Les 1: Inleiding kinder- en jeugdpathologie en psychiatrie
1) Kinder- en jeugdpsychopathologie
We staan kritisch tov DSM ! => het is een ondersteuning, maar we nemen het niet zomaar over
Kinder- en jeugdpsychopathologie:
- = de studie van de kennis en de praktijk m.b.t. psychiatrische beelden bij kinderen van 0 tot
18 jaar
Uiteraard zijn deze getallen relatief!
Iemand die 19 is kan hier bv. ook nog ondervallen, iemand die 17 is kan ook al onder de
volwassenpsychiatrie vallen
- Waarom al pathologie op vroege leeftijd?
➔ Als we iets ‘ontdekken’, dan zal een vroege interventie en er dus vroeg bij zijn enorm
kunnen helpen!
- Leeftijdsafhankelijke nosologie en classificatie
• 0-5j: DC 0-5 → Diagnostic Classification schedule
• 6-18j: DSM-5 → Is dezelfde bij de volwassenpsychiatrie
- Kinderpsychiatrie = Gezinspsychiatrie
➔ Gaat altijd samen !
➔ Kinderen zijn nauw verbonden met de context
➔ Context en kind beïnvloeden elkaar constant
➔ Dus: in de kinderpsychiatrie werkt men nauw samen met het gezin en de context
Verschil jeugd- en volwassenpsychiatrie:
- Jeugd = kinderen kan je nog soort van ‘dwingen’ om therapie te volgen
- Volwassenen = hebben autonomie en beslissen zelf of ze opgenomen worden of niet
GEDEELDE DOMEINEN MET DE VOLWASSENPSYCHIATRIE:
- Peripartale psychiatrie
= tijdens de zwangerschap / ongeboren kind
= er is een bezorgdheid naar het kind toe
= bv. bij middelenmisbruik, tienermoeders, …
= kan zowel gericht zijn naar het kind zelf of naar de moeder
- Transitiepsychiatrie
= psychiatrie voor jongeren in de overgang naar de volwassenheid
- Kennisdeling (wetenschap, methodieken, therapieën, …)
= volwassenpsychiatrie en kindpsychiatrie hebben dezelfde wetenschap
= hetzelfde gebruik van methodieken en therapieën
= MAAR: deze methodieken en therapieën worden wel verschillend toegepast !
1
, - KOPP (kinderen van ouders met psychiatrische problemen)
➔ Kindreflex:
= een stappenplan: als een bepaalde volwassen psychiatrische problemen heeft, zorg je
ervoor dat indien deze persoon kinderen heeft, deze kinderen ergens veilig zijn en er
goed voor hun gezorgd wordt
= anders zorgt men voor zorg/steun of zal men ingrijpen !
---
In de kinderpsychiatrie staat de ontwikkeling centraal !!!
- Hersenontwikkeling
- Nature-nurture transactionaliteit
= er is ALTIJD samenspel tss nature en nurture (het is niet 0 of 100%)
= er is dus altijd een deel erfelijkheid en een deel omgeving (= interactie)
• Gen-omgevingsinteracties
• Hersenen: use it or lose it
= dingen die je niet oefent, kan je ook niet goed
= belangrijk hierbij is de rijpheid
= dingen die je oefent op het juiste moment, zul je goed kunnen
- Ontwikkelingsdomeinen:
• Psychomotorisch (= tevreden zijn met je lichaam, …)
• Socio-emotioneel (= hoe je staat in relaties, emoties, …)
• Cognitief (= denken, aandacht, …)
• Moreel (= wat is goed/slecht? Hoeveel je rekening houdt met anderen, …)
• Identiteit
Kenmerken van de kinderpsychiatrie:
= centra’s: voorzieningen die kinderen helpen
2
,Er zijn verschillende:
- Tekstboeken
- Tijdschriften
- Netwerken
- Therapieën
2) Historiek
Doorheen de geschiedenis hebben we een andere ‘kijk’ op het kind:
1) Grieken: kind heeft bescherming nodig
2) Plato (428-348 BC):
- Verwenning → prikkelbaarheid → TE BESCHERMEND
- Tirannie → somberheid → TE WEINIG AUTONOMIE
2 uitersten (en hun uitkomsten) doorheen de opvoeding
*Als iemand ambivalent is, dan weet
deze persoon vaak niet tussen welke
3) Middeleeuwen (500-1500): ambivalentie* tov “kind” =
twee waarden er moet worden gekozen
- Kleine volwassene met economische waarde
- Toch ook spel (kinderen deden natuurlijk ook nog aan spelen)
- Heel veel: disciplinering en tuchtiging (= correctheid)
4) 18de eeuw: Verlichting:
→ Rousseau (1712-1778)
- Opvoeding en onderwijs zijn belangrijker voor kinderen dan het economisch nut
- Ontwikkelingsgericht leren
➔ We kunnen kinderen dingen aanleren !
