Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 2: KRACHTIGE LEEROMGEVING.................................................................................................. 4
HOOFDSTUK 3: LESSEN ONTWERPEN VOLGENS DIRECTE INSTRUCTIEMODEL..................................................4
HOOFDSTUK 4: UITDIEPING VERWERVING IN GESLOTEN ALS OPEN LEERSITUATIES.........................................5
A. INSTRUCTIETECHNIEKEN HANTEREN/ COACHING.......................................................................................5
B. MODELLEREN (OBSERVATIONEEL LEREN - BANDURA).................................................................................5
C. SCAFFOLDING (VYGOTSKY)......................................................................................................................... 6
D. STIMULEREN VAN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN...............................................................................6
E. EXPLORATIE............................................................................................................................................... 6
F. GENERALISATIE.......................................................................................................................................... 7
G. GESLOTEN SETTINGS: VEEL STURING.......................................................................................................... 8
H. OPEN SETTINGS: VIA GEDEELDE STURING EN ZELFSTURING........................................................................8
HOOFDSTUK 5: PRAKTISCHE TIPS BIJ REALISEREN VAN ONDERWIJSLEERSITUATIE...........................................9
B. BORDGEBRUIK........................................................................................................................................... 9
C. WERKVORMEN: ONDERWIJSLEERGESPREK.................................................................................................9
D. INDUCTIEF EN AANSCHOUWELIJK WERKEN.............................................................................................. 10
A. INDUCTIEF:.............................................................................................................................................. 10
B. AANSCHOUWELIJK:.................................................................................................................................. 10
DIFFERENTIATIE........................................................................................................................................... 11
HANDELINGSGERICHT WERKEN.................................................................................................................... 12
LEERLINGENKENMERKEN............................................................................................................................. 13
B. TEMPO.................................................................................................................................................... 13
C. NIVEAU EN TEMPO................................................................................................................................... 13
D. ABSTRACTIEGRAAD................................................................................................................................. 13
E. CONCENTRATIE........................................................................................................................................ 13
F. INTERESSE EN MOTIVATIE........................................................................................................................ 13
G. TALENTEN EN STERKTES........................................................................................................................... 14
LES-MODEL: BEHEERSINGSLEREN, VERBREDEN EN VERDIEPEN......................................................................14
B. BASISSTOF-HERHALINGS-VERRIJKINGSMODEL (BHV-MODEL)...................................................................15
C. PRE-TEACHING......................................................................................................................................... 16
GROEPERINGSVORMEN EN ORGANISATIEVORMEN......................................................................................16
HOOFDSTUK 1: LEREN IN DE KLAS................................................................................................................ 17
A. DE LERAAR ALS EXPERT............................................................................................................................ 17
B. DE LERAAR ALS COACH............................................................................................................................. 17
C. DE LERAAR ALS MODEL............................................................................................................................ 17
D. DE LERAAR ALS ONTWERPER................................................................................................................... 17
HOOFDSTUK 2: DE LERENDE......................................................................................................................... 17
A. STADIA IN DE DENKONTWIKKELING......................................................................................................... 17
B. ACCOMMODEREN EN ASSIMILEREN......................................................................................................... 18
C. HOE LEREN KINDEREN IN DE LAGERE SCHOOL?.........................................................................................18
1
,D. VOLGEND OF ONTWIKKELEND ONDERWIJS.............................................................................................. 18
A. AFSTEMMEN OP DE INTUÏTIEVE KENNISBASIS..........................................................................................18
B. VYGOTSKY (ZNO)..................................................................................................................................... 18
C. LEREN VOLGENS KOLB.............................................................................................................................. 19
A. DE LEERCYCLUS VAN KOLB....................................................................................................................... 19
B. ZELFWAARDEGEVOEL EN ZELFSTURING.................................................................................................... 19
C. MOTIVATIE.............................................................................................................................................. 20
A. BASISBEHOEFTE OM TE GROEIEN............................................................................................................. 20
B. AUTONOMIE-ONDERSTEUNING................................................................................................................ 20
