Hoofdstuk 1: De behandeling en vervolging van Joden in België
Tijdens het Ancien Régime vervolgen de kerk en vorsten de Joden. Deze vervolging en
discriminatie was vastgelegd tijdens de concilie Lateranen (1215). Dit is een vergadering die de
paus bijeenroept. We kunnen dus spreken over religieus antisemitisme. Joden moesten van de
Kerk bekeren of de gevolgen ondergaan om vervolgd te worden. Dit leidde naar een massale
vlucht van Joden over heel Europa.
Een groot aantal Joden die vluchtten waren sefardische Joden. Dit zijn moderne Joden die zich
beter kunnen integreren in de maatschappij dan orthodoxe Joden. Ze zullen dus ook deel gaan
uitmaken van de elite in verschillende sectoren. Zo zien we bekende Joden als Einstein in de
wetenschap en Woody Allen in de filmsector.
Joden stonden gekend als uitstekende handelaars. Vooral de diamanthandel was hun
specialisatie, want ze konden diamanten makkelijk meenemen als ze moesten vluchten.
1. De Joden in België in de 19de eeuw
De Joden hadden het in België goed tijdens de 19de eeuw. België was vooruitstrevend op vlak
van godsdienstvrijheid. In 1860 werd het Jodendom officieel als een levensbeschouwing erkend
in België. Dit betekent dat de overheid ook budget vrijmaakt om synagogen te financieren.
Joden konden tijdens deze periode aan de rijksuniversiteiten en de ULB studeren. Bij katholieke
universiteiten konden ze niet terecht, want daar was sprake van dat religieus antisemitisme.
2. Addendum: De Vrijmetselaarsloges
Men noemde de vrijmetselaarsloges ook wel de Kerk van de Vrijzinnigen, maar dit had wel een
negatieve connotatie. De allereerste loge ontstond in 1715. Die werd gesticht in Londen en
heette de Grand Lodge. Loges hadden enkele kenmerken:
• Doel
Men wou met de loges een plaats creëren waar mensen in alle vrijheid kunnen
samenkomen. Ze streven naar broederschap en noemen elkaar ook broeders. De focus op
dit broederschap vindt oorsprong in de godsdienstoorlogen. Dit waren oorlogen tussen
katholieken en protestanten. Deze oorlogen zorgden voor veel verdeling in Europa (zoals de
verdeling van de Nederlanden. De loges willen zich focussen op vereniging en niet op
verdeling.
Het doel van de loges had 2 gevolgen:
- De Loges waren toegankelijk voor alle geloven.
- Leden mochten zicht niet rechtstreeks mengen in religieuze en politieke zaken.
,• Opdracht
Vanuit dit doel hadden leden van de loges drie opdrachten:
- Vrijmetselen aan een betere wereld
Vrij staat symbool voor het vrijdenken en tolerant zijn voor elkaars mening. Het
metselen verwijst dan weer naar de ambachten van die tijd.
- Vervolmaking van de mens
- Verbetering van de eigen persoonlijkheid
• Werking van de loges
Loges waren geheime genootschappen. Ze moesten dus vrij kunnen vergaderen in besloten
kring. Dit verklaart waarom de liberalen zo streefden naar vrijheid van vergadering.
Bijna alle logeleden waren gegoede burgers. Dit betekende dat ze genoeg kapitaal hadden
om logetempels op te richten. Dit zijn tempels die ze in herenhuizen creëerden. We zien aan
het Sint-Pietersstation nog veel van deze herenhuizen. Deze tempels hadden enkele
kenmerken:
- Zuilen
Deze verwijzen naar de Griekse Mythologie en hun visie op polytheïsme.
- Mozaïeken tegels
Deze verwijst naar de Oosterse Wereld en hun visie op polytheïsme.
- Cirkel
Deze verwijst naar oneindigheid.
- Winkelhaak en Passer
Deze verwijzen naar bouwen en de vrijmetselarij.
