Samenvatting NECTAR Biologie - H.13 Zenuwstelsel - vwo 5

Samenvatting Biologie H.13 – Het Zenuwstelsel
Paragraaf 1
 Het zenuwstelsel kent twee delen:
o Het centrale zenuwstelsel (CZS) > bestaat uit neuronen (zenuwcellen) van de
hersenen en het ruggenmerg met hun ondersteunende cellen.
o Het perifere zenuwstelsel > bestaat uit zenuwen, bundels uitlopers van neuronen
die zintuigen verbinden met het CZS en het CZS met spieren en klieren.

 Bij zowel de hersenen als het ruggenmerg is een licht en donker deel te onderscheiden.
o Grijze stof > de donkere kleur van de grijze stof is afkomstig van de cellichamen van
de neuronen.
o De witte stof > komt van myeline, witgele vetachtige stof.
 In de hersenen liggen de cellichamen aan
de buitenzijde en de uitlopers met
myeline aan de binnenzijde, in het
ruggenmerg is dit andersom.




 Ruggenmerg > licht beschermd in het wervelkanaal > omgeven door 3 ruggenmergsvliezen.
 Hersenen > liggen beschermd in schedel > omgeven door 3 hersenvliezen.
 Tussen de binnenste 2 hersenvliezen stroomt er elke dag zo’n 400-500 mL
hersenvloeistof heen, dit is goed voor:
– Extra bescherming tegen schokken
– Afvoerroute voor afvalstoffen
 Bloed-hersenbarrière > Om de hersenen te beschermen tegen ongewenste stoffen is
er een bloed-hersenbarrière > laat selectief stoffen door.

 De ruimtes tussen de endotheelcellen van de haarvaten zijn er klein door tight junctions.
 Astrocyten > spelen een belangrijke rol bij de uitwisseling
van stoffen tussen het bloed en het hersenvocht > zijn
zogeheten gliacellen.
 Gliacellen > steuncellen met veel uitlopers > vormen
vrijwel gesloten kring rondom haarvaten in hersenen.
 Om hersenziekten met medicijnen te kunnen behandelen
zijn onderzoekers opzoek naar manieren om de
medicijnen door de bloed-hersenbarrière te krijgen.


 De grote hersenen
– Nemen het grootste deel in van de hersenmassa.
– Bestaan uit twee helften, met elkaar verbonden
door de hersenbalk
– Ordenen en verwerken informatie die via de zintuigen, zenuwen, ruggenmerg en
hersenstam worden doorgegeven.
– Logisch redeneren
– Je wil
– Het bewustzijn (van prikkels)
– Het geheugen

, – Emoties
– Spieren aansturen
 Hersenschors > het grijze deel van de hersenen, hierin geven grote aantallen neuronen uit
allerlei delen van de hersenen informatie aan elkaar door.
 Sensorische centra > Deel van de sensorische hersenschors waar neuronen de
binnenkomende informatie van een zintuig verwerken.
 Elke type zintuig heeft een eigen primair en secundair gebied in de schors van de
linker- en rechterhersenhelft. Hoe omvangrijker en complexer de informatiestromen,
hoe groter de sensorische centra.
o Voorbeeld gehoor:
1. In het primaire gehoorcentrum komen de impulsen vanuit je gehoor
binnen > hier vindt bewustwording plaats
2. In het secundaire gehoorcentrum wordt dit geluid gekoppeld aan
geheugeninformatie > hier interpreteer je het geluid
 Primaire motorische schors > kleine gebieden met neuronen die allemaal een eigen
groep spieren aansturen, verbonden met gebieden in de secundaire motorische
schors.
 Secundaire motorische schors > bevat informatie over hoe de spieren hun
bewegingen gecoördineerd kunnen uitvoeren zoals bij pianospelen, fietsen en
tennissen.
 Motorische schors van de rechterhersenhelft bestuurt de linkerzijde van het lichaam
en andersom.
 Lichaamsdelen die nauwkeurige bewegingen moeten uitvoeren zoals hand en tong,
nemen een groot deel van de primaire motorische schors in.




 Alle informatie uit je
zintuigen, behalve geurinformatie gaat via de thalamus naar de hersenschors.
 Thalamus > selecteert welke impulsen van zintuigen naar de verschillende gebieden van de
hersenschors gaan.
 Alcohol stimuleert de vorming van dopamine, een stof die boodschappen van neuronen
doorgeeft > dit veroorzaakt het ontspannen gevoel als je alcohol drinkt.
 Alcohol maakt je ook slaperig > GABA > andere neurotransmitter die langer aan zenuwcel
remmende receptoren gebonden blijft > door GABA werkt thalamus minder goed > na te veel
alcohol drinken kun je je niet meer herinneren wat je hebt gedaan.

 Hypothalamus:
 Aansturen hypofyse > homeostase (in stand houden dynamisch evenwicht) > stuurt
andere hormoonklieren aan die hormonen afgeven > bijvoorbeeld voor stofwisseling,
voortplanting, bloeddruk, osmotische waarde bloed.
 Thermostaat
 Biologische klok.

 Kleine hersenen:
 Coördinatie bewegingen > nauwe samenwerking met grote hersenen, hersenstam
en ruggenmerg.
 Wanneer defect > dan beweeg je als iemand die te veel alcohol heeft gedronken.