HOOFDSTUK 3: LEERINHOUDEN................................................................................................................... 20
A. WAT LEER IK?........................................................................................................................................... 20
B. HOE DIEPGAAND LEER IK?........................................................................................................................ 22
C. HOE VER REIKT HET LEREN?...................................................................................................................... 22
D. LEERINHOUDEN EN HUN DIDACTISCHE AANPAK.......................................................................................22
HET GEHEUGEN............................................................................................................................................ 23
A. HET SENSORISCH GEHEUGEN................................................................................................................... 23
B. KORTETERMIJNGEHEUGEN....................................................................................................................... 24
C. LANGETERMIJNGEHEUGEN....................................................................................................................... 24
D. INFORMATIEVERWERKINGSPROCES......................................................................................................... 24
E. COGNITIEVE BELASTING (COGNITIVE LOAD)..............................................................................................25
F. FACTOREN DIE HET GEHEUGENPROCES BEÏNVLOEDEN..............................................................................25
G. HET BREIN: 3 SOORTEN............................................................................................................................ 26
H. HET GEHEUGEN TRAINEN......................................................................................................................... 26
INTELLIGENTIE............................................................................................................................................. 26
B. SOORTEN INTELLIGENTIE.......................................................................................................................... 26
C. HISTORIEK VAN DE INTELLIGENTIETEST.................................................................................................... 26
D. DE WECHSLER-TEST.................................................................................................................................. 27
A. VOORBEELDEN EN KENMERKEN............................................................................................................... 27
B. EISEN AAN EEN INTELLIGENTIETEST.......................................................................................................... 27
C. KRITIEK.................................................................................................................................................... 27
D. SPREIDING VAN INTELLIGENTIE................................................................................................................ 28
HOOGBEGAAFDHEID.................................................................................................................................... 28
A. HOOGBEGAAFDHEID ALS COGNITIEF GEGEVEN........................................................................................28
B. HOOGBEGAAFDHEID ALS ZIJNSLUIK.......................................................................................................... 28
C. KENMERKEN VAN HOOGBEGAAFHEID...................................................................................................... 28
D. DE PROFIELEN VAN HOOGBEGAAFDE LEERLINGEN...................................................................................28
A. PROBLEMEN BIJ HOOGBEGAAFDE KINDEREN........................................................................................... 30
B. HOOGBEGAAFDE LEERLINGEN: AANPAK................................................................................................... 30
C. COMPACTING.......................................................................................................................................... 30
D. VERRIJKING............................................................................................................................................. 30
E. VERSNELLING........................................................................................................................................... 30
2
,EVALUATIE................................................................................................................................................... 31
A. INFORMATIE VERZAMELEN...................................................................................................................... 31
B. ASPECTEN VAN EVALUATIE...................................................................................................................... 31
C. KENMERKEN VAN EEN GOEDE EVALUATIE................................................................................................31
D. INFORMATIE BEOORDELEN CRITERIA....................................................................................................... 32
E. BESLISSINGEN NEMEN OP BASIS VAN JE BEOORDELING............................................................................32
F. RAPPORTEREN EN REMEDIËREN............................................................................................................... 32
3
, THEMA 1: LEEROMGEVINGEN REALISEREN
Leer-kracht: een leraar die in zijn kracht staat
- Care: echt om leerlingen geven
- Challenge: uitdagen
- Clarify: moeilijke dingen begrijpelijk uitleggen
- Captivate: lessen interessant en aangenaam maken
- Confer: volop in interactie gaan
- Consolidate: nagaan of de leerlingen de leerinhoud oppikken
- Control: leertijd effectief benutten
Wat is goed onderwijs? EFFECTIEF ONDERWIJS
- Effect op leren: elk kind moet bijleren
- Effect op welbevinden: elk kind moet zich goed voelen
Leren in de klas: waarover gaat het?
- Hoe leert het kind op school? (leerprocessen)
- Wat doet de leraar om ervoor te zorgen dat het kind leert? (didactisch handelen)
- Wat leert een kind op school? (leerinhoud)
Hoofdstuk 2: krachtige leeromgeving
Didactische principes ≠ Leerprincipes
1. Aanschouwelijkheidsprincipe 1. Actief, constructief leren
2. Herhalingsprincipe 2. Leren is cumulatief
3. Activiteitsprincipe 3. Leren is zelfsturend
4. Belangstellingsprincipe 4. Leren is doelgericht
5. Beperkingsprincipe 5. Leren is context-gebonden
6. Differentiatieprincipe 6. Leren verloopt interactief en coöperatief
7. Integratieprincipe 7. Leren is individueel verschillend
8. Geleidelijkheidsprincipe
Hoofdstuk 3: lessen ontwerpen volgens directe
instructiemodel
- INSTAP
functioneel en een voedingsbodem voor de verwerving van een nieuwe inhoud.
