Samenvatting Bedreigingen van gezondheid GZW1022
Inhoudsopgave
Taak 1 Bedreigingen van volksgezondheid ....................................................................................................... 2
Taak 2 Serieus? 7 jaar verschil in levensverwachting? ...................................................................................... 7
Taak 3 Roken en preventie, een (on)mogelijke combinatie? .......................................................................... 13
Taak 4 Een nieuwe vijand ............................................................................................................................... 19
Taak 5 Griepprik ............................................................................................................................................. 28
Taak 6 Beweegredenen .................................................................................................................................. 41
Taak 7 En dan ben je opeens ziek, en soms zelfs chronisch ziek ..................................................................... 48
Taak 8 Chronisch ziek, wat kun je zelf en wie helpt je?................................................................................... 59
Taak 9 Blijven participeren, ook met een chronische ziekte of beperking ...................................................... 71
Taak 10 De uitdaging is niet de beestjes, maar ... ........................................................................................... 86
Taak 11 Wat is er met mijn moeder aan de hand?.......................................................................................... 89
Taak 12 Hoe verklaar ik dan die pijn? ............................................................................................................. 98
Taak 13 De zorg voor oudere mensen met complexe problematiek ............................................................. 104
Taak 14 Integratietaak ................................................................................................................................. 115
,Taak 1 Bedreigingen van volksgezondheid
Public health
Public health is het vakgebied dat zich bezighoudt met de volksgezondheid en collectieve
maatregelen om de volksgezondheid te bevorderen. Public health = “De wetenschap en kunst
van het voorkomen van ziekte, het verlengen van het leven en het bevorderen van gezondheid
door georganiseerde inspanningen van de samenleving.”
Bevorderen van de volksgezondheid kan door: sanitaire maatregelen, preventieve
gezondheidszorg, gezondheidsvoorlichting, sociale voorzieningen en gelijke toegankelijkheid
van de zorg realiseren.
Geschiedenis public health
1. Middeleeuwen en renaissance (500-1750)
− Gemeentelijke verordeningen (drinkwater, markten, etc.)
− Quarantaine
− Regimen sanitatis (voorschriften gezond gedrag)
− Ontdekking werking citrusfruit (=preventie scheurbuik)
− Eerste beschrijvingen van beroepsziekten
− Ontwikkeling concept “bevolkingsstatistiek”
2. Tijdperk van verlichting en revolutie (1750-1830)
− Ontwikkeling concept “medische politie”
− Wettelijke regeling van armenzorg
− Geneeskundige plaatsbeschrijving
− Ontwikkeling inoculatie tegen pokken
3. Industrialisatie en sanitaire beweging (1830-1875)
− Grote onderzoeken naar de gezondheid in steden
− Ontwikkeling ‘sanitair idea’
− Instelling van gezondheidscommissies
− Volksgezondheidswetgeving
− Ontdekking verspreiding cholera
4. Gerichte preventieve maatregelen (1875-1950)
− Sanitaire maatregelen tegen infectieziekten (riolering, etc.)
− Eerste vaccinaties
− Jeugdgezondheidszorg
− Programma’s bestrijding tuberculose, soa’s, etc.
− Bestrijding kinderarbeid en verbetering werkomstandigheden
− Oprichting gemeentelijke diensten (GGD, etc.)
5. Na de epidemiologische transitie (1950-heden)
− Uitbreiding gezondheidszorg en sociale zekering
− Technische maatregelen op veiligheid
− Systematische vaccinatieprogramma’s
− Campagnes gezondheidsvoorlichting
− Bevolkingsonderzoeken naar kanker
,Rosen, 1993
Uitdagingen public health 21e eeuw
Gezondheidsbedreigingen: roken, overgewicht, alcohol en drugs, milieuverontreiniging en
vergrijzing.
Gezondheidsverschillen: sociaaleconomische status, etniciteit.
Gezondheidsproblemen: infectieziekten, psychische stoornissen en letsel door ongevallen en
geweld.
Gezondheidszorg: toegankelijkheid.
Verschuiving van ziekten
Ook wel epidemiologische transitie genoemd.
1. In het eerste tijdperk (rond 1850) is de sterfte nog hoog en gedomineerd door
infectieziekten. Heftige fluctuaties in het sterfteniveau door hongersnoden en epidemieën
zoals cholera, mazelen en influenza.
2. In het tweede tijdperk (1875-1920) verdwenen de infectieziekten en komen kanker, hart- en
vaatziekten en ongeval letsels geleidelijk meer voor.
3. In het derde tijdperk (1920-1970) zet dit proces zich voort en wordt de sterfte door niet-
infectieziekten gedomineerd.