, We kunnen 2 soorten loges onderscheiden:
• Reguliere Loges
Dit zijn loges die enkele strikte regels hebben:
- Leden mogen zich niet mengen in politieke of religieuze aangelegenheden
- Men vertrekt vanuit het deïsme
Bij het deïsme gelooft men dat God het universum wel heeft geschapen, maar dat de
natuurwetten voor de rest overnemen.
- Logeleden zijn vrij om het godsbestaan in te vullen
- Logeleden zijn tegen religieuze dogma’s
Dit zijn de absolute waarheden die elke monotheïstische godsdienst heeft. Zo is de
geboorte van Jezus een absolute waarheid in het christendom.
• Irreguliere loges
Deze loges werkten volgens de Franse traditie en hebben geen reglement. Dit betekent dus
dat ze wil invloed mogen uitoefenen op de maatschappij. Meeste leden waren atheïsten. Ze
geloofden dus niet dat God het universum heeft geschapen en geloven in pure
wetenschap.
Kort na de onafhankelijkheid in België ontstond in 1831 de eerste loge in België onder naam van
het Grote Oosten van België. Dit is nog steeds de grootste loge van het land. Het GovB is een
irreguliere loge. Meeste leden waren liberale Joden en protestanten, maar er waren ook enkele
katholieken lid die tegen de maatschappelijke impact van religie waren. Stilaan zullen er ook
socialisten lid worden en uiteindelijk zelfs enkele Vlaams-Nationalisten.
Enkele voorbeelden van de impact die loges hebben op politiek vlak:
- ULB
Deze universiteit werd in de eerste helft van de 19de eeuw opgericht door leven van het
GovB. De kerk reageerde hierop door gekende logeleden geen heilige sacramenten meer
toe te dienen.
- Oprichting van de Liberale Partij
Tenslotte nog enkele belangrijke gebeurtenissen met betrekking tot de loges:
- Eerste reguliere Grootloge in België (1979)
- Eerste irreguliere vrouwelijke Grootloge (1981)
Tijdens het Ancien Régime vervolgen de kerk en vorsten de Joden. Deze vervolging en
discriminatie was vastgelegd tijdens de concilie Lateranen (1215). Dit is een vergadering die de
paus bijeenroept. We kunnen dus spreken over religieus antisemitisme. Joden moesten van de
Kerk bekeren of de gevolgen ondergaan om vervolgd te worden. Dit leidde naar een massale
vlucht van Joden over heel Europa.
Een groot aantal Joden die vluchtten waren sefardische Joden. Dit zijn moderne Joden die zich
beter kunnen integreren in de maatschappij dan orthodoxe Joden. Ze zullen dus ook deel gaan
uitmaken van de elite in verschillende sectoren. Zo zien we bekende Joden als Einstein in de
wetenschap en Woody Allen in de filmsector.
Joden stonden gekend als uitstekende handelaars. Vooral de diamanthandel was hun
specialisatie, want ze konden diamanten makkelijk meenemen als ze moesten vluchten.
1. De Joden in België in de 19de eeuw
De Joden hadden het in België goed tijdens de 19de eeuw. België was vooruitstrevend op vlak
van godsdienstvrijheid. In 1860 werd het Jodendom officieel als een levensbeschouwing erkend
in België. Dit betekent dat de overheid ook budget vrijmaakt om synagogen te financieren.
Joden konden tijdens deze periode aan de rijksuniversiteiten en de ULB studeren. Bij katholieke
universiteiten konden ze niet terecht, want daar was sprake van dat religieus antisemitisme.