o Bruikbaar
o Motiverend
o Kort
o Ophalen van noodzakelijke voorkennis
o Soms geen instap nodig
- INHOUD VERWERVEN
o Leerinhoud gestructureerd noteren
o Via werkvormen: sturend of zelfsturend
afhankelijk van het onderwerp en de leerinhoud
o Goede instructie tijdens de verwervingsfase
Actief leren (ADI-model)
Instructies: duidelijk, kort en krachtig
Direct: de leerkracht stuurt (inductief/deductief)
Uitzoeken wat er moeilijk is aan de inhoud
4
HOOFDSTUK 2: KRACHTIGE LEEROMGEVING.................................................................................................. 4
HOOFDSTUK 3: LESSEN ONTWERPEN VOLGENS DIRECTE INSTRUCTIEMODEL..................................................4
HOOFDSTUK 4: UITDIEPING VERWERVING IN GESLOTEN ALS OPEN LEERSITUATIES.........................................5
A. INSTRUCTIETECHNIEKEN HANTEREN/ COACHING.......................................................................................5
B. MODELLEREN (OBSERVATIONEEL LEREN - BANDURA).................................................................................5
C. SCAFFOLDING (VYGOTSKY)......................................................................................................................... 6
D. STIMULEREN VAN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN...............................................................................6
E. EXPLORATIE............................................................................................................................................... 6
F. GENERALISATIE.......................................................................................................................................... 7
G. GESLOTEN SETTINGS: VEEL STURING.......................................................................................................... 8
H. OPEN SETTINGS: VIA GEDEELDE STURING EN ZELFSTURING........................................................................8
HOOFDSTUK 5: PRAKTISCHE TIPS BIJ REALISEREN VAN ONDERWIJSLEERSITUATIE...........................................9
B. BORDGEBRUIK........................................................................................................................................... 9
C. WERKVORMEN: ONDERWIJSLEERGESPREK.................................................................................................9
D. INDUCTIEF EN AANSCHOUWELIJK WERKEN.............................................................................................. 10
A. INDUCTIEF:.............................................................................................................................................. 10
B. AANSCHOUWELIJK:.................................................................................................................................. 10
DIFFERENTIATIE........................................................................................................................................... 11
HANDELINGSGERICHT WERKEN.................................................................................................................... 12
LEERLINGENKENMERKEN............................................................................................................................. 13
B. TEMPO.................................................................................................................................................... 13
C. NIVEAU EN TEMPO................................................................................................................................... 13
D. ABSTRACTIEGRAAD................................................................................................................................. 13
E. CONCENTRATIE........................................................................................................................................ 13
F. INTERESSE EN MOTIVATIE........................................................................................................................ 13
G. TALENTEN EN STERKTES........................................................................................................................... 14
LES-MODEL: BEHEERSINGSLEREN, VERBREDEN EN VERDIEPEN......................................................................14
B. BASISSTOF-HERHALINGS-VERRIJKINGSMODEL (BHV-MODEL)...................................................................15
C. PRE-TEACHING......................................................................................................................................... 16
GROEPERINGSVORMEN EN ORGANISATIEVORMEN......................................................................................16
HOOFDSTUK 1: LEREN IN DE KLAS................................................................................................................ 17
A. DE LERAAR ALS EXPERT............................................................................................................................ 17
B. DE LERAAR ALS COACH............................................................................................................................. 17
C. DE LERAAR ALS MODEL............................................................................................................................ 17
D. DE LERAAR ALS ONTWERPER................................................................................................................... 17
HOOFDSTUK 2: DE LERENDE......................................................................................................................... 17
A. STADIA IN DE DENKONTWIKKELING......................................................................................................... 17
B. ACCOMMODEREN EN ASSIMILEREN......................................................................................................... 18
C. HOE LEREN KINDEREN IN DE LAGERE SCHOOL?.........................................................................................18
1
,D. VOLGEND OF ONTWIKKELEND ONDERWIJS.............................................................................................. 18
A. AFSTEMMEN OP DE INTUÏTIEVE KENNISBASIS..........................................................................................18
B. VYGOTSKY (ZNO)..................................................................................................................................... 18
C. LEREN VOLGENS KOLB.............................................................................................................................. 19
A. DE LEERCYCLUS VAN KOLB....................................................................................................................... 19
B. ZELFWAARDEGEVOEL EN ZELFSTURING.................................................................................................... 19
C. MOTIVATIE.............................................................................................................................................. 20
A. BASISBEHOEFTE OM TE GROEIEN............................................................................................................. 20
B. AUTONOMIE-ONDERSTEUNING................................................................................................................ 20
HOOFDSTUK 3: LEERINHOUDEN................................................................................................................... 20