Er is een sterke toename van de levensverwachting. De infectieziekten (rond 1875) raakte
vooral jeugdige slachtoffers, terwijl de “moderne” ziektes vooral op oudere leeftijd
voorkomen.
Preventie
Preventie zijn de maatregels die de gezondheid beschermen en bevorderen en
gezondheidsproblemen voorkomen.
Primaire preventie is gericht op het voorkomen van nieuwe gevallen van een ziekte en dus op
het verminderen van de oorzaken daarvan. (=hele bevolking)
Secundaire preventie is gericht op een aandoening in een zo vroeg mogelijk stadium
ontdekken zodat vroege behandeling mogelijk is en verergering van de ziekte kan worden
voorkomen. (=deel bevolking)
Tertiaire preventie is het voorkomen of beperken van de gevolgen van een al
gediagnosticeerde aandoening. (=individu)
Model van Lalonde
Het model van Lalonde (1974) laat zien dat gezondheid wordt beïnvloed door verschillende
factoren zoals persoonsgebonden factoren, leefstijl en omgeving (fysiek/sociaal). Het
belangrijkste doel van dit toentertijd revolutionaire schema was om de aandacht te vestigen op
de grote rol van andere factoren die de gezondheidszorg, die in de jaren 60/70 te veel nadruk
had gekregen in het gezondheidsbeleid.
, Integraal beleid = inspelen op meerdere factoren die de gezondheid beïnvloeden.
Intersectoraal beleid = meerdere sectoren werken samen aan een probleem.
→ Voor integraal beleid is intersectoraal beleid nodig
VTV-model
Het VTV-model (2018) is gebaseerd op het model van Lalonde.
− Door vergrijzing neemt het aantal ouderen toe, zij wonen vaker zelfstandig en zorg
wordt complexer.
− Er komen meer mensen met chronische aandoeningen. De zorg verandert door
zelfstandigheid en technologie.
− Druk op mantelzorgers neemt toe
− Jongeren ervaren steeds meer stress en prestatiedruk, op school en op werk.
Determinanten van gezondheid
Determinanten zijn factoren die het ontstaan en beloop van de ziekte beïnvloeden, zowel
positief (=salutogenese) als risicofactoren (=pathogenese). De determinanten worden
ingedeeld in persoonsgebonden factoren, leefstijl, omgeving, preventie en zorg, beleid en
gezondheidstoestand.
Inhoudsopgave
Taak 1 Bedreigingen van volksgezondheid ....................................................................................................... 2
Taak 2 Serieus? 7 jaar verschil in levensverwachting? ...................................................................................... 7
Taak 3 Roken en preventie, een (on)mogelijke combinatie? .......................................................................... 13
Taak 4 Een nieuwe vijand ............................................................................................................................... 19
Taak 5 Griepprik ............................................................................................................................................. 28
Taak 6 Beweegredenen .................................................................................................................................. 41
Taak 7 En dan ben je opeens ziek, en soms zelfs chronisch ziek ..................................................................... 48
Taak 8 Chronisch ziek, wat kun je zelf en wie helpt je?................................................................................... 59
Taak 9 Blijven participeren, ook met een chronische ziekte of beperking ...................................................... 71
Taak 10 De uitdaging is niet de beestjes, maar ... ........................................................................................... 86
Taak 11 Wat is er met mijn moeder aan de hand?.......................................................................................... 89
Taak 12 Hoe verklaar ik dan die pijn? ............................................................................................................. 98
Taak 13 De zorg voor oudere mensen met complexe problematiek ............................................................. 104
Taak 14 Integratietaak ................................................................................................................................. 115
,Taak 1 Bedreigingen van volksgezondheid
Public health
Public health is het vakgebied dat zich bezighoudt met de volksgezondheid en collectieve
maatregelen om de volksgezondheid te bevorderen. Public health = “De wetenschap en kunst
van het voorkomen van ziekte, het verlengen van het leven en het bevorderen van gezondheid
door georganiseerde inspanningen van de samenleving.”
Bevorderen van de volksgezondheid kan door: sanitaire maatregelen, preventieve
gezondheidszorg, gezondheidsvoorlichting, sociale voorzieningen en gelijke toegankelijkheid
van de zorg realiseren.
Geschiedenis public health
1. Middeleeuwen en renaissance (500-1750)
− Gemeentelijke verordeningen (drinkwater, markten, etc.)