2. Addendum: De Vrijmetselaarsloges
Men noemde de vrijmetselaarsloges ook wel de Kerk van de Vrijzinnigen, maar dit had wel een
negatieve connotatie. De allereerste loge ontstond in 1715. Die werd gesticht in Londen en
heette de Grand Lodge. Loges hadden enkele kenmerken:
• Doel
Men wou met de loges een plaats creëren waar mensen in alle vrijheid kunnen
samenkomen. Ze streven naar broederschap en noemen elkaar ook broeders. De focus op
dit broederschap vindt oorsprong in de godsdienstoorlogen. Dit waren oorlogen tussen
katholieken en protestanten. Deze oorlogen zorgden voor veel verdeling in Europa (zoals de
verdeling van de Nederlanden. De loges willen zich focussen op vereniging en niet op
verdeling.
Het doel van de loges had 2 gevolgen:
- De Loges waren toegankelijk voor alle geloven.
- Leden mochten zicht niet rechtstreeks mengen in religieuze en politieke zaken.
,• Opdracht
Vanuit dit doel hadden leden van de loges drie opdrachten:
- Vrijmetselen aan een betere wereld
Vrij staat symbool voor het vrijdenken en tolerant zijn voor elkaars mening. Het
metselen verwijst dan weer naar de ambachten van die tijd.
- Vervolmaking van de mens
- Verbetering van de eigen persoonlijkheid
• Werking van de loges
Loges waren geheime genootschappen. Ze moesten dus vrij kunnen vergaderen in besloten
kring. Dit verklaart waarom de liberalen zo streefden naar vrijheid van vergadering.
Bijna alle logeleden waren gegoede burgers. Dit betekende dat ze genoeg kapitaal hadden
om logetempels op te richten. Dit zijn tempels die ze in herenhuizen creëerden. We zien aan
het Sint-Pietersstation nog veel van deze herenhuizen. Deze tempels hadden enkele
kenmerken:
- Zuilen
Deze verwijzen naar de Griekse Mythologie en hun visie op polytheïsme.
- Mozaïeken tegels
Deze verwijst naar de Oosterse Wereld en hun visie op polytheïsme.
- Cirkel
Deze verwijst naar oneindigheid.
- Winkelhaak en Passer
Deze verwijzen naar bouwen en de vrijmetselarij.
, We kunnen 2 soorten loges onderscheiden:
• Reguliere Loges
Dit zijn loges die enkele strikte regels hebben:
- Leden mogen zich niet mengen in politieke of religieuze aangelegenheden
- Men vertrekt vanuit het deïsme
Bij het deïsme gelooft men dat God het universum wel heeft geschapen, maar dat de
natuurwetten voor de rest overnemen.
- Logeleden zijn vrij om het godsbestaan in te vullen
- Logeleden zijn tegen religieuze dogma’s
Dit zijn de absolute waarheden die elke monotheïstische godsdienst heeft. Zo is de
geboorte van Jezus een absolute waarheid in het christendom.
• Irreguliere loges
Deze loges werkten volgens de Franse traditie en hebben geen reglement. Dit betekent dus
dat ze wil invloed mogen uitoefenen op de maatschappij. Meeste leden waren atheïsten. Ze
geloofden dus niet dat God het universum heeft geschapen en geloven in pure
wetenschap.
Kort na de onafhankelijkheid in België ontstond in 1831 de eerste loge in België onder naam van
het Grote Oosten van België. Dit is nog steeds de grootste loge van het land. Het GovB is een
irreguliere loge. Meeste leden waren liberale Joden en protestanten, maar er waren ook enkele
katholieken lid die tegen de maatschappelijke impact van religie waren. Stilaan zullen er ook
socialisten lid worden en uiteindelijk zelfs enkele Vlaams-Nationalisten.
Enkele voorbeelden van de impact die loges hebben op politiek vlak:
- ULB
Deze universiteit werd in de eerste helft van de 19de eeuw opgericht door leven van het
GovB. De kerk reageerde hierop door gekende logeleden geen heilige sacramenten meer
toe te dienen.
- Oprichting van de Liberale Partij
Tenslotte nog enkele belangrijke gebeurtenissen met betrekking tot de loges:
- Eerste reguliere Grootloge in België (1979)
- Eerste irreguliere vrouwelijke Grootloge (1981)