A. WAT LEER IK?........................................................................................................................................... 20
B. HOE DIEPGAAND LEER IK?........................................................................................................................ 22
C. HOE VER REIKT HET LEREN?...................................................................................................................... 22
D. LEERINHOUDEN EN HUN DIDACTISCHE AANPAK.......................................................................................22
HET GEHEUGEN............................................................................................................................................ 23
A. HET SENSORISCH GEHEUGEN................................................................................................................... 23
B. KORTETERMIJNGEHEUGEN....................................................................................................................... 24
C. LANGETERMIJNGEHEUGEN....................................................................................................................... 24
D. INFORMATIEVERWERKINGSPROCES......................................................................................................... 24
E. COGNITIEVE BELASTING (COGNITIVE LOAD)..............................................................................................25
F. FACTOREN DIE HET GEHEUGENPROCES BEÏNVLOEDEN..............................................................................25
G. HET BREIN: 3 SOORTEN............................................................................................................................ 26
H. HET GEHEUGEN TRAINEN......................................................................................................................... 26
INTELLIGENTIE............................................................................................................................................. 26
B. SOORTEN INTELLIGENTIE.......................................................................................................................... 26
C. HISTORIEK VAN DE INTELLIGENTIETEST.................................................................................................... 26
D. DE WECHSLER-TEST.................................................................................................................................. 27
A. VOORBEELDEN EN KENMERKEN............................................................................................................... 27
B. EISEN AAN EEN INTELLIGENTIETEST.......................................................................................................... 27
C. KRITIEK.................................................................................................................................................... 27
D. SPREIDING VAN INTELLIGENTIE................................................................................................................ 28
HOOGBEGAAFDHEID.................................................................................................................................... 28
A. HOOGBEGAAFDHEID ALS COGNITIEF GEGEVEN........................................................................................28
B. HOOGBEGAAFDHEID ALS ZIJNSLUIK.......................................................................................................... 28
C. KENMERKEN VAN HOOGBEGAAFHEID...................................................................................................... 28
D. DE PROFIELEN VAN HOOGBEGAAFDE LEERLINGEN...................................................................................28
A. PROBLEMEN BIJ HOOGBEGAAFDE KINDEREN........................................................................................... 30
B. HOOGBEGAAFDE LEERLINGEN: AANPAK................................................................................................... 30
C. COMPACTING.......................................................................................................................................... 30
D. VERRIJKING............................................................................................................................................. 30
E. VERSNELLING........................................................................................................................................... 30
2
,EVALUATIE................................................................................................................................................... 31
A. INFORMATIE VERZAMELEN...................................................................................................................... 31
B. ASPECTEN VAN EVALUATIE...................................................................................................................... 31
C. KENMERKEN VAN EEN GOEDE EVALUATIE................................................................................................31
D. INFORMATIE BEOORDELEN CRITERIA....................................................................................................... 32
E. BESLISSINGEN NEMEN OP BASIS VAN JE BEOORDELING............................................................................32
F. RAPPORTEREN EN REMEDIËREN............................................................................................................... 32
3
, THEMA 1: LEEROMGEVINGEN REALISEREN
Leer-kracht: een leraar die in zijn kracht staat
- Care: echt om leerlingen geven
- Challenge: uitdagen
- Clarify: moeilijke dingen begrijpelijk uitleggen
- Captivate: lessen interessant en aangenaam maken
- Confer: volop in interactie gaan
- Consolidate: nagaan of de leerlingen de leerinhoud oppikken
- Control: leertijd effectief benutten
Wat is goed onderwijs? EFFECTIEF ONDERWIJS
- Effect op leren: elk kind moet bijleren
- Effect op welbevinden: elk kind moet zich goed voelen
Leren in de klas: waarover gaat het?
- Hoe leert het kind op school? (leerprocessen)
- Wat doet de leraar om ervoor te zorgen dat het kind leert? (didactisch handelen)
- Wat leert een kind op school? (leerinhoud)
Hoofdstuk 2: krachtige leeromgeving
Didactische principes ≠ Leerprincipes
1. Aanschouwelijkheidsprincipe 1. Actief, constructief leren
2. Herhalingsprincipe 2. Leren is cumulatief
3. Activiteitsprincipe 3. Leren is zelfsturend
4. Belangstellingsprincipe 4. Leren is doelgericht
5. Beperkingsprincipe 5. Leren is context-gebonden
6. Differentiatieprincipe 6. Leren verloopt interactief en coöperatief
7. Integratieprincipe 7. Leren is individueel verschillend
8. Geleidelijkheidsprincipe
Hoofdstuk 3: lessen ontwerpen volgens directe
instructiemodel
- INSTAP
functioneel en een voedingsbodem voor de verwerving van een nieuwe inhoud.
o Bruikbaar
o Motiverend
o Kort
o Ophalen van noodzakelijke voorkennis
o Soms geen instap nodig
- INHOUD VERWERVEN
o Leerinhoud gestructureerd noteren
o Via werkvormen: sturend of zelfsturend
afhankelijk van het onderwerp en de leerinhoud
o Goede instructie tijdens de verwervingsfase
Actief leren (ADI-model)
Instructies: duidelijk, kort en krachtig
Direct: de leerkracht stuurt (inductief/deductief)
Uitzoeken wat er moeilijk is aan de inhoud
4