➔ Ze leren dingen op school, aangepast aan hun ontwikkeling
5) Eerste “kinderpsychiatrische behandeling”
Itard (1801):
- Vond ‘wolfskind’: l’enfant sauvage de l’Aveyron
→ Mémoire et Rapport sur Victor de l’Aveyron
→ Wolfskind = kind opgegroeid bij wolven, daarna opvoedingstraining (5 jaar) maar kind is
niet meer in staat om taal te leren ! => wel socialisatie is mogelijk !
- Itard deed een 5 jaar opvoedingstraining om kind dingen aan te leren:
• Geen taal verworven
• Wel enigszins gesocialiseerd
- Discussie: Itard / Pinel:
• Aanleg versus Opvoeding
• Nature versus Nurture
3
,Wolfskind wordt vaak als voorbeeld gebruikt dat taal een rijpe periode heeft en als het hier niet
aangeleerd wordt dan lukt dit nooit meer
MAAR: mssn had dit kind al een achterstand en dus kan je dit nooit met 100% zekerheid
weten !
Heinrich Hoffman, 1845: DER STRUWWELPETER
= gedichten over hoe “misgedraging” zal leiden tot nefaste consequenties
= er worden hier eigenlijk kinderpsychiatrische problemen beschreven
ADHD (Zappel-Philipp) Anorexia Nervosa
(Suppen-Kaspar)
Psycho-analyse van Hans (5 jaar – 1990)
Psycho-analyse die Freud deed bij Hans
- Oedipus-complex (= ‘verlangen’ naar ouder met tegengestelde geslacht)
- Castratieangst
- Agressie naar pasgeboren zusje
- Fobie voor paarden
→ Freud gaf adviezen aan de vader van Hans (Max Graf) = eerste mediatietherapie
→ Freud gaf dus naast een analyse, ook duidelijke adviezen !
Eerste leerboeken in kinderpsychiatrie
= zijn zeer recent !
= ook eerste Nederlandstalige boek is zeer recent !
Eerste hulpverleningscentra
Michael Rutter = maakte van de psychologie een echte wetenschap
Eerste hulpverleningscentra zijn ook vrij recent ! (in Leuven pas in 1976)
4
, 3) Classificatie: van DSM-4 naar DS%-(
Kinderpsychiatrie vindt de evolutie van DSM-4 naar DSM-5 slecht, aangezien DSM-4 een multi-axiaal
systeem was met 5 hoofddingen (meerassigheid)
Deze 5 hoofddingen konden ‘een jongere’ veel beter beschrijven
→ de 5 assen in DSM-4:
- As 1: het syndroom
- As 2: persoonlijkheidsstoornissen + verstandelijk functioneren
- As 3: somatische aandoeningen
- As 4: stressfactoren en moeilijkheden in omgeving kind
- As 5: hoe functioneert het kind?
V-code = het kind zelf is het probleem niet,
maar iets in de context !
= staat in DSM-5
- In DSM-4 stond een apart hoofdstuk: “Disorders Usually First Diagnosed in Infancy,
Childhood or Adolescence”
➔ ‘Typische kinderbeelden’ zitten hierbij samen in 1 hoofdstuk
➔ Dit hoofdstuk heeft men weggelaten in DSM-5, en worden nu ‘ontwikkelingschronologisch’
geordend
DUS: beelden bij kinderen, staan ook als eerste maar dit per hoofdstuk
- Hoofdstukken “ontwikkelingschronologisch” geordend (inter & intra) bv. Angststoornissen:
• Separatieangststoornis
• Selectief mutisme Jongste stoornissen eerst
• Specifieke fobie
• Sociale angststoornis
• Paniekstoornis
• Gegeneraliseerde angststoornis Oudste stoornissen daarna
• Angststoornis door middel
5
1) Kinder- en jeugdpsychopathologie
We staan kritisch tov DSM ! => het is een ondersteuning, maar we nemen het niet zomaar over
Kinder- en jeugdpsychopathologie:
- = de studie van de kennis en de praktijk m.b.t. psychiatrische beelden bij kinderen van 0 tot
18 jaar
Uiteraard zijn deze getallen relatief!
