GRONDWETTELIJK RECHT
Samenvatting
,Pu
Inhoud
Deel 1: Algemene inleiding.....................................................................................................................6
Hoofdstuk I: basisbegrippen en centrale thema’s van het grondwettelijk recht................................6
Afdeling 1: Inleiding........................................................................................................................6
Afdeling 2: De grondwet.................................................................................................................6
§1. Betekenis en functie van de grondwet.................................................................................6
A. Eerste functie: democratische organisatie van de overheidsmacht...................................6
B. Tweede functie: beperken van de overheidsmacht............................................................6
C. Overige functies..................................................................................................................7
D. Besluit: de grondwet als maatschappelijk contract............................................................7
§2. Grondwet in materiële en formele zin..................................................................................8
§3. Enkele belangrijke classificaties............................................................................................8
A. Grondwet en democratievorm...........................................................................................8
B. Grondwet en regeringsvorm...............................................................................................9
C. Grondwet en staatsvorm....................................................................................................9
Hoofdstuk II: Bronnen van het grondwettelijk recht........................................................................10
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................10
Afdeling 2. Belgische bestuursniveaus..........................................................................................10
§1. Belgische Grondwet............................................................................................................10
A. Historische context...........................................................................................................10
B. Basisbeginselen van de Belgische Grondwet....................................................................11
C. Wijzigingen en interpretatie van de Grondwet.................................................................11
§2. Overige Belgische constitutioneelrechtelijke bronnen.......................................................13
A. Wet, decreet en ordonnantie...........................................................................................13
B. Besluiten en verordeningen..............................................................................................14
Hoofdstuk III. Verhoudingen in de gelaagde rechtsorde..................................................................14
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................14
Afdeling 2. Algemene begrippen..................................................................................................14
Afdeling 3. Verhouding tussen de rechtsnormen van de internationale, Europese en nationale
rechtsordes...................................................................................................................................15
§1. Internationaal perspectief..................................................................................................15
§2. Europese Unie-perspectief.................................................................................................15
A. Algemeen..........................................................................................................................15
1
, B. Rechtstreekse toepasselijkheid en directe werking..........................................................15
C. Voorrang...........................................................................................................................15
D. Gevolgen..........................................................................................................................16
§3. Nationale perspectieven.....................................................................................................16
A. Algemeen..........................................................................................................................16
B. Nationale perspectieven op de doorwerking van het EU-recht........................................16
§4. Belgisch perspectief............................................................................................................17
A. algemeen..........................................................................................................................17
B. Rechtstreekse toepasselijkheid.........................................................................................17
C. Directe werking.................................................................................................................17
D. Voorrang...........................................................................................................................17
E. Gevolgen...........................................................................................................................17
F. Grondslag..........................................................................................................................17
Deel 5. Grondrechten...........................................................................................................................18
Hoofdstuk I. Algemene leerstukken..................................................................................................18
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................18
Afdeling 2. Filosofische grondslagen.............................................................................................18
Afdeling 3. Historische evolutie en voornaamste bronnen...........................................................18
§1. Nationaal niveau.................................................................................................................18
§2. Internationaal niveau..........................................................................................................18
§3. Europees niveau.................................................................................................................19
Afdeling 4. Categorieën van rechten............................................................................................19
§1. Drie generaties rechten......................................................................................................19
§2. Gelijkenissen en verschillen................................................................................................20
Afdeling 5. Toepassingsgebied van grondrechten........................................................................20
§1. Verticale en horizontale verhoudingen...............................................................................20
§2. Toepassingsgebied ratione personae..................................................................................21
§3. Toepassingsgebied ratione loci...........................................................................................21
Afdeling 6. Interpretatie van grondrechten..................................................................................21
Afdeling 7. Beperking van grondrechten......................................................................................21
§1. Algemene beginselen..........................................................................................................21
A. Inleiding............................................................................................................................21
B. Wettigheidsbeginsel.........................................................................................................22
C. Proportionaliteitsbeginsel.................................................................................................22
D. Toetsingsintensiteit..........................................................................................................23
E. Afwegen v. categoriseren.................................................................................................24
2
, F. Afwijking in tijden van nood en rechtsmisbruik................................................................24
