Uitzonderlijk geweld
Hoorcollege 1 – prevalentie en soorten geweld:
Artikel 287, 288 en 290: Doodslag, doodslag in combinatie met een ander strafbaar feit en
kinderdoodslag (opzettelijke beroving van het leven)
Artikel 289 en 291: Moord en kindermoord (doodslag met voorbedachten rade, moment van
reflectie en bezinning mogelijk)
Onderzoek is moeilijk:
- Internationaal (VN, WHO): verschillende definities, verschillende registraties (aantal
zaken of aantal slachtoffers)
- In Nederland: slechte registratie t.o.v. andere landen (tot 1992), geen traditie om
grootschalig onderzoek naar moord en doodslag te doen, tekortkomingen in bestaande
databanken (CBS, rechtbanken, politie)
Moord en Doodslag Monitor (tussen 1992 en 2006):
- Moordzaak: datum, gemeente, modus operandi, pleegplaats, opgelost of niet
- Daders en slachtoffers: naam, geslacht, leeftijd, herkomst, relatie dader-slachtoffer
- Daders: eis OM, vonnis rechter, hof, hoge raad
Cijfers:
Tegenwoordig wordt
vaker een steek-snijwapen
gebruikt dan een
vuurwapen
,Verklaringen:
- Sociologische verklaringen
o Rol van alcohol (4/10 dodingen) remt zelfcontrole agressief of impulsief
o Economische deprivatie (strain, verminderde sociale bindingen)
o Vuurwapens
- Psychologische verklaringen
o Geestesziekten/psychische stoornis (al dan niet in combinatie met
drugs/alcohol)
- Verklaringen omtrent subtypen
o Partnerdoding, kinderdoding
o Moord-zelfmoord
o Seksuele doding
- Historische verklaringen
o Trends in afname van geweld
1200-2000 (Eisner)
1900-2000 (o.a. Historisch bestand Slachtoffers Moord en Doodslag)
1992-2006 (Moord en Doodslag Monitor)
2009-heden (European Homicide Monitor)
1200-2000 (daling moord en doodslag):
- West-Europese landen daalt moord en doodslag. Oost-Europa heeft veel hogere
moordcijfers dan West-Europa
- Praktisch: verbeteringen in medische technologie, dus men gaat minder snel dood aan
bepaalde verwondingen (25% van de slachtoffers in 1700 zou nu gered kunnen
worden)
- Culturele veranderingen:
o Civilisatie hypothese (Elias): geweld speelde ooit een grote rol in de
samenleving (rol van eer, geweld als middel om conflicten op te lossen “trial
by combat”) opkomst van staatsmonopolie van macht en geweld die nu
conflicten oplost & economische afhankelijkheid (geweld kan een negatief
effect op deze afhankelijkheidsrelaties hebben) men is minder tolerant voor
geweld (groeiende gevoeligheid voor geweld & toenemende interne en externe
controle op agressief gedrag)
o Durkheim: bevrijding van het individu van collectieve binding zorgt voor een
afname van geweld (geweld is een uiting van collectiviteit (eercultuur))
o Pacificatie Hypothese (Muchielli): stigmatisering en de-legitimisering van
geweld (politieke en juridische processen van criminalisering van geweld),
ver-rechtelijking van het dagelijkse leven
1900-2000 (stijging moord en doodslag):
- De periode na de oorlog laat nog een piek van dood en moordslag zien (mogelijk
doordat de maatschappij in een staat van anomie is)
- Vooral tussen 1965 en 2000 stijgt het aantal moord en doodslag (absolute getallen zijn
echter nog steeds veel lager dan vroeger)
o Voornamelijk sterke stijging in grote steden (en niet meer veelal in dorpen)
, o Voornamelijk sterke stijging onder man-tot-man conflicten (Verkko’s law)
o Opkomst drugs (swinging sixties), sterke toename vuurwapengebruik, toename
moorden in het criminele circuit
o Maar, ook de bevolking is enorm gestegen (van 6 naar 16 miljoen)
1992-heden (daling moord en doodslag): verklaringen
- Gericht optreden van de politie: aanpak huiselijk geweld (er is nu vaker spanning
gerelateerde moord dan ‘straf’ gerelateerde moord), Strenge controle vuurwapenbezit?