Iemand die 19 is kan hier bv. ook nog ondervallen, iemand die 17 is kan ook al onder de
volwassenpsychiatrie vallen
- Waarom al pathologie op vroege leeftijd?
➔ Als we iets ‘ontdekken’, dan zal een vroege interventie en er dus vroeg bij zijn enorm
kunnen helpen!
- Leeftijdsafhankelijke nosologie en classificatie
• 0-5j: DC 0-5 → Diagnostic Classification schedule
• 6-18j: DSM-5 → Is dezelfde bij de volwassenpsychiatrie
- Kinderpsychiatrie = Gezinspsychiatrie
➔ Gaat altijd samen !
➔ Kinderen zijn nauw verbonden met de context
➔ Context en kind beïnvloeden elkaar constant
➔ Dus: in de kinderpsychiatrie werkt men nauw samen met het gezin en de context
Verschil jeugd- en volwassenpsychiatrie:
- Jeugd = kinderen kan je nog soort van ‘dwingen’ om therapie te volgen
- Volwassenen = hebben autonomie en beslissen zelf of ze opgenomen worden of niet
GEDEELDE DOMEINEN MET DE VOLWASSENPSYCHIATRIE:
- Peripartale psychiatrie
= tijdens de zwangerschap / ongeboren kind
= er is een bezorgdheid naar het kind toe
= bv. bij middelenmisbruik, tienermoeders, …
= kan zowel gericht zijn naar het kind zelf of naar de moeder
- Transitiepsychiatrie
= psychiatrie voor jongeren in de overgang naar de volwassenheid
- Kennisdeling (wetenschap, methodieken, therapieën, …)
= volwassenpsychiatrie en kindpsychiatrie hebben dezelfde wetenschap
= hetzelfde gebruik van methodieken en therapieën
= MAAR: deze methodieken en therapieën worden wel verschillend toegepast !
1
, - KOPP (kinderen van ouders met psychiatrische problemen)
➔ Kindreflex:
= een stappenplan: als een bepaalde volwassen psychiatrische problemen heeft, zorg je
ervoor dat indien deze persoon kinderen heeft, deze kinderen ergens veilig zijn en er
goed voor hun gezorgd wordt
= anders zorgt men voor zorg/steun of zal men ingrijpen !
---
In de kinderpsychiatrie staat de ontwikkeling centraal !!!
- Hersenontwikkeling
- Nature-nurture transactionaliteit
= er is ALTIJD samenspel tss nature en nurture (het is niet 0 of 100%)
= er is dus altijd een deel erfelijkheid en een deel omgeving (= interactie)
• Gen-omgevingsinteracties
• Hersenen: use it or lose it
= dingen die je niet oefent, kan je ook niet goed
= belangrijk hierbij is de rijpheid
= dingen die je oefent op het juiste moment, zul je goed kunnen
- Ontwikkelingsdomeinen:
• Psychomotorisch (= tevreden zijn met je lichaam, …)
• Socio-emotioneel (= hoe je staat in relaties, emoties, …)
• Cognitief (= denken, aandacht, …)
• Moreel (= wat is goed/slecht? Hoeveel je rekening houdt met anderen, …)
• Identiteit
Kenmerken van de kinderpsychiatrie:
= centra’s: voorzieningen die kinderen helpen
2
,Er zijn verschillende:
- Tekstboeken
- Tijdschriften
- Netwerken
- Therapieën
2) Historiek
Doorheen de geschiedenis hebben we een andere ‘kijk’ op het kind:
1) Grieken: kind heeft bescherming nodig
2) Plato (428-348 BC):
- Verwenning → prikkelbaarheid → TE BESCHERMEND
- Tirannie → somberheid → TE WEINIG AUTONOMIE
2 uitersten (en hun uitkomsten) doorheen de opvoeding
*Als iemand ambivalent is, dan weet
deze persoon vaak niet tussen welke
3) Middeleeuwen (500-1500): ambivalentie* tov “kind” =
twee waarden er moet worden gekozen
- Kleine volwassene met economische waarde
- Toch ook spel (kinderen deden natuurlijk ook nog aan spelen)
- Heel veel: disciplinering en tuchtiging (= correctheid)
4) 18de eeuw: Verlichting:
→ Rousseau (1712-1778)
- Opvoeding en onderwijs zijn belangrijker voor kinderen dan het economisch nut
- Ontwikkelingsgericht leren
➔ We kunnen kinderen dingen aanleren !
