaar zit...............................................................................................................69
7.2.2 Nadenken over eigen taalgebruik en dat van anderen........................................................................................................70
7.2.3 De algemene culturele kennis vergroten............................................................................................................................. 70
7.2.4 De landkaart van taalbeschouwing (samenvattend)............................................................................................................71
7.3 Hoe leren leerlingen taal beschouwen?..................................................................................................................................... 71
7.3.1 Houd rekening met de beginsituatie.................................................................................................................................... 71
7.3.2 Vertrek vanuit doelen........................................................................................................................................................... 72
7.3.3 Kies een doordachte taalbeschouwelijke didactiek.............................................................................................................73
7.3.4 Taalbeschouwelijke activiteiten ontwerpen......................................................................................................................... 79
7.4 Mythes en misverstanden.......................................................................................................................................................... 80
8 Schrijfvaardigheid............................................................................................................................................................................. 81
8.1 De zin......................................................................................................................................................................................... 81
8.1.1 Passief of actief?................................................................................................................................................................. 81
8.1.2 Tangconstructie................................................................................................................................................................... 81
8.1.3 Nominalisering/naamwoordstijl............................................................................................................................................ 81
8.1.4 Werkwoordelijke eindgroep................................................................................................................................................. 82
8.2 Het woord................................................................................................................................................................................... 82
,
, INTRODUCTIE
Leerinhouden
- Eigen schrijfvaardigheden
- Referentiekader
- Didactiek lezen
o Differentiatie begrijpend leesonderwijs
o Didactiek technisch lezen
- Didactiek schrijven
o Differentiatie schrijfonderwijs
o Didactiek spelling
- Didactiek taalbeschouwing
- Didactiek mondelinge vaardigheden
Overzicht van inhouden + principes van krachtige taaldidactiek Nederlands
- Belangrijkste is rekening houden met principes
- Op zich wordt er begonnen met ‘functioneel’, maar heeft
niets te maken met lesverloop
Wel volgorde van boek!
Het schrijfproces
- Nadenken, zich afvragen (publiek, doel, tekstsoort, …)
- Plannen (verzamelen, selecteren en ordenen mindmap of
bouwplan)
- Formuleren (uitschrijven en verzorgen
Tekstopbouw
- Macroniveau: inleiding – kern – slot, tekst in alinea’s (min 2
zinnen, max 8)
- Mesoniveau: binnen alinea’s: kernzin (vaak 1e of laatste zin
van alinea) + verbindingswoorden tussen alinea’s
- Microniveau: binnen alinea’s, verbindingswoorden,
signaalwoorden, verwijswoorden (terugverwijzen bij de
woorden ‘die’ bij het woorden ‘dat’, ‘deze’ is geen
terugverwijzend woord maar een aanwijzend woord
- Verbindingswoorden is een overkoepelede term, signaalwoorden verwijzen naar iets, maar meeste verbindingswoorden
zijn signaalwoorden