(verhoogde pakkans)
- Vergrijzing? Er zijn simpelweg minder jonge mannen om geweld te plegen
- Toch gewoon een verdere afname van de eerder ingezette trend (culturele verklaring
(lifestyle theory: door de opkomst van het internet zitten we veel meer binnenshuis &
er kwam meer nadruk op zelfbeheersing))
Verklaringsvragen:
- Waarom plegen mensen fataal geweld?
- Waarom hebben personen met bepaalde kenmerken en in bepaalde omstandigheden
meer kans om fataal geweld te plegen?
- Waarom is er meer fataal geweld in het ene land/regio/stad/buurt dan in het andere?
- Waarom is het aantal zaken van fataal geweld in Nederland in de laatste tien jaar
gedaald?
Verklaringsvragen onderzoeken:
- Motieven vragen aan daders
o Moord en doodslag is voornamelijk expressief geweld in het algemeen in
verband met psychische stoornissen, waardoor het achteraf vragen naar
motieven vrij lastig is
o Sociale wenselijkheid
o Onopgeloste zaken waarbij geen dader bekend is
- Individuele moordzaken VS patronen van moorden (belangrijk bij het verklaren van
fataal geweld)
o Ook niet (dodelijk) geweld onderzoeken: waarom was een zaak wel/niet
gewelddadig/dodelijk
o Verklaringen worden pas duidelijk als je vele zaken kunt vergelijken
- Criminologische theorieën
Anomie theorie (Durkheim) = Sociologische theorie
- Waarom verschillen maatschappijen zo sterk in mate van deviant gedrag?
- Biologische factoren en individuele verschillen kunnen verschillen in deviantie tussen
maatschappijen niet verklaren
- Een mens is een product van zijn sociale omgeving
A nomos (zonder normen/wetten)
- Collectief geweten (samenleving heeft invloed op ons gedrag) individueel denken
Hoorcollege 1 – prevalentie en soorten geweld:
Artikel 287, 288 en 290: Doodslag, doodslag in combinatie met een ander strafbaar feit en
kinderdoodslag (opzettelijke beroving van het leven)
Artikel 289 en 291: Moord en kindermoord (doodslag met voorbedachten rade, moment van
reflectie en bezinning mogelijk)
Onderzoek is moeilijk:
- Internationaal (VN, WHO): verschillende definities, verschillende registraties (aantal
zaken of aantal slachtoffers)
- In Nederland: slechte registratie t.o.v. andere landen (tot 1992), geen traditie om
grootschalig onderzoek naar moord en doodslag te doen, tekortkomingen in bestaande
databanken (CBS, rechtbanken, politie)
Moord en Doodslag Monitor (tussen 1992 en 2006):
- Moordzaak: datum, gemeente, modus operandi, pleegplaats, opgelost of niet
- Daders en slachtoffers: naam, geslacht, leeftijd, herkomst, relatie dader-slachtoffer
- Daders: eis OM, vonnis rechter, hof, hoge raad
Cijfers:
Tegenwoordig wordt
vaker een steek-snijwapen
gebruikt dan een
vuurwapen
,Verklaringen:
- Sociologische verklaringen
o Rol van alcohol (4/10 dodingen) remt zelfcontrole agressief of impulsief
o Economische deprivatie (strain, verminderde sociale bindingen)
o Vuurwapens
- Psychologische verklaringen
o Geestesziekten/psychische stoornis (al dan niet in combinatie met
drugs/alcohol)
- Verklaringen omtrent subtypen
o Partnerdoding, kinderdoding
o Moord-zelfmoord
o Seksuele doding
- Historische verklaringen
o Trends in afname van geweld
1200-2000 (Eisner)
1900-2000 (o.a. Historisch bestand Slachtoffers Moord en Doodslag)
1992-2006 (Moord en Doodslag Monitor)
2009-heden (European Homicide Monitor)
1200-2000 (daling moord en doodslag):
- West-Europese landen daalt moord en doodslag. Oost-Europa heeft veel hogere
moordcijfers dan West-Europa
- Praktisch: verbeteringen in medische technologie, dus men gaat minder snel dood aan