§2. Grondwettelijk beperkingssysteem....................................................................................24
§3. Beperkingssystemen van het EVRM, het EU-handvest en de internationale
mensenrechtenverdragen........................................................................................................25
Afdeling 8. Grondrechten in de gelaagde rechtsorde...................................................................25
§1. Inleiding..............................................................................................................................25
§2. Incorporatie en het toepassingsbereik van de grondrechtencatalogi.................................26
§3. Samenloop van grondrechten.............................................................................................26
A. Samenlezing en ruimste bescherming..............................................................................26
B. Subsidiariteit en marge van appreciatie...........................................................................27
C. Botsing van grondrechten en voorrang............................................................................27
§4. Bevoegdheidsverdeling inzake grondrechten.....................................................................27
Hoofdstuk II. Overzicht van enkele belangrijke grondrechten..........................................................28
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................28
Afdeling 2. Vrijheid van meningsuitingen.....................................................................................28
§1. Bronnen..............................................................................................................................28
§2. Grondslagen........................................................................................................................28
§4. Beperkingen........................................................................................................................29
A. Inleiding............................................................................................................................29
B. Algemeen beperkingssysteem..........................................................................................29
C. Preventieve maatregelen..................................................................................................29
D. Bescherming van de drukpers..........................................................................................29
§5. Enkele toepassingsgevallen................................................................................................30
A. Hate speech......................................................................................................................30
B. Vrijheid van meningsuiting versus recht op eerbiediging van het privéleven...................30
Afdeling 3. Vrijheid van vergadering en vereniging......................................................................30
§1. Bronnen..............................................................................................................................30
§2. Grondslagen........................................................................................................................30
§3. Toepassingsgebied..............................................................................................................30
§4. Beperkingen........................................................................................................................31
A. Vrijheid van vergadering...................................................................................................31
B. Vrijheid van vereniging.....................................................................................................31
§5. Enkele toepassingsgevallen................................................................................................31
A. Maatregelen tegen antidemocratische politieke partijen.................................................31
B. Vergaderingsvrijheid en het sluitingsuur voor cafés en discotheken................................32
Afdeling 4. Vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst..........................................................32
3
Samenvatting
,Pu
Inhoud
Deel 1: Algemene inleiding.....................................................................................................................6
Hoofdstuk I: basisbegrippen en centrale thema’s van het grondwettelijk recht................................6
Afdeling 1: Inleiding........................................................................................................................6
Afdeling 2: De grondwet.................................................................................................................6
§1. Betekenis en functie van de grondwet.................................................................................6
A. Eerste functie: democratische organisatie van de overheidsmacht...................................6
B. Tweede functie: beperken van de overheidsmacht............................................................6
C. Overige functies..................................................................................................................7
D. Besluit: de grondwet als maatschappelijk contract............................................................7
§2. Grondwet in materiële en formele zin..................................................................................8
§3. Enkele belangrijke classificaties............................................................................................8
A. Grondwet en democratievorm...........................................................................................8
B. Grondwet en regeringsvorm...............................................................................................9
C. Grondwet en staatsvorm....................................................................................................9
Hoofdstuk II: Bronnen van het grondwettelijk recht........................................................................10
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................10
Afdeling 2. Belgische bestuursniveaus..........................................................................................10
§1. Belgische Grondwet............................................................................................................10
A. Historische context...........................................................................................................10
B. Basisbeginselen van de Belgische Grondwet....................................................................11
C. Wijzigingen en interpretatie van de Grondwet.................................................................11
§2. Overige Belgische constitutioneelrechtelijke bronnen.......................................................13
A. Wet, decreet en ordonnantie...........................................................................................13
B. Besluiten en verordeningen..............................................................................................14
Hoofdstuk III. Verhoudingen in de gelaagde rechtsorde..................................................................14
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................14
Afdeling 2. Algemene begrippen..................................................................................................14
Afdeling 3. Verhouding tussen de rechtsnormen van de internationale, Europese en nationale
rechtsordes...................................................................................................................................15
§1. Internationaal perspectief..................................................................................................15
§2. Europese Unie-perspectief.................................................................................................15
A. Algemeen..........................................................................................................................15
1
, B. Rechtstreekse toepasselijkheid en directe werking..........................................................15
C. Voorrang...........................................................................................................................15
D. Gevolgen..........................................................................................................................16