➔ Ze leren dingen op school, aangepast aan hun ontwikkeling
5) Eerste “kinderpsychiatrische behandeling”
Itard (1801):
- Vond ‘wolfskind’: l’enfant sauvage de l’Aveyron
→ Mémoire et Rapport sur Victor de l’Aveyron
→ Wolfskind = kind opgegroeid bij wolven, daarna opvoedingstraining (5 jaar) maar kind is
niet meer in staat om taal te leren ! => wel socialisatie is mogelijk !
- Itard deed een 5 jaar opvoedingstraining om kind dingen aan te leren:
• Geen taal verworven
• Wel enigszins gesocialiseerd
- Discussie: Itard / Pinel:
• Aanleg versus Opvoeding
• Nature versus Nurture
3
,Wolfskind wordt vaak als voorbeeld gebruikt dat taal een rijpe periode heeft en als het hier niet
aangeleerd wordt dan lukt dit nooit meer
MAAR: mssn had dit kind al een achterstand en dus kan je dit nooit met 100% zekerheid
weten !
Heinrich Hoffman, 1845: DER STRUWWELPETER
= gedichten over hoe “misgedraging” zal leiden tot nefaste consequenties
= er worden hier eigenlijk kinderpsychiatrische problemen beschreven
ADHD (Zappel-Philipp) Anorexia Nervosa
(Suppen-Kaspar)
Psycho-analyse van Hans (5 jaar – 1990)
Psycho-analyse die Freud deed bij Hans
- Oedipus-complex (= ‘verlangen’ naar ouder met tegengestelde geslacht)
- Castratieangst
- Agressie naar pasgeboren zusje
- Fobie voor paarden
→ Freud gaf adviezen aan de vader van Hans (Max Graf) = eerste mediatietherapie
→ Freud gaf dus naast een analyse, ook duidelijke adviezen !
Eerste leerboeken in kinderpsychiatrie
= zijn zeer recent !
= ook eerste Nederlandstalige boek is zeer recent !
Eerste hulpverleningscentra
Michael Rutter = maakte van de psychologie een echte wetenschap
Eerste hulpverleningscentra zijn ook vrij recent ! (in Leuven pas in 1976)
4
, 3) Classificatie: van DSM-4 naar DS%-(
Kinderpsychiatrie vindt de evolutie van DSM-4 naar DSM-5 slecht, aangezien DSM-4 een multi-axiaal
systeem was met 5 hoofddingen (meerassigheid)
Deze 5 hoofddingen konden ‘een jongere’ veel beter beschrijven
→ de 5 assen in DSM-4:
- As 1: het syndroom
- As 2: persoonlijkheidsstoornissen + verstandelijk functioneren
- As 3: somatische aandoeningen
- As 4: stressfactoren en moeilijkheden in omgeving kind
- As 5: hoe functioneert het kind?
V-code = het kind zelf is het probleem niet,
maar iets in de context !
= staat in DSM-5
- In DSM-4 stond een apart hoofdstuk: “Disorders Usually First Diagnosed in Infancy,
Childhood or Adolescence”
➔ ‘Typische kinderbeelden’ zitten hierbij samen in 1 hoofdstuk
➔ Dit hoofdstuk heeft men weggelaten in DSM-5, en worden nu ‘ontwikkelingschronologisch’
geordend
DUS: beelden bij kinderen, staan ook als eerste maar dit per hoofdstuk
- Hoofdstukken “ontwikkelingschronologisch” geordend (inter & intra) bv. Angststoornissen:
• Separatieangststoornis
• Selectief mutisme Jongste stoornissen eerst
• Specifieke fobie
• Sociale angststoornis
• Paniekstoornis
• Gegeneraliseerde angststoornis Oudste stoornissen daarna
• Angststoornis door middel
5