− Quarantaine
− Regimen sanitatis (voorschriften gezond gedrag)
− Ontdekking werking citrusfruit (=preventie scheurbuik)
− Eerste beschrijvingen van beroepsziekten
− Ontwikkeling concept “bevolkingsstatistiek”
2. Tijdperk van verlichting en revolutie (1750-1830)
− Ontwikkeling concept “medische politie”
− Wettelijke regeling van armenzorg
− Geneeskundige plaatsbeschrijving
− Ontwikkeling inoculatie tegen pokken
3. Industrialisatie en sanitaire beweging (1830-1875)
− Grote onderzoeken naar de gezondheid in steden
− Ontwikkeling ‘sanitair idea’
− Instelling van gezondheidscommissies
− Volksgezondheidswetgeving
− Ontdekking verspreiding cholera
4. Gerichte preventieve maatregelen (1875-1950)
− Sanitaire maatregelen tegen infectieziekten (riolering, etc.)
− Eerste vaccinaties
− Jeugdgezondheidszorg
− Programma’s bestrijding tuberculose, soa’s, etc.
− Bestrijding kinderarbeid en verbetering werkomstandigheden
− Oprichting gemeentelijke diensten (GGD, etc.)
5. Na de epidemiologische transitie (1950-heden)
− Uitbreiding gezondheidszorg en sociale zekering
− Technische maatregelen op veiligheid
− Systematische vaccinatieprogramma’s
− Campagnes gezondheidsvoorlichting
− Bevolkingsonderzoeken naar kanker
,Rosen, 1993
Uitdagingen public health 21e eeuw
Gezondheidsbedreigingen: roken, overgewicht, alcohol en drugs, milieuverontreiniging en
vergrijzing.
Gezondheidsverschillen: sociaaleconomische status, etniciteit.
Gezondheidsproblemen: infectieziekten, psychische stoornissen en letsel door ongevallen en
geweld.
Gezondheidszorg: toegankelijkheid.
Verschuiving van ziekten
Ook wel epidemiologische transitie genoemd.
1. In het eerste tijdperk (rond 1850) is de sterfte nog hoog en gedomineerd door
infectieziekten. Heftige fluctuaties in het sterfteniveau door hongersnoden en epidemieën
zoals cholera, mazelen en influenza.
2. In het tweede tijdperk (1875-1920) verdwenen de infectieziekten en komen kanker, hart- en
vaatziekten en ongeval letsels geleidelijk meer voor.
3. In het derde tijdperk (1920-1970) zet dit proces zich voort en wordt de sterfte door niet-
infectieziekten gedomineerd.
Er is een sterke toename van de levensverwachting. De infectieziekten (rond 1875) raakte
vooral jeugdige slachtoffers, terwijl de “moderne” ziektes vooral op oudere leeftijd
voorkomen.
Preventie
Preventie zijn de maatregels die de gezondheid beschermen en bevorderen en
gezondheidsproblemen voorkomen.
Primaire preventie is gericht op het voorkomen van nieuwe gevallen van een ziekte en dus op
het verminderen van de oorzaken daarvan. (=hele bevolking)
Secundaire preventie is gericht op een aandoening in een zo vroeg mogelijk stadium
ontdekken zodat vroege behandeling mogelijk is en verergering van de ziekte kan worden
voorkomen. (=deel bevolking)
Tertiaire preventie is het voorkomen of beperken van de gevolgen van een al
gediagnosticeerde aandoening. (=individu)
Model van Lalonde
Het model van Lalonde (1974) laat zien dat gezondheid wordt beïnvloed door verschillende
factoren zoals persoonsgebonden factoren, leefstijl en omgeving (fysiek/sociaal). Het
belangrijkste doel van dit toentertijd revolutionaire schema was om de aandacht te vestigen op
de grote rol van andere factoren die de gezondheidszorg, die in de jaren 60/70 te veel nadruk
had gekregen in het gezondheidsbeleid.
, Integraal beleid = inspelen op meerdere factoren die de gezondheid beïnvloeden.
Intersectoraal beleid = meerdere sectoren werken samen aan een probleem.
→ Voor integraal beleid is intersectoraal beleid nodig
VTV-model
Het VTV-model (2018) is gebaseerd op het model van Lalonde.
− Door vergrijzing neemt het aantal ouderen toe, zij wonen vaker zelfstandig en zorg
wordt complexer.
− Er komen meer mensen met chronische aandoeningen. De zorg verandert door
zelfstandigheid en technologie.
− Druk op mantelzorgers neemt toe
− Jongeren ervaren steeds meer stress en prestatiedruk, op school en op werk.
Determinanten van gezondheid
Determinanten zijn factoren die het ontstaan en beloop van de ziekte beïnvloeden, zowel
positief (=salutogenese) als risicofactoren (=pathogenese). De determinanten worden
ingedeeld in persoonsgebonden factoren, leefstijl, omgeving, preventie en zorg, beleid en
gezondheidstoestand.