§3. Nationale perspectieven.....................................................................................................16
A. Algemeen..........................................................................................................................16
B. Nationale perspectieven op de doorwerking van het EU-recht........................................16
§4. Belgisch perspectief............................................................................................................17
A. algemeen..........................................................................................................................17
B. Rechtstreekse toepasselijkheid.........................................................................................17
C. Directe werking.................................................................................................................17
D. Voorrang...........................................................................................................................17
E. Gevolgen...........................................................................................................................17
F. Grondslag..........................................................................................................................17
Deel 5. Grondrechten...........................................................................................................................18
Hoofdstuk I. Algemene leerstukken..................................................................................................18
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................18
Afdeling 2. Filosofische grondslagen.............................................................................................18
Afdeling 3. Historische evolutie en voornaamste bronnen...........................................................18
§1. Nationaal niveau.................................................................................................................18
§2. Internationaal niveau..........................................................................................................18
§3. Europees niveau.................................................................................................................19
Afdeling 4. Categorieën van rechten............................................................................................19
§1. Drie generaties rechten......................................................................................................19
§2. Gelijkenissen en verschillen................................................................................................20
Afdeling 5. Toepassingsgebied van grondrechten........................................................................20
§1. Verticale en horizontale verhoudingen...............................................................................20
§2. Toepassingsgebied ratione personae..................................................................................21
§3. Toepassingsgebied ratione loci...........................................................................................21
Afdeling 6. Interpretatie van grondrechten..................................................................................21
Afdeling 7. Beperking van grondrechten......................................................................................21
§1. Algemene beginselen..........................................................................................................21
A. Inleiding............................................................................................................................21
B. Wettigheidsbeginsel.........................................................................................................22
C. Proportionaliteitsbeginsel.................................................................................................22
D. Toetsingsintensiteit..........................................................................................................23
E. Afwegen v. categoriseren.................................................................................................24
2
, F. Afwijking in tijden van nood en rechtsmisbruik................................................................24
§2. Grondwettelijk beperkingssysteem....................................................................................24
§3. Beperkingssystemen van het EVRM, het EU-handvest en de internationale
mensenrechtenverdragen........................................................................................................25
Afdeling 8. Grondrechten in de gelaagde rechtsorde...................................................................25
§1. Inleiding..............................................................................................................................25
§2. Incorporatie en het toepassingsbereik van de grondrechtencatalogi.................................26
§3. Samenloop van grondrechten.............................................................................................26
A. Samenlezing en ruimste bescherming..............................................................................26
B. Subsidiariteit en marge van appreciatie...........................................................................27
C. Botsing van grondrechten en voorrang............................................................................27
§4. Bevoegdheidsverdeling inzake grondrechten.....................................................................27
Hoofdstuk II. Overzicht van enkele belangrijke grondrechten..........................................................28
Afdeling 1. Inleiding......................................................................................................................28
Afdeling 2. Vrijheid van meningsuitingen.....................................................................................28
§1. Bronnen..............................................................................................................................28
§2. Grondslagen........................................................................................................................28
§4. Beperkingen........................................................................................................................29
A. Inleiding............................................................................................................................29
B. Algemeen beperkingssysteem..........................................................................................29
C. Preventieve maatregelen..................................................................................................29
D. Bescherming van de drukpers..........................................................................................29
§5. Enkele toepassingsgevallen................................................................................................30
A. Hate speech......................................................................................................................30
B. Vrijheid van meningsuiting versus recht op eerbiediging van het privéleven...................30
Afdeling 3. Vrijheid van vergadering en vereniging......................................................................30
§1. Bronnen..............................................................................................................................30
§2. Grondslagen........................................................................................................................30
§3. Toepassingsgebied..............................................................................................................30
§4. Beperkingen........................................................................................................................31
A. Vrijheid van vergadering...................................................................................................31
B. Vrijheid van vereniging.....................................................................................................31
§5. Enkele toepassingsgevallen................................................................................................31
A. Maatregelen tegen antidemocratische politieke partijen.................................................31
B. Vergaderingsvrijheid en het sluitingsuur voor cafés en discotheken................................32
Afdeling 4. Vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst..........................................................32
3