bepaalde verwondingen (25% van de slachtoffers in 1700 zou nu gered kunnen
worden)
- Culturele veranderingen:
o Civilisatie hypothese (Elias): geweld speelde ooit een grote rol in de
samenleving (rol van eer, geweld als middel om conflicten op te lossen “trial
by combat”) opkomst van staatsmonopolie van macht en geweld die nu
conflicten oplost & economische afhankelijkheid (geweld kan een negatief
effect op deze afhankelijkheidsrelaties hebben) men is minder tolerant voor
geweld (groeiende gevoeligheid voor geweld & toenemende interne en externe
controle op agressief gedrag)
o Durkheim: bevrijding van het individu van collectieve binding zorgt voor een
afname van geweld (geweld is een uiting van collectiviteit (eercultuur))
o Pacificatie Hypothese (Muchielli): stigmatisering en de-legitimisering van
geweld (politieke en juridische processen van criminalisering van geweld),
ver-rechtelijking van het dagelijkse leven
1900-2000 (stijging moord en doodslag):
- De periode na de oorlog laat nog een piek van dood en moordslag zien (mogelijk
doordat de maatschappij in een staat van anomie is)
- Vooral tussen 1965 en 2000 stijgt het aantal moord en doodslag (absolute getallen zijn
echter nog steeds veel lager dan vroeger)
o Voornamelijk sterke stijging in grote steden (en niet meer veelal in dorpen)
, o Voornamelijk sterke stijging onder man-tot-man conflicten (Verkko’s law)
o Opkomst drugs (swinging sixties), sterke toename vuurwapengebruik, toename
moorden in het criminele circuit
o Maar, ook de bevolking is enorm gestegen (van 6 naar 16 miljoen)
1992-heden (daling moord en doodslag): verklaringen
- Gericht optreden van de politie: aanpak huiselijk geweld (er is nu vaker spanning
gerelateerde moord dan ‘straf’ gerelateerde moord), Strenge controle vuurwapenbezit?
(verhoogde pakkans)
- Vergrijzing? Er zijn simpelweg minder jonge mannen om geweld te plegen
- Toch gewoon een verdere afname van de eerder ingezette trend (culturele verklaring
(lifestyle theory: door de opkomst van het internet zitten we veel meer binnenshuis &
er kwam meer nadruk op zelfbeheersing))
Verklaringsvragen:
- Waarom plegen mensen fataal geweld?
- Waarom hebben personen met bepaalde kenmerken en in bepaalde omstandigheden
meer kans om fataal geweld te plegen?
- Waarom is er meer fataal geweld in het ene land/regio/stad/buurt dan in het andere?
- Waarom is het aantal zaken van fataal geweld in Nederland in de laatste tien jaar
gedaald?
Verklaringsvragen onderzoeken:
- Motieven vragen aan daders
o Moord en doodslag is voornamelijk expressief geweld in het algemeen in
verband met psychische stoornissen, waardoor het achteraf vragen naar
motieven vrij lastig is
o Sociale wenselijkheid
o Onopgeloste zaken waarbij geen dader bekend is
- Individuele moordzaken VS patronen van moorden (belangrijk bij het verklaren van
fataal geweld)
o Ook niet (dodelijk) geweld onderzoeken: waarom was een zaak wel/niet
gewelddadig/dodelijk
o Verklaringen worden pas duidelijk als je vele zaken kunt vergelijken
- Criminologische theorieën
Anomie theorie (Durkheim) = Sociologische theorie
- Waarom verschillen maatschappijen zo sterk in mate van deviant gedrag?
- Biologische factoren en individuele verschillen kunnen verschillen in deviantie tussen
maatschappijen niet verklaren
- Een mens is een product van zijn sociale omgeving
A nomos (zonder normen/wetten)
- Collectief geweten (samenleving heeft invloed op ons gedrag) individueel denken
