Samenvatting voeding

VERTERING

BASISSTOF 1: VOEDINGSSTOFFEN

Voedingsmiddelen  alles wat je eet of drinkt

Functies voedingsmiddelen:
 Bouwstof  nodig voor de vorming van organische moleculen bij voortgezette assimilatie,
nodig voor de vorming van cellen en weefsels, nodig voor groei en ontwikkeling en
voor vervanging van afgestorven cellen
 Brandstof  leveren energie voor dissimilatie (verbranding)

Soorten voedingsmiddelen:
1. Eiwitten (proteïnen):
 Ketens van aminozuren
 Bouwstof  tussencelstof cellen en weefsels
 Brandstof  na omzetting tot glucose, verbranding eiwitten uit spieren bij glucosetekort
 Regulatie van bijna alle processen in een organisme
 Transport van stoffen, celcommunicatie, chemische reacties, spelen rol bij bloedstolling en
immuniteit
 Soorten eiwitten:
- Dierlijk  vlees, vis, melk, kaas, eieren
- Plantaardig  brood, graanproducten, peulvruchten, noten, paddenstoelen
 Vertering: eiwitmoleculen worden gesplitst in afzonderlijke aminozuren, aminozuren worden
opgenomen in bloed en gaan via de lever naar alle organen
 Bij eiwitsynthese worden de afzonderlijke aminozuren weer aan elkaar gekoppeld tot
eiwitmoleculen (in cellen)
 Transaminering  vorming aminozuren uit andere aminozuren door de overplaatsing van een
aminogroep (NH2), gebeurt in lever
 Essentiële aminozuren  8 aminozuren die de mens niet zelf kan vormen: moeten in voedsel
zitten

2. Koolhydraten (sachariden):
 Bouwstof  Desoxyribose (monosacharide) in DNA-moleculen, ribose (monosacharide) in ATP
 Brandstof  1 g koolhydraten = 17 kJ energie
 Zoete vruchten, jam, stroop, honing  glucose, fructose, sacharose (respectievelijk mono-,
mono- , disachariden)
 Brood, aardappelen, rijst, macaroni  zetmeel (polysacharide)
 Melk  lactose (disacharide)
 Overschot aan koolhydraten:
 Hormoon insuline zorgt voor omzetting tot glycogeen (polysacharide)  glycogeen wordt in
lever en spieren opgeslagen als reservestof
 Omzetting tot vet  opgeslagen in onderhuids bindweefsel en rondom spieren en organen
 Voedingsvezels  koolhydraten die niet verteerd kunnen worden door de mens
 Belangrijk voor stoelgang en darmwerking (darmperistaltiek)
 Afkomstig uit celwanden van plantaardige voedingsmiddelen
 Deel kan wel worden afgebroken door enzymen
 Bv. cellulose en pectine




3. Vetten (lipiden)

,  Vetmolecuul = glycerolmolecuul + 3 vetzuurmoleculen  triglyceriden
 Brandstof  1 g vet = 38 kJ energie
 Bouwstof  fosfolipiden in membranen (vetzuur vervangen door fosforzuur), vitamines (A,D, E, K)
o Overschot vet:
 Opslag als reserve energiebron
 Opslag onder huid of rondom organen
o Soorten vetzuren:
 Verzadigd  alleen enkele bindingen  dierlijke vetten
 Onverzadigd  dubbele binding/bindingen (enkel-/meervoudig onverzadigd)  plantaardige
oliën en vis
 Essentiële vetzuren  vetzuren die het lichaam niet zelf uit organische stoffen kan vormen: enkele
onverzadigde vetzuren moeten in voedsel zitten

4. Water
 Alle dranken, groenten, fruit
 Bouwstof  lichaamscellen
 Oplosmiddel (osmotische waarde)
 Transportmiddel (bv. in bloed)
 Regulatie lichaamstemperatuur (bv. zweten)
 Beetje water ontstaat bij dissimilatie

5. Mineralen (zouten)
 Anorganische stoffen (calcium, fosfor, kalium, natrium)
 Melk, vlees, vis, eieren, noten, groenten
 Bouwstof  hard botweefsel en stevige tanden (calcium en fosfor), geleiding impulsen (kalium +
natrium), stollen van bloed (calcium)
 Spoorelementen  mineralen die je in zeer kleine hoeveelheden nodig hebt (bv. chroom, fluor,
jodium, ijzer). Spoorelementen zijn vaak bestanddelen van enzymen en hormonen

6. Vitaminen
 Fruit, groenten, melk, margarine, vis
 Organische stoffen die nodig zijn om processen (stofwisseling) in lichaam goed te laten verlopen
(vaak bestanddelen van enzymen)
o Vitamine K
 Kan worden gemaakt door bacteriën in dikke darm
 Vitamine A, B, C, D moeten in voedsel aanwezig zijn
o Vitamine B
 Verzamelnaam voor verschillende vitaminen  vitamine-B-complex
 Afzonderlijke vitaminen aangegeven met cijfers (bv B1, B6)
o Provitaminen
 Soms zijn vitaminen in voedsel aanwezig als provitaminen
 Lichaam kan zelf uit een provitamine een vitamine vormen (provitamine D o.i.v. zonlicht 
vitamine D)
 Gebreksziekten  ziekten bij een gebrek aan vitaminen (zie p. 16, afb. 13)
 Ook ziekte bij overschot